MARZEC - Miesiąc Świadomości Raka Jelita Grubego
04.03.2022
Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów - zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Często rozwija się bezobjawowo, a zanim się w pełni uaktywni może upłynąć nawet kilka lat. Ważna jest więc profilaktyka oraz regularne badania kontrolne, pozwalające wykryć nowotwór we wczesnym stadium - zwiększając tym samym szanse na wyleczenie. Rak jelita rozwija się ze zmian łagodnych, tak zwanych polipów. Dzięki badaniom profilaktycznym i usuwaniu polipów, możliwe jest obniżenie ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, a także skuteczne leczenie już istniejących, bezobjawowych nowotworów we wczesnym stadium choroby.
Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju nowotworu zalicza się:
- predyspozycje genetyczne – są w ok. 20–25% przypadków głównym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworu. Przyjmuje się, że występowanie raka jelita grubego u członków rodziny pierwszego stopnia pokrewieństwa zwiększa dwukrotnie ryzyko zachorowania
- wiek – około 72% populacji u której zdiagnozowano raka jelita grubego, była w wieku powyżej 65. lat. Szczyt zachorowań przypada w wieku około 60.-70. lat.
- obecność w jelicie grubym gruczolaków,
- nieswoiste choroby zapalne jelit,
- palenie papierosów i picie alkoholu,
- niewłaściwa dieta – dieta bogata w błonnik i niską zawartość tłuszczów nasyconych, może zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworu, natomiast odwrotną zależność obserwuje się przy stosowaniu diety bogatej w czerwone i przetworzone mięsa.
- niska aktywność fizyczna,
- otyłość – osoby z prawidłową masą ciała mają mniejsze ryzyko wystąpienia raka jelita grubego niż osoby otyłe. Stwierdzono statystycznie istotną korelację pomiędzy nadwagą, wskaźnikiem masy ciała (body mass index – BMI) i zwiększonym ryzykiem rozwoju raka jelita grubego, szczególnie u mężczyzn. Korelacji takiej nie stwierdzono u kobiet, co tłumaczy się różnicami w rozkładzie tkanki tłuszczowej u obu płci. Otyłość brzuszna, znacznie zwiększająca ryzyko rozwoju nowotworu, częściej obserwowana jest wśród mężczyzn.
Najczęstsze objawy raka jelita grubego to:
- bóle brzucha
- zmiana rytmu wypróżnień
- krew w stolcu
- osłabienie ogólne
- niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego
- utrata masy ciała i osłabienie
Objawy chorobowe raka jelita grubego są zależne od odcinka jelita, w którym umiejscowiona jest zmiana. Zmiana w okolicy wstępnicy, czyli w prawej połowie jelita grubego daje następujące objawy: stolec zmieszany z krwią lub ciemny, bóle w prawym podbrzuszu, wyczuwalny guz w prawej połowie jamy brzusznej, niedokrwistość. Zmiana w okolicy poprzecznicy daje następujące objawy: stolec zmieszany z krwią, bóle w centrum jamy brzusznej, niedokrwistość. Zmiana zlokalizowana w zstępnicy, czyli w lewej części jelita grubego: biegunki na przemian z zaparciami, jasnoczerwona krew na powierzchni stolca, zmienne pory wypróżnień, kolki, wzdęcia, stolec wąski (ołówkowaty). Zmiana zlokalizowana w końcowym odcinku jelita grubego, czyli w esicy lub odbytnicy daje następujące objawy: domieszka jasnoczerwonej krwi pokrywająca stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia, kolka jelitowa z potrzebą wypróżniania, bóle brzucha, bóle krocza.
Jak zapobiegać rakowi jelita grubego?
- utrzymuj prawidłową masę ciała – Twoje BMI (masa ciała/wzrost) powinno się mieścić
w przedziale 18,5–24,9 - jedz zdrowo
- ruszaj się regularnie – aktywność fizyczna sprawia, że jelita lepiej pracują
- badaj się - od 2022 roku za realizację Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego będzie odpowiadał NFZ. Na chwilę obecną prowadzone są prace legislacyjne w tym zakresie. Jednocześnie prowadzony jest program „PROFILAKTYKA 40 PLUS”, do którego mogą się zgłosić pacjenci u których występują czynniki ryzyka raka jelita grubego. Mogą oni wykonać badanie na krew utajoną w kale metodą immunochemiczną (iFOBT). Jeśli wynik badania jest pozytywny to pacjent zostaje skierowany na badanie kolonoskopowe w ramach Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej.