Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

W ramach programu LIFE Wody Polskie realizują strategiczne projekty, których celem jest ochrona przyrody, poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zwiększenie odporności ekosystemów na zmiany klimatyczne i presję antropogeniczną.

- Złożenie wniosków do Komisji Europejskiej o dofinansowanie projektów - w tym dwóch strategicznych - ze środków programu LIFE przybliża perspektywę realizacji istotnych działań prośrodowiskowych. Stanowią one odpowiedź na kluczowe wyzwania ekologiczne Polski, koncentrując się na poprawie łączności ekologicznej, ochronie różnorodności biologicznej, zarządzaniu zasobami wodnymi oraz renaturyzacji zagrożonych siedlisk – podkreśla Mateusz Balcerowicz, prezes Wód Polskich.

Projekty LIFE Wód Polskich są realizowane m.in. we współpracy ze środowiskiem naukowym czy jednostkami samorządu terytorialnego. Złożone wnioski dotyczą projektów: LIFE Natura Connect PL, LIFE Górna Odra, LIFE Spawn, LIFE Space4Retention LIFE Międzyodrze oraz LIFE Przymorze.

 

LIFE Natura Connect PL – Łączenie polskiej przyrody dla zrównoważonej przyszłości

To pierwszy projekt strategiczny Wód Polskich realizowany w ramach programu LIFE przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Odpowiada on na problem fragmentacji krajobrazu oraz braku spójnych i funkcjonalnych korytarzy ekologicznych w Polsce.

Pomimo intensywnych działań ochronnych prowadzonych na obszarach Natura 2000, rozdrobnienie siedlisk oraz utrudniona migracja gatunków zagrażają trwałości ekosystemów. Dlatego celem projektu jest:

• opracowanie i aktualizacja map korytarzy ekologicznych, umożliwiających swobodną migrację i przepływ genów między populacjami,
• wzmocnienie odporności przyrody na presję antropogeniczną oraz zmiany klimatyczne.

 

LIFE Górna Odra – Wdrożenie planu gospodarowania wodami w dorzeczu Odry

To drugi projekt strategiczny Wód Polskich realizowany w ramach programu LIFE przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach. Założeniem projektu jest wdrożenie planu gospodarowania wodami w dorzeczu Odry (2023– 2027) w celu poprawy jakości wody i odporności ekologicznej w południowej Polsce. Cele projektu to:

• wdrożenie systemu wczesnego ostrzegania o zakwitach toksycznych glonów oparty na sztucznej inteligencji,
• rewitalizacja starorzeczy z wykorzystaniem rozwiązań opartych na naturze (NBS),
• poprawa łączności hydrologicznej i retencji wód,
• aktywne zaangażowanie społeczności lokalnych i współpraca transgraniczna z partnerami z Czech.

 

LIFE Spawn – Działania mające na celu odtworzenie i ochronę siedlisk rzecznych w celu ratowania zagrożonych wyginięciem małży słodkowodnych  

Ten projekt, realizowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, ma na celu odbudowę populacji małży słodkowodnych (które są jednymi z najbardziej zagrożonych zwierząt na świecie) poprzez przywrócenie naturalnych funkcji rzek i ochronę siedlisk. Cele projektu to:

• usunięcie barier migracyjnych dla małży i ryb żywicielskich,
• tworzenie zarodowych populacji małży i ryb,
• hodowla i reintrodukcja do naturalnych siedlisk.

 

LIFE Space4Retention – Poprawa gospodarki wodnej z wykorzystaniem systemu wspomagania decyzji opartego na danych satelitarnych

Ten projekt, realizowany razem przez regionalne zarządy gospodarki wodnej w Warszawie i w Białymstoku koncentruje się na wykorzystaniu nowoczesnych technologii do zarządzania zasobami wodnymi, co jest kluczowe w dobie zmian klimatu. Projekt rozwija innowacyjny system wspierania podejmowania decyzji (DSS), integrujący dane satelitarne, modele hydrologiczne i ekologiczne oraz informacje ekonomiczne. Jego cele to:

• wsparcie adaptacyjnego zarządzania wodą na poziomie regionalnym i krajowym,
• zaangażowanie decydentów i lokalnych społeczności w proces podejmowania decyzji,
• testowanie systemu w dwóch regionalnych zarządach gospodarki wodnej oraz parkach narodowych.

 

LIFE Międzyodrze – Rewitalizacja hydrologiczna i ochrona siedlisk Międzyodrza

Ten projekt, realizowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, skupia się wokół renaturyzacji i poprawie warunków siedliskowych dla chronionych gatunków w dolinie Odry, ze szczególnym uwzględnieniem hydrologii. Do jego najważniejszych celów należą:

• poprawa warunków bytowania traszki grzebieniastej, różanki oraz małży z rodziny Unionidae,
• zahamowanie sukcesji roślinności ekspansywnej i odtworzenie lasów łęgowych,
• odtworzenie naturalnej dynamiki hydrologicznej poprzez kontrolowane piętrzenia i przepływy.

 

LIFE Przymorze – Czynna ochrona siedlisk ptaków wraz z udrożnieniem korytarzy migracyjnych ryb w zlewni jezior Liwia Łuża i Resko Przymorskie

To kolejny projekt realizowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, którego celem jest poprawa stanu środowiska wodno-lądowego na obszarze dwóch nadmorskich jezior oraz ich zlewni poprzez:

• tworzenie nowych i poprawę istniejących siedlisk ptaków,
• poprawę jakości wody i przywrócenie naturalnych procesów hydrologicznych,
• budowę infrastruktury umożliwiającej migrację ryb dwuśrodowiskowych,
• monitorowanie stanu środowiska oraz działania edukacyjne skierowane do lokalnej społeczności.

 

Horyzont Europa – szansa na wsparcie dla innowacyjnych projektów Wód Polskich

Wody Polskie prowadzą również aktywne działania na rzecz pozyskania funduszy dla realizacji innowacyjnych działań w gospodarce wodnej. We wrześniu 2025 r. do programu Horyzont Europa zostały złożone dwa wnioski o dofinansowanie dla projektów dotyczących zarządzania systemami wodnymi i budowanie odporności w zmieniającym się środowisku oraz budowania odporności wybrzeża morskiego na zmiany klimatyczne.

- Sięgając po środki z programu Horyzont Europa, pokazujemy, że polska gospodarka wodna może być innowacyjna, ambitna i gotowa na wyzwania przyszłości. Nasze projekty to odpowiedź na zmieniające się warunki klimatyczne i dowód, że Wody Polskie aktywnie uczestniczą w europejskim dialogu o zrównoważonym rozwoju – zaznacza prezes Wód Polskich, Mateusz Balcerowicz.

Program Ramowy Unii Europejskiej Horyzont Europa jest największym w historii UE programem w zakresie badań naukowych i innowacji. W ciągu 7 lat (2021–2027) na nowatorskie badania i innowacyjne rozwiązania przeznaczone zostanie ponad 93 mld euro. Program wielonarzędziowo implementuje kluczowe polityki UE, takie jak Europejski Zielony Ład czy Europa na miarę ery cyfrowej. O środki mogą się starać podmioty różnego typu: jednostki naukowe, firmy wszelkiej wielkości, administracja różnego szczebla, jednostki pozarządowe.

 

Co wyróżnia projekty LIFE realizowane przy udziale Wód Polskich?

Projekty LIFE realizowane przy udziale Wód Polskich charakteryzuje kompleksowość oraz zaangażowanie wielu interesariuszy. Wpisuje się to w założenia zarządzania zlewniowego, czyli myślenia o zlewni nie o jako pojedynczej rzece czy jeziorze, lecz całym układzie hydrograficznym. Systemowe działania w całej zlewni pozwalają na poprawę jej stanu ekologicznego, co przekłada się na stan danych odcinków rzek oraz jezior i zbiorników.

Nieodłączna jest tu odpowiedzialność użytkowników wód, gdyż na stan zlewni ma wpływ cały szereg podmiotów. Dlatego też projekty LIFE cechuje zaangażowanie wielu stron. Wody Polskie współpracują z naukowcami i przyrodnikami, ale też przedstawicielami samorządów i organizacji społecznych, którzy są dobrze zorientowani w lokalnych uwarunkowaniach.

- Wody Polskie realizują projekty LIFE i aplikują o fundusze na realizację kolejnych, gdyż jest to instrument finansowy, który pozwala dostosowywać polską gospodarkę wodną do zmieniających się warunków klimatycznych. Wyzwania związane z suszami, powodziami i zanieczyszczeniem wód potrzebują skutecznych działań zaradczych, a program LIFE pomaga wdrażać takie innowacyjne działania w szerszym stopniu. Efekty realizowanych przez nas projektów stanowią wzór do naśladowania nie tylko w Polsce, ale także w całej Europie, przyczyniając się do realizacji celów unijnych w zakresie ochrony przyrody i zrównoważonego rozwoju – mówi Mateusz Balcerowicz, prezes Wód Polskich.

Projekty LIFE to działania zgodne z ideą NBS, czyli rozwiązań opartych na naturze. Korzystanie z usług ekosystemowych w większym stopniu jest składową racjonalnej gospodarki wodnej. Zrównoważony rozwój łączy możliwość korzystania z wody przez jej użytkowników, jednocześnie kładąc nacisk na ochronę ekosystemów wodnych. Dzięki temu możliwa jest realizacja celów Ramowej Dyrektywy Wodnej, do czego zobowiązała się Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej