Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Projekt LIFE Drawa Bis

Projekt „LIFE Drawa Bis - renaturyzacja dorzecza, poprawa warunków hydrologicznych w zlewni Drawy w odpowiedzi na postępujące zmiany klimatu i zagospodarowanie zlewni” został zakwalifikowany do dofinansowania w ramach programu LIFE (podprogram „Przyroda i różnorodność biologiczna”), co oznacza, że pozyskanie środków z Unii Europejskiej staje się realne.

- Zakwalifikowanie projektu LIFE Drawa Bis do dofinansowania to duży sukces m.in. Wód Polskich i potwierdzenie wysokiej jakości przygotowanego wniosku. To także otwarcie nowego etapu działań na rzecz ochrony przyrody i odbudowy ekosystemów wodnych w zlewni rzeki Drawy. Obecnie intensywnie pracujemy nad finalizacją wniosku o dotację, który umożliwi realizację tego przedsięwzięcia - podkreśla Mateusz Balcerowicz, zastępca prezesa Wód Polskich ds. ochrony przed powodzią i suszą.

Zakładany budżet całkowity projektu to 5 875 908 € (ponad 25 mln zł), z czego Wody Polskie zaplanowały kwotę 4 536 226 € (ponad 19 mln zł). Projekt będzie realizowany w latach 2026-2030.

Liderem projektu LIFE Drawa Bis jest Uniwersytet Szczeciński, a partnerami Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Bydgoszczy, Komes Water Sp. z o.o oraz Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie.

 

Drugi projekt Wód Polskich z dofinansowaniem z programu LIFE w 2025 r.

Wody Polskie są jedyną instytucją w Polsce, która otrzymała pozytywną ocenę Komisji Europejskiej dla dwóch projektów LIFE. W marcu bieżącego roku wśród projektów zakwalifikowanych do dofinansowania w ramach podprogramu przyroda i różnorodność biologiczna znalazł się „LIFE for RIVERS – Adaptacyjne metody zarządzania przywracające wielokierunkową łączność zlewni i rozwiązania oparte na naturze w celu poprawy różnorodności biologicznej i adaptacji do zmian klimatu”.

Celem tego projektu jest poprawa stanu ekologicznego wód zlewni rzeki Parsęty, w tym działania renaturyzacyjne, których celem jest spowolnienie odpływu wody ze zlewni oraz przywrócenie ciągłości między rzeką Parsętą, a jej starorzeczem, a także poprawa stanu ekologicznego wód zlewni Parsęty. Partnerem projektu LIFE for Rivers jest Zarząd Zlewni w Koszalinie, znajdujący się w strukturze Wód Polskich Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie.

 

Ambitne cele projektu renaturyzacji zlewni Drawy

Projekt LIFE Drawa Bis stawia sobie ambitne i wielowymiarowe cele, które mają na celu przywrócenie równowagi ekologicznej w zlewni rzeki Drawy oraz ochronę cennych gatunków i siedlisk wodnych.

Kluczowe działania koncentrują się na odbudowie populacji skójki gruboskorupowej (Unio crassus). Ten słodkowodny małż uznawany jest za bioindykator – jest wrażliwy na zmiany w środowisku, a jego obecność świadczy o dobrym stanie ekologicznym rzek, wspierając zachowanie bioróżnorodności w środowiskach wodnych. Ochrona i odbudowa populacji skójki gruboskorupowej są istotne, ponieważ ten gatunek małża pełni rolę naturalnego filtra wód, poprawiając ich jakość i przejrzystość.

Równolegle planowany jest znaczący wzrost liczby gniazd tarłowych łososia atlantyckiego (Salmo salar), co świadczy o dążeniu do odtworzenia naturalnych cykli życia tej anadromicznej ryby. Odbudowa populacji ryb dwuśrodowiskowych jest kluczowa dla utrzymania naturalnych cykli życia i równowagi w ekosystemach rzecznych i morskich. Gatunki te pełnią ważną rolę w łańcuchu pokarmowym i są wskaźnikami zdrowia środowiska wodnego.

W założeniach projekt zakłada również zwiększenie powierzchni siedlisk włosieniczników (Ranunculion fluitantis), co przyczyni się do wzbogacenia różnorodności biologicznej i poprawy jakości siedlisk wodnych. Odtwarzanie populacji włosienniczników jest istotne, ponieważ tworzą one unikalne siedliska dla wielu gatunków wodnych i stabilizują dno rzek, wspierając naturalne procesy ekologiczne. Ich obecność świadczy o czystości i dobrej kondycji wód, co czyni je ważnym wskaźnikiem stanu środowiska.

- Jednym z kluczowych wskaźników sukcesu będzie przywrócenie dobrego stanu ekologicznego na blisko 56 kilometrach cieków wodnych. Przywrócenie ciągłości ekologicznej rzek umożliwia swobodną migrację ryb, co jest kluczowe dla ich rozrodu, żerowania i przetrwania, a także pozwala na zachowanie naturalnych procesów ekologicznych wspierających różnorodność biologiczną – dodała Agnieszka Siłacz, p.o. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Bydgoszczy.

 

Innowacyjne rozwiązania prośrodowiskowe

Projekt LIFE Drawa Bis obejmuje kompleksowy zestaw co najmniej 16 zadań technicznych, których celem jest poprawa jakości wód oraz warunków środowiskowych w zlewni rzeki Drawy. Kluczowe działania koncentrują się na renaturyzacji cieków wodnych, zwiększaniu retencji oraz przywracaniu ciągłości ekologicznej poprzez likwidację barier migracyjnych i stabilizację poziomu wód w jeziorach Pojezierza Drawskiego.

Zakres przestrzenny projektu obejmuje rzeki: Drawa, Płociczna, Korytnica, Sitna, Słopica, Stawna, Wąsówka, Kokna, Rakoń, Miedznik oraz jeziora: Rudno, Dubie, Lubie, Drawsko i Prosino. Wśród zaplanowanych działań znajdują się m.in. budowa sekwencji bystrzy żwirowo-kamiennych, renaturyzacja struktur dennych i brzegowych, zapewnienie ciągłości ekologicznej na 11 barierach poprzecznych oraz stabilizacja poziomu wód w pięciu jeziorach.

Projekt zakłada również działania edukacyjne oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, takich jak trening narybku czy opracowanie instrukcji prośrodowiskowego utrzymania wód.

Realizacja tych zadań przyczyni się do poprawy parametrów hydraulicznych cieków, zwiększenia retencji wody, ograniczenia emisji CO₂ poprzez uwilgotnienie torfowisk oraz zwiększenia odporności zlewni na skutki antropopresji i zmian klimatu. Efekty projektu mają również służyć jako modelowe rozwiązania dla innych inicjatyw LIFE w Polsce i Europie.

- Projekt LIFE Drawa Bis to przykład kompleksowego podejścia do ochrony zasobów wodnych. W ramach planowanych zadań, skupiamy się nie tylko na renaturyzacji rzek i jezior, ale także na zwiększeniu retencji, przywróceniu ciągłości ekologicznej i wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań. To działania, które realnie poprawią jakość wód, wzmocnią odporność zlewni na zmiany klimatu i staną się wzorem dla podobnych projektów w Polsce i Europie – mówi wiceprezes Wód Polskich Mateusz Balcerowicz.

 

Współpraca dla Drawy

Wody Polskie jako partner projektu LIFE Drawa Bis aktywnie wspierały jego przygotowanie. 2 maja 2024 roku wiceprezes Wód Polskich Mateusz Balcerowicz podpisał porozumienie o partnerstwie przy realizacji projektu LIFE Drawa Bis, którego celem jest poprawa jakości wód i warunków środowiskowych w zlewni Drawy. Porozumienie określiło zasady współpracy przy pozyskaniu dofinansowania, przygotowaniu i realizacji projektu oraz zapewnieniu trwałości jego efektów ekologicznych. W działania zaangażowali się eksperci Wód Polskich z RZGW w Bydgoszczy, a także lokalne samorządy działające w ramach Lokalnych Partnerstw Wodnych, w zakresie zgłaszania swoich propozycji w procesie konsultacji.

W lipcu 2024 roku beneficjentami projektu omówili działania na rzecz pozyskania unijnego dofinansowania. W ramach wizyty terenowej w zlewni Drawy odbyły się warsztaty. Głównym tematem rozmów był zakres planowanych prac oraz współpraca przy przygotowaniu wniosku projektowego. Efektem dobrej i zaangażowanej współpracy partnerów projektu LIFE Drawa Bis było przygotowanie wniosku, który został zakwalifikowany do dofinansowania przez Komisję Europejską w ramach programu LIFE.

- LIFE Drawa Bis to przykład, jak dzięki partnerskiej współpracy i prośrodowiskowym rozwiązaniom możemy skutecznie odpowiadać na wyzwania związane z ochroną zasobów wodnych. Projekt łączy wiedzę naukową, doświadczenie instytucji publicznych i zaangażowanie lokalnych społeczności – podsumowuje Mateusz Balcerowicz.