O środki z FEnIKS na realizację projektów wspierających rozwój i konkurencyjność Polski, poprawę bezpieczeństwa energetycznego i jakości życia mieszkańców, mogą się ubiegać podmioty publiczne, przedsiębiorstwa, ośrodki naukowe oraz organizacje pozarządowe. W minionym roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) i Instytutem Nafty i Gazu – Państwowym Instytutem Badawczym (INiG-PIB) wypłaciło pierwsze środki w wysokości około 2,9 miliarda złotych. Na co wykorzystujemy środki z Funduszy Europejskich? Zapraszamy do lektury!

W 2024 r. przekazaliśmy w formie pomocy bezzwrotnej ponad 10 miliardów złotych na 19 projektów polegający na m.in. modernizacji i rozbudowie ponad 200 km sieci elektroenergetycznych, rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) czy poprawę efektywności energetycznej budynków. W tej puli znalazły się także projekty o kluczowym znaczeniu dla obywateli, czyli: Mój Prąd oraz Doradztwa Energetycznego.

Program Mój Prąd, który w minionym roku otrzymał 1,7 mld zł dofinansowania, to jeden z kluczowych projektów wspierających rozwój energetyki odnawialnej w Polsce, głównie instalacji fotowoltaicznych w gospodarstwach domowych. O korzyściach takiego rozwiązania przekonały się już tysiące Polek i Polaków, którzy obniżyli swoje rachunki za energię, przy okazji redukując też ślad węglowy i wykorzystanie paliw kopalnych. Ogromne zainteresowanie 6. edycją sprawiło, że zwiększyliśmy jej budżet. Szacuje się, że dzięki temu powstanie co najmniej 150 tys. nowych instalacji PV. Tylko w grudniu wypłaciliśmy beneficjentom ponad 107 mln zł, co potwierdza skuteczność programu i rosnącą popularność zielonej energii. Więcej o Programie: https://mojprad.gov.pl/

Kolejną inicjatywą o strategicznym znaczeniu jest Projekt Doradztwa Energetycznego, który jest skierowany nie tylko do obywateli, ale też przedsiębiorstw, samorządów i instytucji. Wspieramy ich w efektywnym zarządzaniu energią i pozyskiwaniu środków na działania proekologiczne.  Doradcy Energetyczno-Klimatyczni oferują bezpłatnie: 

• doradztwo energetyczne w całym kraju, 
• pomoc w przygotowaniu wniosków o dofinansowanie, 
• wsparcie samorządów w opracowywaniu planów gospodarki niskoemisyjnej czy zrównoważonego rozwoju energetycznego. 

W latach 2021-2027 zostanie zrealizowanych co najmniej 140 tys. konsultacji oraz 600 szkoleń i konferencji. Wsparcie dla projektu to ponad 172 mln zł. Więcej informacji: https://doradztwo-energetyczne.gov.pl/.

Sieci elektroenergetyczne

W 2024 r. podpisaliśmy 11 umów na wsparcie dystrybucji w elektroenergetyce o łącznej wartości ponad 673 mln zł na budowę i modernizację 469 km sieci energetycznych – to tyle, co z Warszawy do Zakopanego! Nowa infrastruktura (274,46 km) i zmodernizowane odcinki (194,37 km) pozwolą na podłączenie ponad 1,2 mln użytkowników. Korzyści? Rozwój inteligentnych sieci energetycznych ułatwi przyłączanie OZE, ograniczy straty energii i zwiększy stabilność dostaw. To także krok w stronę elektromobilności, transportu zeroemisyjnego oraz wsparcia dla społeczności energetycznych, takich jak klastry energii i spółdzielnie energetyczne. A to dopiero początek! Planowane są kolejne nabory na przesył i dystrybucję o wartości 1,3 mld zł. 

Infrastruktura gazowa 

W minionym roku wykorzystaliśmy środki z FEnIKS także na wsparcie projektów związanych z infrastrukturą gazową. Dofinansowanie w wysokości:

• 683 mln zł przekazano na budowę 148 km nowych gazociągów do przesyłu gazu, co odpowiada odległości z Konina do Wrocławia (3 umowy),
• ponad 390 mln zł otrzymały cztery projekty, w ramach których powstanie łącznie 182 km nowych gazociągów (dystrybucja gazu).

Beneficjentami tych inwestycji są zarówno mieszkańcy, jak i odbiorcy instytucjonalni, samorządy czy przedsiębiorstwa. Do tych najważniejszych korzyści należą m.in.:

• zwiększenie dostępności paliw gazowych,
• poprawa jakości powietrza i środowiska, poprzez zmniejszenie emisji CO2,
• poprawa niezawodności pracy sieci i bezpieczeństwa dostaw gazu,
• niższe rachunki, a dzięki temu obniżenie kosztów działalności,
• zwiększenie konkurencyjności i wspieranie rozwoju przedsiębiorstw.

Inwestycje te będą technicznie przyszłościowe („future-proof”), tzn. uwzględniające przygotowanie sieci do wprowadzenia do systemu gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, takich jak np. wodór, biometan, gaz syntezowy. Ponadto dzięki rozwoju inteligentnych sieci gazowych (projekty realizowane na Śląsku i w aglomeracji warszawskiej) wzmacniamy bezpieczeństwo energetyczne kraju.  W 2025 r. planowane są kolejne nabory na przesył i dystrybucję gazu o wartości 1,2 mld zł. 

W minionym roku, dzięki uruchomieniu środków z Funduszy Europejskich w wysokości około 20 mld zł, z czego 7,6 mld zł stanowiły dotacje z FEnIKS, wznowiliśmy podpisywanie umów w ramach programu Czyste Powietrze. W efekcie w tym czasie podpisano ok. 78 tys. umów na kwotę dofinansowania 4,28 mld zł oraz wypłacono wnioskodawcom 751 mln zł (stan na 27.12.24 r.).

Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu to jeden z kluczowych obszarów wsparcia w ramach FEnIKS, obok transformacji energetycznej. W 2024 r. wytypowaliśmy niemal 100 projektów, które mogą ubiegać się o dofinansowanie w trybie niekonkurencyjnym na:

• budowę i rozbudowę sieci kanalizacyjnej,
• tworzenie baz zarządzania obszarami chronionymi,
• wdrażanie systemów monitoringu przyrody, powietrza i hałasu,
• budowę i modernizację urządzeń wodnych oraz infrastruktury przeciwpowodziowej i przeciwsuszowej,
• rozwijanie systemów ratownictwa, w tym przeciwdziałanie zagrożeniom pożarowym w lasach.

Wśród wybranych projektów znajdują się inicjatywy o znaczeniu strategicznym, istotne dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i regionów. Ich realizacja przyniesie wymierne efekty, m.in.:

• 34 km nowej lub zmodernizowanej sieci wodociągowej oraz 450 km sieci kanalizacyjnej – to więcej niż długość polskiej morskiej granicy (440 km),
• ok. 660 nowych lub ulepszonych urządzeń pomiarowych do monitorowania środowiska oraz 5 zaawansowanych systemów przetwarzania danych. Aktualnie w Polsce pomiary jakości powietrza są prowadzone na 1782 stanowiskach pomiarowych, w tym 1022 to stanowiska automatyczne (57% wszystkich stanowisk), 760 to stanowiska manualne. Ponadto w Polsce mamy 291 stacji, na których są wykonywane pomiary jakości powietrza, w tym 218 to stacje automatyczne lub automatyczno-manualne,
• monitoring przyrodniczy obejmie ok. 300 gatunków i siedlisk, co odpowiada liczbie wszystkich gatunków ryb, płazów, gadów i ssaków w Polsce,
• ponad 400 dokumentów planistycznych dotyczących obszarów chronionych i gospodarowania wodami,
• budowa i modernizacja ok. 2000 urządzeń wodnych przeciwdziałających skutkom powodzi i suszy - dla porównania Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie zarządza niemal 100 wielofunkcyjnymi zbiornikami retencyjnymi. Duże zbiorniki wodne to strategiczne rezerwuary wody w dobie zmian klimatu.

Wspieramy adaptację miast do zmian klimatu – podpisaliśmy już ponad 30 umów na realizację inwestycji z miejskich planów adaptacji. Dzięki temu powstaną nowoczesne systemy gospodarowania wodami deszczowymi oraz więcej terenów zielonych. Efektem będzie zwiększenie pojemności obiektów małej retencji do 216 tys. m³, co odpowiada ponad 84 basenom olimpijskim. To kluczowy krok w stronę zrównoważonego rozwoju i ochrony miast przed skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych.

W 2024 r. zawarliśmy 23 umowy o wartości 1,08 mld zł na projekty dotyczące odbioru i oczyszczania ścieków.

Efektem tych inwestycji będzie:

• modernizacja infrastruktury kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków,
• lepsze dostosowanie miast do unijnych norm ochrony środowiska,
• wzrost wydajności systemów oczyszczania ścieków o 775 tys. RLM, co oznacza poprawę warunków życia dla liczby mieszkańców zbliżonej do populacji Krakowa.

Podpisaliśmy 19 umów o wartości 127 mln zł na rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym. Dzięki tym projektom:

• ulepszone zostaną systemy selektywnej zbiórki odpadów,
• powstaną nowe instalacje do przetwarzania surowców,
• zwiększy się świadomość społeczna na temat recyklingu. Efekt? Ponad 36,5 tys. ton odpadów zostanie zebranych selektywnie – to masa odpowiadająca wadze 6000 słoni!

Przeznaczyliśmy 170 mln zł na wsparcie projektów związanych z ochroną przyrody, zarządzaniem obszarami chronionymi i edukacją ekologiczną. W ramach tych działań ochroną objętych zostanie ponad 56 tys. ha obszarów Natura 2000 – powierzchnia zbliżona do największego parku narodowego w Polsce, Biebrzańskiego Parku Narodowego.

Środki z Funduszy Europejskich wykorzystujemy też na pomoc mieszkańcom województw dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego i śląskiego z terenów, które we wrześniu ub. ucierpiały z powodu powodzi. Aż 300 mln zł z programu „Czyste Powietrze” przekazaliśmy na wypłatę wsparcia dla mieszkańców.

Ponadto zabezpieczyliśmy środki dla samorządów na odbudowę infrastruktury.

• Nawet 1 mld zł ma wesprzeć odbudowę systemu wodociągowo-kanalizacyjnego (współfinansowanie projektów będzie mogło wynosić 95% kosztów). Obecnie zbieramy informacje nt. potrzeb – zidentyfikowane samorządy przed złożeniem wniosków o dofinansowanie otrzymają też wsparcie w ich opracowaniu.
• Ok. 200 mln zł przeznaczyliśmy na wzmocnienie infrastruktury gazowej, aby zapobiec skutkom przyszłych powodzi. Modernizacja sieci przesyłowej i dystrybucyjnej poprawi bezpieczeństwo eksploatacji gazociągów i zapewni ciągłość dostaw gazu do odbiorców na terenach dotkniętych powodziami.

Działania te będą kontynuowane w bieżącym roku. Planowane są także nowe inicjatywy, w tym odbudowa budynków użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. Wsparcie obejmie działania na rzecz przywracania funkcji użytkowych oraz podniesienia efektywności energetycznej tych budynków.

Kolejne projekty są już oceniane, a my nie zwalniamy tempa – w 2025 roku planujemy nowe nabory i jeszcze większe wsparcie. Tylko w 2024 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Instytutem Nafty i Gazu – Państwowym Instytutem Badawczym (INiG-PIB), ogłosiło nabory wniosków na wsparcie sektora środowiska o łącznej wartości ponad 6 mld zł (FEnIKS i FEPW) oraz energetyki – blisko 5 mld zł (4 985 mln zł). Dodatkowo w ramach niekonkurencyjnego naboru NFOŚiGW przeznaczono 1,313 mld zł na instrumenty finansowe wspierające inwestycje w wysokosprawną kogenerację, łączącą produkcję energii elektrycznej i ciepła. Łączna wartość tych środków to blisko 12,3 mld zł.