Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin na dnie oceanicznym umożliwi powiększenie rezerw zasobów mineralnych dla potrzeb rozwoju gospodarki krajowej i przyszłych pokoleń oraz zwielokrotni wkład Rzeczypospolitej Polskiej w poznanie światowych oceanów. Realizacja Programu przyczyni się do zwiększenia niezależności surowcowej kraju, poprzez podjęcie działań zmierzających do rozpoznania, poszerzenia i zdywersyfikowania bazy surowców mineralnych, w tym pierwiastków ziem rzadkich, co umożliwi ich potencjalną eksploatację z dna oceanicznego w przyszłości.

Realizacja Programu stanowić będzie impuls dla rozwoju infrastruktury badawczej oraz praktycznego zastosowania morskich technik poszukiwawczych i wydobywczych, a w efekcie budowy polskiego potencjału zasobowego, naukowo-badawczego, technologicznego i organizacyjno-finansowego. Wzrost kompetencji pozwoli także na budowę polskiej marki w zakresie badań geologicznych i górnictwa głębokomorskiego, a w przyszłości – rozwój technologii, stanowiących cenny zasób eksportowy.

Program przyczyni się do promocji badań prowadzonych ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego, poszanowaniem dziedzictwa ludzkości, a także ambicji spowolnienia niekorzystnych zmian klimatu.

Najważniejszym elementem realizacji Programu jest realizacja postanowień Umowy w sprawie eksploracji siarczków polimetalicznych między Ministrem Środowiska RP a MODM, podpisanej 12 lutego 2018 r. (M.P. 2018 poz. 481, zwana dalej „Umową”). Na mocy Umowy Rzeczpospolita Polska zobligowana jest do prowadzenia poszukiwania i rozpoznawania dna oceanicznego przez 15 lat, z możliwością przedłużania kontraktu o kolejne 5-letnie okresy. Przyznany obszar znajduje się na środkowym Atlantyku, ma powierzchnię 10 000 km² i był celem dwóch rejsów naukowych, przygotowanych przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB), któremu Główny Geolog Kraju powierzył to zadanie. Podpisana Umowa z MODM daje Polsce pierwszeństwo w przypadku ubiegania się o koncesję na eksploatację zasobów mineralnych w tym obszarze.

Cele szczegółowe Programu:

1. uruchomienie i rozwój prac nad badaniami struktur złożowych dna oceanicznego będących poza granicami jurysdykcji państwowej w ramach umowy międzynarodowej z MODM lub we współpracy międzynarodowej na obszarach wyłącznych stref ekonomicznych i rozszerzonego szelfu kontynentalnego;
2. zwiększenie niezależności surowcowej kraju przez podjęcie działań zmierzających do rozpoznania, poszerzenia i zdywersyfikowania bazy surowców mineralnych oraz przez przygotowanie do koncepcji przyszłego wydobycia;
3. rozwój potencjału i kompetencji polskiego zaplecza naukowego, w tym w dziedzinach: geologicznych, górniczych, żeglugi morskiej, podwodnego transportu i nawigacji, technicznych, nauk o Ziemi i środowisku oraz pokrewnych, bazujących na zdobywanych wiedzy i doświadczeniu;
4. wypracowanie metodyki badawczej, dokumentacyjnej i eksploatacyjnej dostosowanej do ekstremalnych warunków panujących na znacznych głębokościach oraz specyficznych warunków stref dna oceanicznego;
5. wsparcie rozwoju technologii i zaplecza technicznego, w tym w zakresie wykorzystania lub współudziału w pozyskaniu pływającej jednostki naukowo-badawczej oraz pozyskania niezbędnej aparatury pomiarowej i analitycznej, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju polskiej myśli naukowo-technicznej;
6. przeprowadzenie niezbędnych badań oraz szkoleń na morzu i na lądzie, opisanych w planach prac wynikających z międzynarodowych zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej wobec MODM;
7. zwiększenie aktywności Rzeczypospolitej Polskiej na forum międzynarodowym w zakresie działalności w obszarach dna oceanicznego będących poza granicami jurysdykcji państwowej oraz negocjacji regulacji prawnych, badań i eksploatacji dna oceanicznego i ochrony środowiska.

Podczas pierwszej ekspedycji badawczej w 2022 r., której celem była eksploracja regionalna całego obszaru, przeprowadzone zostały pomiary batymetryczne dna oceanicznego (mapowanie) oraz pomiary geofizyczne. Dzięki temu możliwe było zidentyfikowanie i scharakteryzowanie struktur morfologicznych dna umożliwiających wyznaczenie obszarów o predysponowanych do wystąpień aktywności hydrotermalnej oraz nagromadzeń masywnych siarczków polimetalicznych. Dodatkowo przeprowadzono profilowania kolumny wody w celu identyfikacji anomalii jej parametrów fizyko-chemicznych związanych z aktywnością hydrotermalną wzdłuż Grzbietu Śródatlantyckiego. Zebrane dane pozwoliły na wyznaczenie 20 obszarów perspektywicznych, w tym potwierdzenie istnienia dwóch nowych obszarów OCC (Oceanic Core Complex), które zostaną poddane szczegółowemu rozpoznaniu w ramach eksploracji perspektywicznej. W rejsie uczestniczyło dwoje praktykantów z Bangladeszu i Tanzanii, wybranych przez MODM w ramach programu szkoleniowego dla osób z państw rozwijających się. Dodatkowo, we współpracy PIG-PIB ze Wspólną Organizacją Interoceanmetal w Szczecinie, przeprowadzono szkolenie na lądzie dla dwóch praktykantek z Jamajki i Nigerii. Szczegółowe informacje na temat rejsu znajdują się na stronie internetowej PIG-PIB:
https://www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/13919-zakonczyl-sie-pierwszy-polski-rejs-w-obszar-grzbietu-srodatlantyckiego.html

W październiku 2022 r. w Warszawie odbył się audyt MODM, który miał za zadanie ocenić pierwsze 5 lat zaangażowania Polski w realizację Umowy w sprawie eksploracji siarczków polimetalicznych. Jakość przeprowadzonych badań została wysoko oceniona w raporcie pokontrolnym.

W pierwszej połowie 2023 r. odbył się drugi rejs badawczy zorganizowany w obszar Grzbietu Śródatlantyckiego, podczas którego wykorzystano podwodne autonomiczne platformy pływające (AUV) dla wykonania kompleksowych pomiarów o ultra-wysokiej rozdzielczości trzech wytypowanych wcześniej obszarów perspektywicznych. Pozyskane dane pozwoliły m.in. na odkrycie nieaktywnego pola hydrotermalnego wraz z charakterystycznymi formami hydrotermalnymi na dnie oraz szeregiem innych struktur związanych z nagromadzeniami siarczków, a także identyfikację dwóch aktywnych hydrotermalnie obszarów wymagających dalszego rozpoznania. Więcej informacji na temat rejsu znajduje się pod linkiem:
https://www.gov.pl/web/klimat/drugi-rejs-badawczy-w-ramach-prac-poszukiwawczych-masywnych-siarczkow-polimetalicznych

Realizując Program, Polska delegacja uczestniczy także w sesjach MODM jako członek Rady i Zgromadzenia. Obecnie jednym z najważniejszych zadań Rady jest opracowanie regulacji wydobywczych na dnie oceanicznym znajdującym się poza jurysdykcją krajową. Polska stoi na stanowisku, że ramy wszelkiej działalności związanej z górnictwem głębokomorskim wyznacza Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, która uwzględnia zarówno ochronę środowiska morskiego, jak i możliwość czerpania korzyści z eksploatacji zasobów mineralnych dna oceanicznego.

Polska stoi na stanowisku, że należy kontynuować wysiłek na rzecz opracowania regulacji wydobywczych, bazując na Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza oraz wiedzy opartej o wyniki badań naukowych, uwzględniając również podejście ostrożnościowe. Należy zarazem nadal poszerzać wiedzę na temat dna morskiego, środowiska naturalnego i wpływu działalności wydobywczej na ekosystemy, jak również dbać o zasady niedyskryminacji kontraktorów, czyli tych podmiotów, które od wielu lat prowadzą i finansują badania dna oceanicznego oraz są lub będą zainteresowane wydobyciem.

Strona internetowa Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego: https://www.isa.org.jm