Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Krakowie

Dane dotyczące spożycia Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) wskazują, że młodzież jest grupą wiekową o najwyższym poziomie spożycia napojów energetycznych [1].

Rozporządzenie (UE) 1169/2011 nakłada obowiązek umieszczania na etykiecie ostrzeżenia o wysokiej zawartości kofeiny w napojach energetycznych, jednak na poziomie UE nie obowiązują inne, ogólne przepisy dotyczące regulacji konkretnych produktów.

Od 1 stycznia 2024 Polska, jako jeden z nielicznych krajów UE, wprowadził zakaz sprzedaży napojów energetycznych nieletnim. Obecnie przepisy zakazujące obowiązują w Litwie, Łotwie, Rumuni, Węgrzech i Bułgarii.

W skład napojów energetyzujących wchodzą takie składniki, jak: kofeina, tauryna, inozytol, cukry proste, witaminy z grupy B, substancje aromatyzujące, dwutlenek węgla, substancje konserwujące i regulatory kwasowości. Ponadto, w zależności od producenta, ekstrakt z guarany, glukuronolakton czy wyciągi z ziół (np. żeń-szeń i miłorząb japoński). Składniki te mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży .

Kofeina stanowi podstawowy składnik tych napojów i nie jest zalecana w diecie uczniów, gdyż ma działanie psychoaktywne. Wzrost jej spożycia przez dzieci może powodować zmiany nastroju, rozdrażnienie, niepokój, a spożycie dużych ilości (5 mg/kg masy ciała/dobę) powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Ponadto kofeina negatywnie wpływa na gospodarkę wapniową, co może powodować zaburzenia w procesie tworzenia kości. Duże spożycie kofeiny może również wpływać na długość i jakość snu oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowymi. W Polsce zawartość kofeiny w napojach energetyzujących wynosi najczęściej 80 mg/250 ml.

Kolejnym problemem jest wysoka zawartość cukru. Typowy napój o pojemności 250 ml zawiera około 27 g cukru (co odpowiada 5-6 łyżeczkom). Wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące spożycia cukru wskazują, że węglowodany proste powinny stanowić mniej niż 10% całkowitego spożycia energii, czyli nie więcej niż 25-50 g dziennie (około 5-10 łyżeczek). Zatem jeden 250 ml napój energetyczny już może wypełnić dzienny limit cukrów prostych.

Poza efektami fizjologicznymi, szersze zagrożenia dla zdrowia publicznego obejmują związki między spożyciem napojów energetycznych a zachowaniami ryzykownymi. Przegląd systematyczny [2] z 2024 roku wykazał silny pozytywny związek między spożyciem napojów energetycznych a paleniem tytoniu, spożywaniem alkoholu, upijaniem się, używaniem innych substancji oraz intencją inicjowania tych zachowań.

Młodzi ludzie nie zawsze zdają sobie sprawę ze skutków spożywania napojów energetycznych. W związku z powyższym, pracownicy Oddziału Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia, prowadzą zajęcia z uczniami, podkreślając temat szkodliwości picia napojów energetycznych. W 2025 roku temat pojawiał się podczas licznych warsztatów i prelekcji dot. zasad zdrowego odżywiania ale także w czasie zajęć organizowanych w ramach letnich i zimowych półkolonii. Szkoły realizujące program „Trzymaj Formę!”, są zachęcane i często realizują projekty promujące picie wody zamiast napojów kolorowych, w tym energetycznych. Napoje energetyczne stają się także tematem rozmów z młodzieżą i dorosłymi podczas organizowanych licznych stoisk edukacyjnych. Prowadzone spotkania utwierdzają nas, że ważne jest prowadzenie szeroko zakrojonych działań edukacyjnych w tym zakresie, zarówno wśród dzieci i młodzieży, jak również ich rodziców.

Źródło:

1. Raport Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA): External Scientific Report. Gathering consumption data on specific consumer groups of energy drinks. Supporting Publications 2013: EN-394 (https://www.efsa.europa.eu/en/supporting/pub/394e)
2. Spożycie napojów energetycznych przez nieletnich: Podejście UE i krajowe: Energy drinks consumption in minors: EU and national approaches. PE 779.236 – December 2025 (https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2025/779236/EPRS_BRI(2025)779236_EN.pdf)
3. https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/szkodliwa-energia-czyli-dlaczego-napoje-energetyzujace-nie-sa-dla-dzieci/
4. https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/napoje-energetyzujace-znaczacym-zrodlem-kofeiny-w-diecie-dzieci/