Komenda Miejska
Państwowej Straży Pożarnej
w Olsztynie

Pierwszym zapisanym przepisem przeciwpożarowym dotyczącym Olsztyna jest tzw. wilkierz z 1568 roku regulujący życie społeczności, m.in. nakazujący porzucenie wszelkich prac i przybycie ze swoim wiadrem do pożaru, zakazujący pracy i chodzenia ze świecą i ogniem przy sianie, lnie mówiąc krótko przy palnych materiałach pod groźbą wymierzenia surowej kary. Przepis ten zakazywał również krycia domów i stajni strzechą. Mimo tego 3 lutego 1620 roku pożar strawił większą część miasta w tym bramy miejskie, ratusz, dwa kościoły i wiele budynków mieszkalnych. Niespełna 30 lat później w 1657 roku Olsztyn płonął ponownie ale już za sprawą wojsk szwedzko – brandenburskich. Niestety, w 1669 roku ogień znów zniszczył połowę Olsztyna, w tym Bramę Wysoką. Pożary ale już o mniejszej skali powstawały w 1708 i 1712 roku. Olsztyński wilkierz każdego roku był uzupełniany i poprawiany, a także z Ratusza odczytywany mieszkańcom.

 Historia pożarnictwa stolicy Warmii i Mazur sięga XVIII wieku. W roku 1771 (jeszcze wtedy w Rzeczpospolitej Polskiej) rada miasta Olsztyna w związku z często powstającymi pożarami i słabo respektowanym wilkierzu, podjęła uchwałę o powołaniu drużynystrażackiej składającej się z 12 ochotników, wyposażonych w 4 drabiny w tym 2 przewoźne, oraz 2 sikawki konne. Do roku 1872, obok starego ratusza stały drewniane beczki, które regularnie napełniano wodą by nie rozpadły się i były gotowe do gaszenia ognia.

Druga połowa XIX i początek XX wieku to okres rozwoju Olsztyna, m.in. budowa kolei, planowania przestrzennego w obecnym układzie śródmieścia, uruchomio­no wodociągi i kanalizację miejską, popłynął prąd elektryczny.

W 1881 roku założonoolsztyńską straż pożarną jedną z najstarszych na Warmii, która skupiała 70 czynnych oraz 111 nadzwy­czajnych członków. Olsztyn liczył wtedy około 12 tys. mieszkańców. Była to ochotnicza straż pożarna, która w 1884 roku otrzymała nowo wybu­dowaną strażnicę naTargu Rybnym, jednak nadal wykorzystywała pomieszczenia starej strażnicy funkcjonującej przy Górnej Bramie. W ostatnich latach XIX i początku XX wieku, Dawid Mendelsohn (ojciec sławnego architekta Ericha) odgrywała ważną rolę w życiu publicznym miasta był radnym, wykładowcą szkoły rolniczej i zastępcą komendanta straży pożarnej. W dniu 30 listopada 1909 roku oddano do użytku nową siedzibę straży wraz ze stajnią przy obecnej Alei Niepodległości. Poza strażą pożarną w Olsztynie funkcjonował system alarmowania, który opierał się na zlokalizowanych między innymi przy Górnej Bra­mie i Starym Ratuszu dzwonach alarmowych, po czym został zastąpiony system elek­trycznym z punktami alarmowymi w skrzyneczkach za szybką na murach budynków w kilku miejscach miasta, z których zgłoszenia trafiały do centrali przyjmującej alarmy całodobowow budynku straży. Do roku 1923 olsztyńska straż była doskonale wyposażona w tabor konny, sprzęt do gaszenia pożaru, armaturę wodną oraz inne urządzenia służące do walki z żywiołem. Strażacy dysponowali między in­nymi czterokonnym wozem do przewozu sześcioosobowej załogi z dowódcą i woźnicą, szesnastometrową drabiną przystawną, dwudziestometrową drabiną firmy Magirus wysuwaną ręcznie korbą, co najmniej trzema drabinami hakowymi, różnego rodzaju wężami, maskami przeciw dymowymi z filtrami, linami i płachtami ratunkowymi oraz innego rodzajusprzętem podręcznym. Szybki postęp techniczny w wyposażeniu olsztyńskiej straży, w 1928 roku wymusił potrzebę rozbudowy garaży o pięć stanowisk. Ponadto władze miasta wybudowały w pobliżu strażnicy kamienicę z mieszkaniami dla osiemnastu rodzin strażackich (stojącą do dziś lecz już nie zamieszkałą przez strażaków). Mieszkający tam strażacy byli w ciągłej dyspozycji w razie potrzeby, nie tylko w dzień ale i w nocy. Usprawniono także system alarmowania przeciwpożarowego przez przypisanie określonym numerem punku i rejonu miasta, z którego następowało zgłoszenie. Wtedy już myślano o zmianach pokoleniowych, bo w 1932 roku powstała Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza. W połowie lat trzydziestych XX wieku olsztyńska straż pożarna osiągnęła najwyższy, od czasów utworzenia, poziom swego rozwoju kadrowego, technicznego i operacyjnego. Miała znamiona zawodowej, dobrze wyszkolonej straży pożarnej. Taką pozostała przez następne lata, aż do stycznia 1945 roku.

W maju 1945r. przybyli do Olsztyna pierwsi strażacy: Stanisław Łęcki, Stanisław Pietros, Borys Grygorowicz, Aleksander Ammel, Władysław Fursewicz, natomiast głównym organizatorem straży pożarnej w tym czasie był Bolesław Mazurkiewicz. Pierwszym posiadanym sprzętem były: wanna, hydronetka, wiadra i łopaty. Za umundurowanie służyły wojskowe mundury niemieckie, które każdy ze strażaków musiałufarbować. Po przeniesieniu się do dzisiejszej strażnicy, strażacy zastali ją pustą i zdewastowaną.

Pierwszym komendantem był por. poż. Władysław Fursewicz. Strażacy przystąpili do zbierania z terenu miasta sprzętu ppoż. Znaleźli jednąmotopompę i trochę węży pożarniczych. W tym czasie do pożarów biegali pieszo z wężami pod pachą. Następnie Zarząd Miejski przydzielił straży jednego konia, strażacy wyszykowali wóz konny i zaczęli jeździć nim do pożarów. Głównym zadaniem straży było: gaszenie pożarów, prowadzenie szkoleń, remontów i sprzątanie pomieszczeń koszarowych.     W sierpniu 1945r. olsztyńska straż pożarna otrzymała wóz ciężarowy marki "FORD", który wymagał remontu. W październiku kolejne dwa wozy pożarnicze znalezione pod Braniewem a porzucone przez uciekających Niemców, również wymagały remontu. Straż pożarna posiadała też cztery motopompy, sporą ilość węży oraz przyczepy do motopomp. Rok 1946 był czasem remontu strażnicy, część garaży przerobiono na sypialnie, strażnicę ogrodzono płotem murowanym.Odradzające się życie gospodarcze w mieście i osadnictwo wymagało też odpowiedniego zabezpieczenia przeciwpożarowego. Stąd też strażacy realizowali liczne kontrole, i tak na przykład w odbudowanej Fabryce Zapałek, w Centrali Produktów Naftowych, w Teatrze Miejskim, w kinach i innych zakładach pracy oraz w obiektach użyteczności publicznej. Zajmowano się także opiniowaniem technicznych projek­tów urządzeń zakładów przemysłowych. Dbano o bezpieczeństwo publiczne. Zarówno podczas przedstawień teatral­nych, jak również w trakcie różnych imprez masowych wystawiano posterunki przeciwpożarowe. Niezależnie od tego udzielano pomocy mieszkańcom w różnych nagłych wypadkach. Strażacy brali czynny udział w akcjach społecznych, np.: odgruzowaniu i budowie miasta, ale również w uruchomieniu pierwszego tramwaju. W tym czasie komendantem ZSP był już kpt. poż. Jan Teichert. W 1948r. straż pożarna otrzymała samochód gaśniczy "FORDSON" i samochód ciężarowy "FORD", który został karosowany na samochód gaśniczy. W 1950r. komendantem MZSP został por. poż. Jan Morawski. W podziale bojowym w systemie dwuzmianowym zatrudniano już 50 osób. W Komendzie było 6 pracowników. Straż Pożarna posiadała 3 samochody gaśnicze z demobilu, 1 samochód ciężarowy, dwa rowery oraz 5 motopomp i około 3,5 km węży tłocznych.

Na mocy ustawy z 1950 roku została przeprowadzona reorganizacja straży pożarnej w Polsce. W województwie powstały cztery okręgi pożarnicze, które działały do końca czerwca 1975 roku.W latach 1957 - 1959 przy współudziale strażaków wykonano centralne ogrzewanie w całej strażnicy, przybyło także bardziej nowoczesnego sprzętu, strażacy posiadali już 5 samochodów bojowych. Trwały również intensywne prace w zakresie szkoleniowym i doskonalenia umiejętności. Od 1958r. Miasto i Powiat mają wspólną Komendę. Komendantem miasta i powiatu został st.kpt. poż. Julian Dryja, a zastępcą ds. powiatu mł.kpt. poż. Stanisław Mikulak. Powiatowo-Miejska Rada Narodowa w Olsztynie w 1963r. kupiła dwa samochody GBM 8/8 (Star 20). Pomiędzy rokiem 1960 a 1965 przybyło kolejnych samochodów, m.in. sześć wozów bojowych i wóz wężowy wykonany przez strażaków oraz dwa działka wodne. W 1962 roku strażacy otrzymali aparaty tlenowe w miejsce dotychczas używanych masek przeciwgazowych, specjalny aparat do cięcia metali, mechaniczną piłę do cięcia drzew oraz drabinę o długości 15 metrów.

W roku 1965 ZSP w Olsztynie obchodziła swoje dwudziestolecie i otrzymała jako jedyna jednostka w województwie drabinę mechaniczną na podwoziu ZIS-5 o długości 30 m, która swój chrzest przeszła przy pożarze Starego Ratusza w 1966 roku. Drabina służyła do 1976 roku, tj. do pożaru Sądu  Wojewódzkiego i  Rejonowego. Spaliło się wówczas poddasze użytkowe całego budynku, a w akcji brały udział wszystkie samochody gaśnicze posiadające zbiorniki wodne, zawodowych i ochotniczych straży pożarnych z całego rejonu. W tej akcji drabina mechaniczna SD 30 została zniszczona.

W roku 1975 wskutek reorganizacji administracji państwowej nastąpiła likwidacja powiatów. Powstała wówczas Komenda Rejonowa Straży Pożarnych obejmująca działaniem miasto Olsztyn oraz 7 przyległych gmin (Barczewo, Olsztynek, Stawiguda, Jonkowo, Gietrzwałd, Dywity i Purda).

W tym samym roku olsztyńska straż jako pierwsza w województwie otrzymała samochód proszkowy GPr 3000 oraz samochód GCBA 6/32 i GBA 2,5/16, to jedne z pierwszych nowej generacji. W czerwcu 1978 roku, tuż przed dożynkami centralnymi, miasto Olsztyn dostaje drabinę mechaniczną SD 30 Magirus.W tym czasie, w Olsztynie obok Zawodowej Straży Pożarnej działały Zakładowe Straże Pożarne w Olsztyńskich Zakładach Opon Samochodowych i Polskich Kolejach Państwowych. W latach 1977-1982 komendantem Komendy Rejonowej Straży Pożarnych był mjr poż. Jerzy Gral. W tym czasie trwały wysiłki mające na celu wybudowanie nowej strażnicy, ponieważ nie mieszczono się w starej z posiadaną ilością pojazdów i sprzętu. Początkowo wskazywano miejsce nowej siedziby przy obecnej ul. Wyszyńskiego.

W 1983r. rozpoczęła się budowa nowej strażnicy tuż obok starej i już zabytkowej. Lata 1983-87 były dla wszystkich strażaków latami budowy, do której każdy pełniący służbę w tym okresie dołożył własną pracę. W marcu 1988 roku, po pięciu latach budowy, załoga olsztyńskiej straży pożarnej przeprowadziła się do nowego obiektu. W tym okresie Komendantem Rejonowym był płk poż. Tadeusz Dryja.

           1 października 1988 roku obowiązki komendanta rejonowego przejął płk poż. Waldemar Ulatowski, natomiast w 1990 roku komendantem został płk poż. Leszek Duszkiewicz. Coraz szerszy zakres zadań realizowanych przez wszystkie służby wymagał m.in. dobrego ich współdziałania. Aby osiągnąć ten cel powołane zostało Centrum Organizacji Działań Ratowniczych w Olsztynie, mieszczące się w  naszym budynku.

           1 lipca 1992 roku powołana została Państwowa Straż Pożarna – służba ratownicza mającą sprostać potrzebom postępujących zmian cywilizacyjnych. Nowa straż pożarna to nowe zadania określone w Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej.Nastąpiły zmiany organizacyjne w województwie i mieście. Komendantem Rejonowym Państwowej Straży Pożarnej w Olsztynie został kpt. poż. Grzegorz Matczyński a w mieście powołano trzy jednostki ratowniczo-gaśnicze. Komenda Rejonowa wraz z jednostkami zabezpieczała rejon o powierzchni 1824 km², zamieszkujący przez 239 tys. ludzi. Obejmował on miasto Olsztyn, miasta i gminy Barczewo i Olsztynek oraz gminy Dywity, Gietrzwałd, Jonkowo, Purda i Stawiguda.

Rok 1995 był rokiem szczególnym w historii olsztyńskiej straży pożarnej, był to rok 50-lecia działania zawodowej służby, komenda otrzymała nowy sztandar.

Z dniem 01.01.1999 r. powstaje Komenda Miejska PSP w Olsztynie na miejscu dotychczasowej komendy rejonowej. Powiększył się obszar działania o pięć kolejnych gmin: Biskupiec, Dobre Miasto, Jeziorany, Kolno oraz Świątki. Powstał powiat olsztyński, który skupia 12 gmin, a miasto Olsztyn to gmina na prawach powiatu grodzkiego. Przejmując obszary dwóch powiatów Komenda Miejska PSP w Olsztynie przejęła siedzibę zlikwidowanej Komendy Rejonowej w Biskupcu, w której pozostała Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza, a w mieście Olsztynie pozostały dwie przy ul. Niepodległości 16 oraz przy ul. Zientary-Malewskiej 33. Obszar chroniony powiatu olsztyńskiego wraz z miastem Olsztynem to obecnie 2 926 km², jest obszarowo drugim powiatem w Polsce.

          Od 1 lutego 2007 roku stanowisko Komendanta Miejskiego objął bryg. Andrzej Górzyński. Obecnie Komenda Miejska liczy 184 funkcjonariuszy i 5 pracowników cywilnych. Komenda nadzoruje działalność 63 jednostek OSP, w tym 23 włączonych do KSRG. Strażaków – druhów jednostek OSP w gotowości do wyjazdów, przeszkolonych i wyposażonych w pojazdy i narzędzia ratownicze jest ponad 1100.

W dwóch olsztyńskich jednostkach funkcjonują cztery specjalistyczne grupy ratownictwa wodno-nurkowego, chemicznego, wysokościowego oraz grupa techniczna. Do prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych komenda z trzema swoimi jednostkami wykorzystuje 35 pojazdów, natomiast strażacy ochotniczych straży pożarnych dysponują nieco ponad 100 pojazdami.

W latach 2007–2015 głównie przy wykorzystaniu środków unijnych, samorządowych miasta Olsztyna i powiatu olsztyńskiego oraz budżetu państwa w jednostkach komendy wymieniono pojazdy ratownicze i gaśnicze, ale również w związku z funkcjonującymi grupami specjalistycznymi i utworzoną bazą kontenerową przybyło o ponad 40% kolejnych pojazdów, kontenerów i sprzętu ratowniczego. Samorządy gmin powiatu olsztyńskiego korzystając również ze środków unijnych, własnych oraz budżetu państwa w ramach dotacji z KRSG i środków z ubezpieczeń, wymieniły 25 samochodów ratowniczo – gaśniczych w ochotniczych strażach pożarnych włączonych do ksrg.

Ponadto zrealizowaliśmy szereg inwestycji, wspomnę tylko o przebudowie garażu JRG 1, wymianie pokrycia dachowego budynku komendy i jednostki, budowie bazy kontenerowej z dziesięcioma stanowiskami wraz z nowym placem manewrowym oraz termomodernizacje budynków komendy z jednostkami w Olsztynie i Biskupcu.

16 maja 2015 w ramach Ogólnopolskich Obchodów Dnia Strażaka świętowaliśmy 70 rocznicę działalności zawodowej straży pożarnej w Olsztynie oraz powiecie olsztyńskim po roku 1945. Podczas ubiegłorocznych obchodów Komenda Miejska PSP w Olsztynie otrzymała nowy sztandar. Natomiast w 2016r. obchodziliśmy rocznicę 135-lecia olsztyńskiej straży pożarnej.