Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej

• W naborze, który ruszył 31 marca 2025 r., liczba złożonych wniosków na dzień 10 lipca wynosiła już 14 tys. na 803 mln zł.
• W przypadku najwyższych dotacji i tych z prefinansowaniem operatorzy obowiązkowo wspierają właścicieli domów w prowadzeniu termomodernizacji – odpowiadają za 30 proc. złożonych wniosków.
• W połowie lipca otwarty zostanie nabór uzupełniający na dotacje do kotłów gazowych z budżetem 70 mln zł. Dotyczy inwestycji zrealizowanych między 28 maja a 31 grudnia 2024 r.

Program Czyste Powietrze ma obecnie zapewnione finansowanie – łącznie to ponad 30 miliardów złotych z kilku źródeł: Krajowego Planu Odbudowy, programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko oraz Funduszu Modernizacyjnego. W ramach planowanego Społecznym Funduszu Klimatycznego wskazaliśmy 13,35 mld zł na ten program. Uszczelniliśmy system, by eliminować nadużycia i nieprawidłowości oraz by chronić beneficjentów. Nowe zasady stawiają na jakość wniosków, a nie ilość. Ukierunkowaliśmy program na realną poprawę efektywności energetycznej budynków i ograniczenie zjawiska ubóstwa energetycznego – powiedziała Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes zarządu NFOŚiGW.

Reforma programu była konieczna w celu zwiększenia jego przejrzystości, eliminacji nieprawidłowości oraz wzmocnienia zaufania społecznego. Nowa wersja programu w większym stopniu chroni osoby, które korzystają z dotacji, wspiera ich w skutecznej wymiennie kopciuchów i termomodernizacji domów. Program działa od trzech miesięcy, a obserwowane dane wskazują na systematyczny wzrost zainteresowania z tygodnia na tydzień. Warto podkreślić, że umowy są zawierane dużo szybciej niż w poprzedniej wersji programu, kiedy wnioski złożone w kwietniu były nierzadko rozpatrywane pod koniec roku. Mamy ponad 100 tysięcy wniosków „widmo”, które nigdy nie przerodziły się w umowy, ponieważ wnioskodawca rozmyślił się, albo złożył ten wniosek podwójnie – powiedział Robert Gajda, zastępca prezesa NFOŚiGW.

Podsumowanie pierwszych miesięcy nowego Czystego Powietrza

Przez pierwsze trzy miesiące (stan na 10 lipca) w nowej odsłonie programu:

• Blisko 30 tys. wniosków, z czego ponad 14 tys. to wnioski złożone. Pozostałe w wersji roboczej wymagają uzupełnienia – głównie przez dołączenie audytu energetycznego. Obecna liczba wniosków wynika z wprowadzenia nowych, bardziej wymagających zasad – takich jak obowiązek wykonania audytu energetycznego i ograniczenia możliwości nadużyć. Wprowadzony do programu obowiązkowy audyt energetyczny może zmniejszać szybkość składania wniosków o dotację, ale audyty oraz świadectwa charakterystyki energetycznej budynku są niezbędne, by zapobiec tzw. rachunkom grozy.

• Od 31 marca podpisano ponad 2,2 tys. umów na kwotę ponad 100 mln zł.

Operatorzy w programie

W nowej odsłonie programu Czyste Powietrze wprowadzono mechanizm operatorów. Ich zadaniem jest kompleksowe wsparcie beneficjentów, szczególnie tych ubogich energetycznie oraz osób starszych. Współpraca z operatorem jest obowiązkowa w przypadku prefinansowania i najwyższego poziomu dofinansowania, a opcjonalna przy podwyższonym poziomie dofinansowania bez prefinansowania. Operatorzy pomagają beneficjentom na każdym etapie realizacji przedsięwzięcia – od decyzji o modernizacji, przez realizację inwestycji, aż po jej rozliczenie.

• Dotychczas do programu operatorskiego zgłosiło się 1388 gmin, z czego 1214 podpisało już porozumienia z WFOŚiGW.
• Do 31.12.2025 r. został przedłużony termin na zgłaszanie się gmin do pełnienia roli operatora. W pierwszej kolejności funkcję operatorów pełnią gminy, które zgłosiły chęć uczestnictwa w programie. W przypadku ich braku, zadania te pełni właściwy WFOŚiGW.
• Obecnie ok. 30 proc. inwestycji z Czystego Powietrza wymaga udziału operatora (18 proc. dotyczy wniosków o najwyższą dotację).

Program Czyste Powietrze w liczbach

• Łącznie, od uruchomienia programu we wrześniu 2018 r. złożono ponad 1mln wniosków na ponad 38,8 mld zł, podpisano blisko 912 tys. umów na 32 mld zł, wypłacono ponad 717 tys. dotacji na kwotę 16,7 mld zł.
• W 2024 r. zakończono 96 861 umów, w tym wymieniono blisko 92 tys. kotłów. Od 1 stycznia 2025 r. do 31 maja zakończono 44 360 umów, w tym wymieniono 52 tys. kotłów.

Działania na rzecz wykonawców

NFOŚiGW prowadzi rozmowy i regularnie spotyka się z przedstawicielami wykonawców. Na podstawie dialogu i postulatów przedsiębiorców zaangażowanych w realizację programu, wypracowano m.in. wytyczne dla WFOŚiGW, które mają przyspieszyć obsługę wniosków o płatność złożonych przez beneficjentów. To:

• nadanie przez WFOŚiGW najwyższego priorytetu rozpatrywaniu i rozliczaniu wszystkich prawidłowo złożonych wniosków o płatność w 2024 r. i wypłata dotacji najpóźniej do 30 września 2025 r.;
• wypłata środków przez WFOŚiGW w ciągu 3 dni roboczych od zatwierdzenia wniosku o płatność;
• rekomendacja, aby w przypadku, gdy jedyną wątpliwością jest wysokość stawek kosztów jednostkowych, realizowane były możliwie bezzwłocznie płatności w wysokościach odpowiadających stawkom kosztów opublikowanych na stronie czystepowietrze.gov.pl;
• wypłata przez WFOŚiGW dotacji nie później niż w ciągu 60 dni od złożenia przez beneficjenta kompletnych wyjaśnień lub uzupełnienia dokumentów.

Wcześniej, dla usprawnienia obsługi wniosków o płatność, opracowana została tabela kosztów jednostkowych w programie Czyste Powietrze (finansowanie KPO i FEnIKS). Jest to odpowiedź na zdarzające się zawyżanie kosztów jednostkowych termomodernizacji objętych dotacjami. Tabela pomaga ona beneficjentom programu w szacowaniu wydatków, które są objęte dotacją. Ułatwia także ocenę ofert wykonawców i przyspiesza ocenę wniosków o płatność.

Działania na rzecz poszkodowanych beneficjentów

NFOŚiGW powołał międzyresortową grupę roboczą z udziałem Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Prokuratury Krajowej - odbyły się już trzy spotkania. W ramach opracowywanych rozwiązań omówiono możliwości udzielania ulg m.in. w sytuacji niezawinionej przez beneficjentów oraz zawieszenia zwrotu środków na podstawie podjęcia przez organy ścigania postępowania w związku z możliwością popełnienia przestępstwa na szkodę beneficjenta przy realizacji przedsięwzięcia. Dziś prawo nie daje takiej możliwości. Proponowane rozwiązania mają być opracowane jak najszybciej i przekazane na ścieżkę legislacyjną.  

NFOŚiGW przygotował poradnik dla poszkodowanych beneficjentów, w którym zebrane są informacje na temat możliwej pomocy i gdzie ją uzyskać. Prowadzi również kampanię informacyjną w Internecie oraz w prasie pod hasłem: Nie daj się oszukać – sprawdź, zanim zaufasz! To cykl webinarów edukacyjnych, publikacji medialnych i materiałów edukacyjnych dla beneficjentów.

Wsparcie dla beneficjentów poszkodowanych przez wykonawców może być zapewnione przez rzeczników konsumentów w starostwie lub urzędzie miasta oraz w punktach darmowej (nieodpłatnej) pomocy prawnej działających na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

Strona programu: Nowy program Czyste Powietrze – termomodernizacja i wymiana źródeł ciepła

 

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera.