Polska w Tajlandii

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Od przełomu lat 80 i 90 ubiegłego stulecia gospodarka Kambodży przechodzi jeden z wariantów transformacji systemowej polegającej na urynkowieniu, liberalizacji wewnętrznej i zewnętrznej oraz instytucjonalizacji. W 1987 r. zniesiono monopol państwa na handel zagraniczny. W 1989 r. wprowadzono nowe prawo inwestycyjne dla podmiotów granicznych. Początek lat 90 charakteryzował się dalszą liberalizacją handlu i znoszeniem restrykcji oraz powstawaniem sektora prywatnego. Rząd zaczął zachęcać podmioty zagraniczne do inwestycji. W 1999 r. Kambodża została członkiem Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), a w 2004 r. członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO). Kolejnym elementem regionalnej liberalizacji i integracji było powstanie Wspólnoty Gospodarczej ASEAN, w grudniu 2015 r. Pomimo liberalizacji gospodarczej Kambodża wykazuje cechy gospodarki o modelu wschodnioazjatyckim, a zatem o systemie rynkowym ze znacznym interwencjonizmem państwowym.

Od czasu rozpoczęcia reform systemowych, Kambodża notuje wysoką dynamikę rozwojową. Kraj doświadczył szybkiego wzrostu gospodarczego w ciągu ostatnich dwóch dekad, a PKB rosło o około siedem procent rocznie aż do pandemii COVID-19, która wywołała pierwszą recesję gospodarczą od 25 lat. W 2020 r. gospodarka skurczyła się o 3,1 proc. Od listopada 2021 r. PKB Kambodży ponownie systematycznie rośnie.

Zmiany w gospodarce opierają się na wieloletnich planach rozwoju, przygotowywanych przez rząd. W latach 2015-2025 wdrażane są założenia strategii pn. „Polityka Rozwoju Przemysłu”. Celem nowej polityki gospodarczej jest transformacja lokalnej bazy przemysłowej, w tym rozwijanie sektorów opartych na wykwalifikowanej sile roboczej oraz dywersyfikacji produkcji. Cztery priorytety planu zakładają rozwój sektora rolno-spożywczego, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, rozwój transportu i logistyki oraz inwestycje w podnoszenie kwalifikacji siły roboczej.

Efekty rozwojowe wynikające ze zmian systemowych, rozwoju nowych gałęzi przemysłu jak względnej stabilizacji politycznej (w porównaniu z okresami wcześniejszymi) są imponujące. Poziom życia mieszkańców Kambodży szybko się podnosi, co odzwierciedla stabilny wzrost dochodu na głowę mieszkańca. Niemniej jednak, pomimo wysokiej dynamiki rozwojowej Kambodża pozostaje jednym z najuboższych krajów regionu (razem z Mjanmą) i zalicza się do grupy najsłabiej rozwiniętych państw świata (LDC).

Przez 25 lat (1995-2020) gospodarka narodowa Kambodży wykazywała pozytywne tendencje i pozostawała we względnej równowadze makroekonomicznej. Przychody państwa szybko wzrastały, w większości w wyniku poszerzania bazy podatkowej i większej efektywności w egzekwowaniu podatków, co było efektem rozwoju społeczno-gospodarczego oraz modernizacji administracji państwowej. W latach 2012-2019 wysokiej dynamice rozwojowej towarzyszyła inflacja na średnim poziomie 3%, co oznacza wyraźną stabilizację w porównaniu z latami wcześniejszymi.

Kambodża jest jednak w dużym stopniu zależna od pomocy zagranicznej, a wsparcie darczyńców stanowi łącznie około 25 procent budżetu rządu. Pomimo rozwijających się sektorów odzieży, turystyki, budownictwa, lekkiej produkcji i nieruchomości, Kambodża pozostaje krajem w dużej mierze rolniczym, w którym 75 procent populacji mieszka na obszarach wiejskich.

Przed gospodarką Kambodży stoi wiele krótko i długookresowych wyzwań, związanych z potrzebą zapewnienia odpowiedniej dynamiki rozwojowej. Do głównych należą dywersyfikacja produkcji eksportowej, jak i kierunków eksportu, transformacja i rozwój sektora rolno-spożywczego, podnoszenie kwalifikacji społeczeństwa,  inwestycje w technologie oraz lepsze uregulowania prawne dot. działalności gospodarczej. Problemem jest zanieczyszczenie środowiska naturalnego i malejące zasoby naturalne, przede wszystkim w leśnictwie, ale także w rybołówstwie.

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Transformacja i rozwój społeczno-gospodarczy Kambodży owocuje zmianami w strukturze sektorowej gospodarki narodowej. Na przestrzeni ostatnich 20 lat zmniejsza się udział sektora rolno-spożywczego w PKB, zwiększa natomiast przemysłu i usług. Obecnie największy udział w PKB odnotowują usługi. Rząd stawia przede wszystkim na rozwój turystyki i handlu. Rozwój społeczno-gospodarczy doprowadził na przestrzeni ostatnich 25 lat do znaczących zmian w strukturze PKB Laosu. Sektor usług odpowiada za 41%, przemysł za 32%, a rolnictwo za 27% PKB Kambodży. O ile wciąż wiele osób znajduje zatrudnienie w rolnictwie (30,44%), o tyle to produkcja przemysłowa (26,88% zatrudnionych) zorientowana na eksport oraz usługi (42,68%) decydują obecnie o dynamice rozwojowej. Kambodża stała się ważną bazą produkcyjną przemysłu włókienniczego. Na początku lat 90. stanowił on jedynie 1% PKB – teraz to ponad 16% oraz 85% eksportu i ponad 800 tys. zatrudnionych pracowników.

•  Polityka kursowa

Walutą obowiązującą w Kambodży jest riel (KHR). 1 riel = 100 senów. W obiegu znajdują się banknoty o nominałach: 100000, 50000, 20000, 10000, 5000, 2000, 1000, 500, 200, 100 i 50 rieli. Monety (o nominałach: 500, 200, 100 i 50 rieli) praktycznie nie są używane. W powszechnym użyciu są również dolary amerykańskie, w wielu sklepach i punktach usługowych dopuszcza się płatność obiema walutami.

Wymiany walut zagranicznych można dokonać w bankach lub kantorach wymiany walut. Średni kurs wymiany: 1 USD = 4024 KHR, 1 EUR = 4146 KHR (10.02.2025 r.).Za politykę pieniężną odpowiada Narodowy Bank Kambodży (National Bank of Cambodia – NBC).

• Surowce i technologie krytyczne

Kambodża nie jest krajem bogatym w surowce. Eksploatowane są zasoby leśne (drewno), na dużą skalę uprawiany jest maniok i orzechy (kokosowe, brazylijskie, nerkowce).

• Stan infrastruktury

Podstawową formą transportu lądowego w Kambodży jest transport drogowy. Łączna długość dróg wynosi 61,810 km, przy czym tylko ok. 15,000km posiada nawierzchnię utwardzoną (stan na 2021). Długość linii kolejowych wynosi 650 km. Długość dróg wodnych (głównie Mekongu i jego dopływów) – 3700 km. Kambodża posiada 13 lotnisk, ale tylko 3 z nich obsługują regularne połączenia międzynarodowe (Phnom Penh, Siem Reap-Angkor, Sihanouk).

• Kalendarz dni wolnych od pracy

1 stycznia  –  Nowy Rok

7 stycznia  –  Dzień Zwycięstwa

8 marca  –  Dzień Kobiet

14-16 kwietnia  –  Kambodżański Nowy Rok

1 maja - Święto Pracy

7 maja - Visaka Bochea Day (urodziny Buddy)

14 maja - King Sihamoni's Birthday (Urodziny króla Sihamoni),

15 maja - Royal Ploughing Day Ceremony

18 czerwca – urodziny Królowej Norodom Monineath Sihanouk

21-23 września – Pchum Ben Day (Dni Przodków)

24 września – Dzień Konstytucji

15 października – Upamiętnienie byłego Króla Norodoma Sihanouka

29 października – Dzień Koronacji

4-6 listopada - Water Festival

9  listopada  –  Dzień Niepodległości

29 grudnia – Peace Day

• • Podstawowe dane makroekonomiczne

​​​​Dane MFW, WB, *szacunki CIA World Factbook

*dane Asian Development Bank za 2019 r.

• Najważniejsi partnerzy handlowi

Najważniejszymi partnerami handlowymi Kambodży są Chiny, Wietnam, Tajlandia oraz USA. W 2024 r. wartość eksportu Kambodży wyniosła ok. 26,19 mld USD (wzrost o 15,7% r/r) a importu ok 28,54 mld USD (wzrost o 18% r/r). Całkowita wartość handlu Kambodży osiągnęła ponad 54,74 mld USD (wzrost o 16% r/r).

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Głównymi produktami eksportowymi Kambodży są tekstylia, maszyny, sprzęt elektryczny, produkty obuwnicze, wyroby skórzane, zboże, meble, guma, owoce, warzywa, perły i zabawki.

Główne towary importowane do Kambodży obejmują leki i suplementy, towary konsumpcyjne oraz żywność i napoje.

• Główni inwestorzy

Największym inwestorem w Kambodży są Chiny, następnie Korea Płd., Singapur, Japonia i Wietnam. 

Wielkość inwestycji zagranicznych w Kambodży wzrosła z ok. 4,92 mld USD w 2023 r. do ok. 6,9 mld USD w 2023 r., chociaż ​​wiarygodne dane są trudne do uzyskania i zweryfikowania.

Kambodża jest członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych od 1955 roku – należy także do wielu organizacji wyspecjalizowanych i związanych z ONZ, które mają charakter ekonomiczny, takich jak: Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Bank Światowy (IBRD), Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA), Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD), Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO), Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU), Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji (MIGA), Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO), Światowa Organizacja Turystyki Narodów Zjednoczonych (UNWTO), Światowy Związek Pocztowy (UPU), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO).

Kambodża należy też do ogólnoświatowych organizacji pozostających poza systemem ONZ – jest członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO), Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, Międzynarodowej Organizacji Frankofonii (OIF), Światowej Organizacji Celnej (WCO) oraz członkiem - korespondentem Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO).

Kambodża przynależy również do regionalnych struktur międzynarodowych – Azjatyckiego Banku Rozwoju (ADB), Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), Forum Regionalnego ASEAN. Jest członkiem Konferencji o Współdziałaniu i Środkach Budowy Zaufania w Azji (CICA) oraz uczestniczy w Szczycie Azji Wschodniej (EAS), którego gospodarzem była w roku 2012. Kambodża jest ponadto członkiem założycielem Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB) oraz członkiem Wspólnoty Gospodarczej ASEAN (AEC)

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Handel Polski z Kambodżą (mln USD):

Dane na podstawie Bazy Handlu Zagranicznego GUS;

Na przestrzeni ostatnich lat dwustronne obroty handlowe Polski i Kambodży stale rosną. Polska stale notuje w wymianie znaczący i również rosnący deficyt, co wynika przede wszystkim z faktu, iż KH stała się jednym z ważnych centrów światowej produkcji tekstylnej.

• Relacje z UE

W 1997 r. podpisana została pierwsza umowa o współpracy pomiędzy UE i Kambodżą „European Union and Cambodia Framework Cooperation Agreement”, której celem było, m.in. zintensyfikowanie i dywersyfikacja współpracy gospodarczej, a zwłaszcza handlu poprzez zastosowanie klauzuli najwyższego uprzywilejowania (KNU) w kontaktach handlowych.

Unia Europejska należy do głównych partnerów handlowych Kambodży. W ramach Unijnego Ogólnego Systemu Preferencji Taryfowych (GSP) Kambodża sklasyfikowana została jako jedno z państw najsłabiej rozwiniętych (LDC) i cieszy się jednostronnym przywilejem bezcłowego dostępu do rynku unijnego, umożliwiającym bezcłowy eksport towarów za wyjątkiem broni i amunicji (EBA). 12.02.2020 r. Komisja Europejska opublikowała decyzję rekomendującą częściowe zawieszenie mechanizmu EBA z uwagi na systematyczne i poważne naruszenia praw człowieka, do których dochodzi w Kambodży.

W 2023 r. łączna wartość handlu towarami między UE a Kambodżą wyniosła 5,8 mld euro. W 2023 r. UE była czwartym co do wielkości partnerem handlowym Kambodży, odpowiadając za 8,2% całkowitego handlu kraju (pozostali najwięksi partnerzy to Chiny – 25,8%, USA – 19,3% i Wietnam – 13,9%). Kambodża była 65. co do wielkości partnerem handlowym UE (odpowiadając za 0,1% całkowitego handlu UE).

• Baza traktatowa

Gospodarcze umowy dwustronne:

W historii gospodarczych stosunków polsko-kambodżańskich podpisano dwie umowy:

Umowa między Rządem PRL a Rządem LR Kampuczy w sprawie utworzenia Polsko-Kampuczańskiej Komisji Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej (data podpisania 1987-02-19, data wejścia w życie: 1987-02-19). Statut ustanowionej przez nią komisji przewiduje, iż spotykać się ona będzie przynajmniej raz do roku. Wśród funkcji komisji umowa wymienia m. in. prowadzenie badań nad możliwością rozwoju współpracy gospodarczej między obydwoma krajami i wypracowywanie odpowiednich metod jej realizacji oraz prowadzenie badań nad możliwościami wzajemnej wymiany handlowej i płatnościami między obu krajami.

W maju 2013 r. podpisano kolejną umowę między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Kambodży w sprawie uregulowania zadłużenia Królestwa Kambodży wobec Rzeczypospolitej Polskiej (z późniejszym protokołem zmieniającym). Umowa redukuje poziom zadłużenia o połowę i przeznacza drugą połowę środków na renowację zabytków kambodżańskich.