Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Początek 2025 roku był bardzo suchy – w wielu regionach Polski brakowało deszczu, rzeki i jeziora miały rekordowo niski poziom, a rolnicy i ogrodnicy zmagali się z problemem niedoboru wody. Takie zjawiska stają się w ostatnich latach coraz częstsze, a prognozy wskazują, że susza może być jednym z największych wyzwań XXI wieku. Dlatego edukacja i świadome gospodarowanie wodą nastawione na zrozumienie czym jest susza i jak jej przeciwdziałać są dziś koniecznością.

 

W prosty sposób wyjaśniamy suszę i tłumaczymy retencję

Wody Polskie aktualizują właśnie Plan przeciwdziałania skutkom suszy. To strategiczny dokument, który wskazuje m.in. jakimi zasobami wody dysponujemy i co powinniśmy zrobić, aby je zwiększyć, a także jak racjonalnie z nich korzystać. Elementem działań planistycznych jest również edukacja, bo tylko przez szeroką edukację społeczną możliwe będzie zrozumienie problemu suszy i podjęcie skutecznych działań na rzecz jej ograniczenia.

W ramach kampanii „Stop Suszy! Start retencji!” Wody Polskie opracowały słowniczek, który w przystępny sposób przybliża wszystkim pojęcia, które są istotne w kontekście suszy w Polsce. Forma ta pomoże łatwo zrozumieć nawet trudne zjawiska, a co za tym idzie, pogłębi zaangażowanie społeczeństwa w walkę z suszą.

W pierwszej, czerwonej fazie projektu, powstał słowniczek pojęć związanych z zagrożeniem suszą. Wyjaśnia on trudniejsze, często pojawiające się w mediach terminy, takie jak niżówka, stres wodny czy niedobór wody.

W drugiej, żółtej fazie, związaną z kwestią retencji i zatrzymania wody, powstała nowa odsłona słowniczka, dzięki której można dowiedzieć się jakie działania retencyjne możemy wprowadzić, aby pomóc zapobiegać skutkom suszy. W publikacji znalazły się też popularne w ostatnim czasie pojęcia, m.in. „betonoza” i „ślad wodny.” Dzięki nim łatwiej będzie zrozumieć, dlaczego działania lokalne – np. zakładanie ogrodów deszczowych w miastach, ograniczanie betonowania przestrzeni czy sadzenie drzew – mogą realnie poprawić bilans wodny w naszym otoczeniu.

Działamy w terenie dla poprawy retencji wód!

Wody Polskie prowadzą aktywne działania na rzecz zwiększania lokalnej retencji – zatrzymywania wody tam, gdzie spada deszcz oraz wykorzystywania jej tam, gdzie jest najbardziej potrzebna. Ma to szczególne znaczenie dla nawodnień w rolnictwie i zapewnienia optymalnej produkcji rolnej. Zwiększenie zasobów wód powierzchniowych jest również istotne dla ochrony zasobów wód podziemnych – możliwość prowadzenia nawodnień dzięki istniejącym urządzeniom piętrzącym ogranicza pobór wód podziemnych, co pozwala na stopniową odbudowę ich zasobów.

W celu poprawy lokalnego bilansu wodnego Wody Polskie realizują inwestycje polegające na budowie, przebudowie oraz odbudowie obiektów piętrzących wodę. W ostatnim czasie Ministerstwo Infrastruktury wydało pozwolenie wodnoprawne na realizację zadania inwestycyjnego pn. „Zwiększenie zdolności retencyjnej w zlewni rzeki Lipnicy wraz z przystosowaniem budowli piętrzących do nawodnień, na terenie gm. Małogoszcz i Oksa, woj. Świętokrzyskie”. To kluczowy krok dla odbudowy 5 jazów na rzece Lipnicy i 1 zastawki na Strudze Wygnanów, dzięki którym możliwe stanie się nawodnienie użytków rolnych i zielonych, na łącznej powierzchni około 170 ha.

Pozwolenie wodnoprawne otrzymano również dla zadania pn. „Zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni rzeki Kanał Kuwaski poprzez przebudowę budowli piętrzących”. Inwestycja będzie polegać na rozbiórce istniejących oraz budowie czterech nowych jazów. Realizacja zadania, zgodnie z Planem przeciwdziałania skutkom suszy, pozwoli na lokalną retencję ponad 112 tys. m3 wody.

Kolejne zadania zawarte w Planie przeciwdziałania skutkom suszy są realizowane na Pomorzu Zachodnim. Wody Polskie zawarły trzy umowy na realizację prac budowlano- montażowych, których celem jest zwiększenie zdolności retencyjnej cieków, rzek i jezior na terenie Wyspy Wolin oraz Kanału Karsiborskiego:

• W ramach zadania pn. „Zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni wyspy Wolin” zostanie zmodernizowana zastawka na Kanale Płocińskim oraz trzy przepusty z piętrzeniem: dwa na odcinku Kanału Darzowickiego i jeden na Kanale Mokrzyckim. Inwestycja poprawi bilans wodny kanału Mokrzyca- Ładzin, który na Wyspie Wolin łączy się również z kanałami Darzowickim i Mokrzyckim.
• W ramach zadania pn. „Zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni Kanału Karsiborskiego” nastąpi odbudowa dwóch przepustów, które pełnią również funkcję zastawek. Dzięki temu poprawi się potencjał retencyjny zlewni.
• Natomiast w ramach zadania pn. „Zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni Lewińskiej Strugi” zmodernizowane zostaną dwie zastawki, które pozwolą na stabilizację lustra wody jezior Domysłowskiego oraz Kołczewskiego.

Równolegle prowadzone są działania utrzymaniowe, obejmujące przede wszystkim niezbędne remonty. W ramach wdrażania założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych Wody Polskie wyremontowały ostatnio:

• jaz na Kanale Wieprz-Krzna
• jaz na rzece Rzeczycy
• przepusty z piętrzeniem na Kanale Morzyce
• przepust na rzece Struga
• a także zastawkę na Kanale Mordy.

Utrzymywanie infrastruktury wodnej w tym jazów, zastawek i przepusto-zastawek – w dobrym stanie technicznym umożliwia jej właściwe i efektywne wykorzystanie. Ma to szczególne znaczenie dla zlewni rolniczych narażonych na problem suszy.

 

I Ty możesz zacząć retencjonować wodę!

Polska należy do państw o jednych z najmniejszych zasobów wodnych w Europie. Statystycznie na jednego mieszkańca przypada u nas mniej wody niż w Hiszpanii czy Grecji, krajach dużo cieplejszych.

Od lat obserwujemy obniżanie stanu wód w rzekach, który do poziomów normalnych i wysokich dochodzi co raz rzadziej, co więcej latem mniejsze cieki wysychają. W związku z suszą odnotowujemy również wprowadzanie lokalnych zakazów podlewania ogrodów czy napełniania basenów. Problemem są także mniejsze plony, a co za tym idzie droższe warzywa i owoce. To tylko część sygnałów, że musimy inaczej myśleć o wodzie – jako o zasobie ograniczonym, wymagającym ochrony i odpowiedzialnego gospodarowania. Dlatego tak ważne są codzienne działania.

Każdy z nas może oszczędzać wodę! Poniżej prezentujemy kilka praktycznych porad:

• zbieraj deszczówkę do podlewania roślin,
• ponownie wykorzystuj wodę – np. woda użyta do mycia warzyw i owoców świetnie nadaje się do podlewania roślin.
• wybieraj rośliny mniej wymagające pod względem nawadniania,
• wybieraj produkty o mniejszym śladzie wodnym,
• stawiaj na zieleń – w szczelnie wybrukowanym placyku zrób miejsce na rabatę
• zgłaszaj przecieki i awarie instalacji wodnej – każdy cieknący kran, nieszczelna rura czy spłuczka powoduje niepotrzebne marnowanie wody.

Nawet z pozoru niewielkie zmiany w naszych codziennych nawykach mogą przyczynić się do znacznego zwiększenia zasobów wodnych. Każdy z nas może podjąć działania na rzecz racjonalnego korzystania z wody oraz retencji wód!