NFOŚiGW – finansowy filar ochrony klimatu
26.10.2021
W realizacji polityki ekologicznej państwa prowadzonej przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska ważną rolę pełni Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – główna instytucja finansującą ekorozwój Polski. Wdrażając strategiczne cele i priorytety resortu, NFOŚiGW w swoich działaniach skupia się na poprawie poziomu życia Polaków.
W nawiązaniu do komunikatu https://www.gov.pl/web/klimat/2-lata-dla-klimatu-i-srodowiska Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pragnie podkreślić, że dzięki sprawnej i skutecznej kooperacji z Ministerstwem Klimatu i Środowiska – będąc głównym ogniwem polskiego systemu finansowania eko-transformacji, jest w pełni przygotowany do realizacji priorytetów i zadań wynikających z Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku.
Przyjmując w istocie rolę funduszu klimatycznego, NFOŚiGW buduje swoją ofertę programową z uwzględnieniem dwóch podstawowych celów: poprawy jakości powietrza i tworzenia gospodarki neutralnej klimatycznie, obu z wykorzystaniem nowych źródeł przychodów, w tym takich nowych instrumentów, jak: Fundusz Modernizacyjny, Fundusz Transformacji Energetycznej czy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Środki te są szansą na uruchomienie inwestycji kluczowych dla transformacji energetyki, transportu, ochrony przyrody. Strategia Narodowego Funduszu zakłada zwłaszcza budowę nowych i modernizację istniejących źródeł energii oraz systemów energetycznych i ciepłowniczych wraz z rozbudową i modernizacją sieci, upowszechnianie OZE i termomodernizacji budynków, a także licznych rozwiązań wdrażających GOZ i recykling odpadów. Jednocześnie w najbliższej perspektywie niezwykle ważne będzie wspieranie projektów rozwijających transport niskoemisyjny i zeroemisyjny.
NFOŚiGW jest gotowy do wszechstronnych działań na rzecz stworzenia w Polsce nowego, ekologicznego miksu energetycznego. Analizy przygotowane w ramach inwentaryzacji i priorytetyzacji obszarów wymagających interwencji w zakresie transformacji energetyki pozwoliły m.in. uruchomić nabory w programie Nowa Energia z budżetem 2,5 mld zł. Fundusz zrobił pierwszy krok w procesie niezbędnej transformacji polskiego ciepłownictwa zawodowego. Służy temu program priorytetowy Ciepłownictwo Powiatowe oraz plan uruchomienia kolejnych programów, które będą finansowane m.in. z funduszy europejskich. Docelowo wsparcie ma pomóc w remontach i poważnej przebudowie około 300 lokalnych ciepłowni.
NFOŚiGW jest także operacyjnie przygotowany do zadań wynikających z założeń Strategii Wodorowej dla Polski. Pierwszy „wodorowy” nabór programu Nowa Energia pozwolił na wyłonienie najbardziej perspektywicznych, strategicznych projektów z zastosowaniem wodoru jako paliwa przyszłości. Rozwinięciem formuły będzie przygotowywany właśnie do uruchomienia program priorytetowy Wodoryzacja Gospodarki. W zakresie ochrony ziemi z powodzeniem realizowany jest program Usuwanie folii rolniczych i innych odpadów pochodzących z działalności rolniczej, który wesprze usunięcie ok. 150 tys. ton foli rolniczych i innych odpadów pochodzących z działalności rolniczej. NFOŚIGW wspiera także gminy w realizacji założeń programu Udostępnianie wód termalnych w Polsce służącego badaniu potencjału zasobów geotermalnych jako bezemisyjnych źródeł energii. W pierwszym naborze konkursowym zawarto 15 umów na kwotę ok. 230 mln zł., wkrótce zostanie ogłoszony kolejny nabór.
Szczególną wagę przykładamy do realizacji programów priorytetowych skierowanych do indywidualnych odbiorców, które pozwalają nam poprawiać jakość życia i zdrowie milionów Polaków, a zarazem mają charakter partycypacyjny. Wystarczy wspomnieć program Czyste Powietrze, służący ograniczeniu niskiej emisji poprzez masową likwidację w domach pieców węglowych (tzw. „kopciuchów”) i gruntowną termomodernizację budynków mieszkalnych. To największy tego typu program w Europie. Dzięki ścieżce bankowej i współpracy z samorządami jest on już powszechnie dostępny. W 2022 r. w ramach tego programu będzie wpływać tygodniowo około 6 tys. wniosków od osób fizycznych. Jednocześnie Narodowy Fundusz finansuje wiele innych przedsięwzięć niskoemisyjnych w ramach zespołu działań pod hasłem Stop Smog, dzięki którym już 4 na 5 gmin w Polsce pomaga mieszkańcom wypełnić wnioski o dofinansowanie do wymiany kopciuchów. Z sukcesem realizowany jest także Ogólnopolski system wsparcia doradczego dla sektora publicznego, mieszkaniowego oraz przedsiębiorstw w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE.
Z kolei wynoszący ponad 1,8 miliarda zł budżet programu Mój Prąd, ukierunkowany na szerokie stosowanie fotowoltaiki prosumenckiej, pozwolił wesprzeć instalację prawie 450 tys. paneli fotowoltaicznych. Narodowy Fundusz wspólnie z resortem klimatu i środowiska zapowiedziały już kolejną edycję programu, w której budżet wynoszący ok. 1 mld zł zostanie przeznaczony na maksymalizowanie zużycia energii pochodzącej z przydomowych instalacji fotowoltaicznych w miejscu jej wytworzenia.
Dużym zainteresowaniem ze strony osób prywatnych cieszył się program Moja Woda upowszechniający małą retencję, czyli zatrzymywanie wody na posesjach i racjonalne gospodarowanie wodą. Budżet programu w kwocie 236 mln zł. przyczynił się do zatrzymania nawet 1,2 mln metrów sześciennych wody opadowej rocznie, a to z kolei pozwala na ograniczenie ryzyka podtopień.
Troska o czyste powietrze to także działania na rzecz transformacji transportu indywidualnego oraz w firmach i instytucjach, która dokonuje się przy pomocy programu Mój elektryk (z budżetem w wysokości 0,7 mld zł). Dzięki temu programowi osoby fizyczne otrzymają z NFOŚiGW dotacje do zakupu samochodów elektrycznych i wodorowych, a przedsiębiorcy i instytucje publiczne za pośrednictwem banków skorzystają z dopłat do zakupu lub leasingu pojazdów zeroemisyjnych. Poprawie jakości powietrza służy także kolejna odsłona programu Zielony Transport Publiczny z budżetem 2 mld zł skierowanego do organizatorów komunikacji miejskiej. Warto zaznaczyć, że ostatnie tygodnie zaowocowały notyfikacją przez Komisję Europejską kolejnego programu wspierającego bezemisyjną mobilność – tym razem dotyczącego budowy infrastruktury ładowania (budżet 0,87 mld złotych).
Realizując zadania na rzecz cywilizacyjnego i gospodarczego rozwoju Polski oraz poprawy jakości życia obywateli, Narodowy Fundusz wykorzystuje także pozycję największego polskiego partnera międzynarodowych instytucji finansowych i zarazem lidera wdrażania funduszy europejskich oraz innych, zagranicznych mechanizmów finansowania ochrony klimatu i środowiska. Ostatnim olbrzymim sukcesem Funduszu jest pozyskanie środków z Funduszu Modernizacyjnego, którego budżet to obecnie ok. 26 mld zł. Środki z tego źródła pozwolą NFOŚiGW uruchomić sześć nowych programów: Moje Ciepło, Kogeneracja dla Energetyki i Przemysłu, Kogeneracja dla Ciepłownictwa, Digitalizacja sieci ciepłowniczych, Wykorzystanie paliw alternatywnych na cele energetyczne, Wsparcie wykorzystania magazynów na cele stabilizacji sieci – program dla OSD.
Warto podkreślić, że NFOŚiGW realizuje ekologiczną politykę państwa, przyjmując na siebie rolę koordynatora systemu finansowania ochrony środowiska i szerzej rozumianej transformacji klimatycznej. System ten tworzymy wspólnie z 16 wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz Bankiem Ochrony Środowiska (BOŚ SA). Jako kluczową definiujemy także naszą rolę we wzmacnianiu funkcjonowania swego rodzaju koalicji na rzecz transformacji klimatycznej, w której poza wspomnianymi wyżej instytucjami istotne pozostają samorządy, podmioty sektora publicznego i komercyjnego, organizacje pozarządowe. Tylko tak definiowana koalicja zapewnia zdolność do sprawnej realizacji projektów strategicznych z punktu widzenia polityki klimatycznej państwa.
Ostatni czas to także intensyfikacja działań Funduszu o charakterze edukacyjnym obejmujących zagadnienia ochrony przyrody, elektrombilności, ochrony powietrza. Jesteśmy szczególnie dumni z tego, że działania w tym zakresie realizujemy wspólnie z szeregiem organizacji pozarządowych (tzw. NGO-sów), stowarzyszeń i organizacji branżowych.