Urząd do Spraw Cudzoziemców

Do końca okresu przejściowego, do 31 grudnia 2020 r. obywatele Zjednoczonego Królestwa i członkowie ich rodzin mogą podejmować na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pracę lub prowadzić działalność zarobkową na własny rachunek na zasadach dotyczących obywateli UE i członków ich rodzin.

Po upływie okresu przejściowego:

Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, przewiduje co do zasady zachowanie przez obywateli Zjednoczonego Królestwa i członków ich rodzin po zakończeniu okresu przejściowego przewidzianego w tej Umowie, tj. od 1 stycznia 2021r. dotychczasowych uprawnień w zakresie prawa pobytu, jak i prawa do wykonywania pracy (z wyjątkiem brytyjskich pracowników delegowanych – zob. informacje poniżej) lub prowadzenia działalności zarobkowej na własny rachunek w państwie członkowskim UE, w którym nabędą uprawnienia beneficjentów Umowy zgodnie z warunkami w niej określonymi.

W przypadku obywateli Zjednoczonego Królestwa chodzi tu o osoby, które korzystały z prawa pobytu na terytorium Polski zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego, np. jako pracownicy, i które po zakończeniu tego okresu w dalszym ciągu będą zamieszkiwać na tym terytorium, na warunkach jakie dotyczą obywateli UE z innych państw członkowskich.

W zakresie wydawania dokumentów pobytowych beneficjentom Umowy Wystąpienia stosowany będzie system deklaratoryjny. Nie będzie obowiązku uzyskania nowego statusu oraz dokumentu pobytowego, jako warunku legalnego pobytu w Polsce. Osoby kwalifikujące się do prawa pobytu na tej podstawie będą natomiast uprawnione do otrzymania (zgodnie z warunkami określonymi w dyrektywie 2004/38/WE) dokumentu pobytu zawierającego oświadczenie, że został wydany zgodnie z Umową Wystąpienia.

Zgodnie z art. 24 Umowy wystąpienia, z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w art. 45 ust. 3 i 4 TFUE pracownicy w państwie przyjmującym oraz pracownicy przygraniczni w państwie lub państwach miejsca pracy korzystają z praw zagwarantowanych w art. 45 TFUE oraz z praw nadanych rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii (Dz.U. L 141 z 27.5.2011, s. 1).

Prawa te obejmują m.in.:

a) prawo do niedyskryminacyjnego traktowania, bez względu na przynależność państwową, w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy;

b) prawo do podjęcia i wykonywania pracy zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie do obywateli państwa przyjmującego lub państwa miejsca pracy;

c) prawo do pomocy udzielanej przez urzędy pracy państwa przyjmującego lub państwa miejsca pracy swoim obywatelom;

d) prawo do równego traktowania pod względem warunków zatrudnienia i pracy, w szczególności warunków wynagrodzenia, zwolnienia oraz, w przypadku utraty pracy, powrotu do pracy lub ponownego zatrudnienia;

Z kolei zgodnie z art. 25 ust. 1 Umowy wystąpienia, dotyczącym praw osób pracujących na własny rachunek, z zastrzeżeniem ograniczeń przewidzianych w art. 51 i 52 TFUE osoby pracujące na własny rachunek w państwie przyjmującym oraz pracownicy przygraniczni pracujący na własny rachunek w państwie lub państwach miejsca pracy korzystają z praw zagwarantowanych w art. 49 i 55 TFUE.

Prawa te obejmują prawo do podejmowania i wykonywania działalności na własny rachunek, jak również do zakładania przedsiębiorstw i zarządzania nimi, na warunkach określonych przez państwo przyjmujące dla własnych obywateli, zgodnie z art. 49 TFUE.

Stosownie natomiast do art. 22 Umowy wystąpienia, zgodnie z art. 23 dyrektywy 2004/38/WE, bez względu na przynależność państwową, członkowie rodziny obywatela Zjednoczonego Królestwa, którzy posiadają prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w państwie przyjmującym lub w państwie miejsca pracy, są uprawnieni do podjęcia tam pracy lub do wykonywania pracy na własny rachunek.

Pracownicy przygraniczni

Obywatel Zjednoczonego Królestwa będący pracownikiem przygranicznym, o którym mowa w art. 9 lit. b Umowy Wystąpienia, który przed dniem 31 grudnia 2020 r. wykonywał pracę lub prowadził inną działalność zarobkową we własnym imieniu i na własny rachunek na terytorium Polski i nie podlegał obowiązkowi rejestracji pobytu (tj. bez zamieszkiwania w Polsce), a po tym dniu nadal wykonuje pracę lub prowadzi taką działalność na tym terytorium i jednocześnie na nim nie zamieszkuje, jest obowiązany zarejestrować swój pobyt w terminie do dnia 31 grudnia 2021 r.

W wyniku rejestracji pobytu jako pracownik przygraniczny obywatel Zjednoczonego Królestwa uzyska zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu, zawierające adnotację potwierdzającą posiadanie uprawnień pracownika przygranicznego na podstawie Umowy Wystąpienia („Art. 50 TUE – pracownik przygraniczny”). Dokument będzie miał charakter deklaratoryjny i będzie wolny od opłat.

Uprawnienia pracownika przygranicznego do kontynuowania wykonywania pracy lub działalności zarobkowej we własnym imieniu i na własny rachunek na terytorium Polski w charakterze pracownika przygranicznego będą wynikać bezpośrednio z Umowy Wystąpienia.

Wnioski o zarejestrowanie pobytu jako pracownik przygraniczny będzie można składać od 1 stycznia 2021 r.

Brak zarejestrowania pobytu we wskazanym terminie może skutkować nałożeniem kary grzywny.

Dla nabycia oraz zachowania uprawnień pracownika przygranicznego na podstawie Umowy wystąpienia istotne będzie zachowanie ciągłości wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Polski bezpośrednio przed upływem okresu przejściowego, jak i po jego upływie. Możliwe będzie także zachowanie statusu pracownika, zgodnie z art. 7 ust. 3 lit. a), b), c) i d) dyrektywy 2004/38/WE.

Zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu brytyjskiego pracownika przygranicznego nie będzie mieć charakteru dokumentu pobytowego. Będzie natomiast potwierdzało uprawnienie do kontynuacji pracy lub działalności zarobkowej w Polsce, tj. w państwie miejsca pracy, w charakterze pracownika przygranicznego nie zamieszkującego w Polsce (także dla innego pracodawcy lub do rozpoczęcia działalności na własny rachunek). Będzie uprawniało do bezwizowego wjazdu na terytorium Polski na podstawie Umowy wystąpienia, ale już nie do podróżowania po obszarze Schengen bez wizy.

Pracownicy delegowani

Odmiennie traktowani są natomiast obywatele brytyjscy delegowani do Polski przed zakończeniem okresu przejściowego w ramach swobodnego świadczenia usług, które w prawie UE jest regulowane odrębnie od swobody przepływu osób.

Obywatele Zjednoczonego Królestwa wykonujący na terytorium Polski do dnia 31 grudnia 2020 r. pracę jako pracownicy delegowani w ramach swobody świadczenia usług wewnątrz Unii na podstawie art. 56 TFUE nie są objęci Umową Wystąpienia. Nie uzyskają oni na podstawie Umowy Wystąpienia żadnych uprawnień do pozostania w państwie przyjmującym po zakończeniu okresu przejściowego.

Na podstawie przepisów polskiego prawa krajowego, które ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. osoby te będą mogły od tej daty złożyć wniosek o udzielenie specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie art. 186 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2020 r., poz. 35 z późn. zm.), udzielanego na okres ważności 5 lat, z możliwością uzyskania następnie zezwolenia na pobyt stały na specjalnej podstawie prawnej. Wniosek o udzielenie tego zezwolenia na pobyt czasowy będzie można złożyć nie później niż do dnia 31 grudnia 2021 r. Zastosowanie będzie miał zwykły formularz wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy.

Powyższe zezwolenia pobytowe oraz karty pobytu (pierwsza karta pobytu w przypadku zezwolenia na pobyt stały) będą wolne od opłat.

Począwszy od dnia wejścia w życie tych przepisów do dnia 31 grudnia 2021 r. pobyt takich pracowników delegowanych na terytorium Polski będzie uważany za legalny z mocy prawa, zgodnie z art. 21 ustawy dniu 10 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz niektórych innych ustaw.

Będą oni również zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę w czasie tego legalnego pobytu, jak również po udzieleniu specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy, zgodnie z art. 87 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Warunkiem zwolnienia tych osób z wymogów dotyczących zezwoleń na pracę jest ich delegowanie i rzeczywiste wykonywanie pracy w charakterze pracownika delegowanego na terytorium Polski przed końcem 2020 r.

Uprawnienie do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę umożliwi brytyjskim pracownikom delegowanym do Polski do dnia 31 grudnia 2020 r. kontynuację pobytu w Polsce na zasadzie analogicznej do beneficjentów Umowy wystąpienia oraz obywateli UE korzystających ze swobody przemieszczania się w Polsce, w zakresie dostępu do polskiego rynku pracy. Rozwiązanie to ma na celu umożliwienie osobom fizycznym ze Zjednoczonego Królestwa kontynuacji zamieszkiwania oraz wykonywania pracy w Polsce, do czego byli dotychczas uprawnieni jako obywatele UE, natomiast nie ma na celu przyznania podmiotom mającym siedzibę w Wielkiej Brytanii, kontynuacji prawa do świadczenia usług na terytorium Polski oraz delegowania w tym celu pracowników, co wchodzi w zakres negocjowanego porozumienia dotyczącego przyszłych relacji pomiędzy Unią Europejską a Wielką Brytanią.

Pozostali obywatele Zjednoczonego Królestwa

Obywatele brytyjscy, którzy nie są objęci Umową o wystąpieniu, ani w/w regulacjami dotyczącymi brytyjskich pracowników delegowanych na terytorium Polski do dnia 31 grudnia 2020 r., będą traktowani jak obywatele państw trzecich, w zakresie dostępu do polskiego rynku pracy. Co do zasady zastosowanie będzie miał wymóg uzyskania zezwolenia na pracę.