Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Białymstoku

Pyły występujące w środowisku pracy są powszechnym czynnikiem szkodliwym. Skutki zdrowotne dla narażonych na ich wdychanie zależą od stężenia tych zanieczyszczeń, rozmiaru i składu cząstek.

Narażenie na pyły występujące w miejscu pracy może być przyczyną wielu schorzeń od podrażnienia błon śluzowych do chorób nowotworowych. Największym problemem przy narażeniu na pyły są różnego rodzaju pylice.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 stycznia 2020 r. poz. 197 „zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy” po dniu 21 lutego 2020 r. wszystkie pyły drewna traktuje się jako rakotwórcze, bez rozróżniania czy są to pyły drewna miękkiego czy twardego.

Celem badań stężeń pyłowych czynników szkodliwych w środowisku pracy jest ocena narażenia zawodowego związanego z ich występowaniem w powietrzu stanowisk pracy, poprzez porównanie z wartościami dopuszczalnymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. (Dz. U. 2018 poz. 1286) „w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy” z późniejszymi zmianami (Dz.U. z 2020 r., poz. 61).

Badanie polega na przepuszczeniu określonej objętości powietrza przez filtr, przy użyciu przyrządów indywidualnych zainstalowanych na pracowniku i wyposażonych w odpowiednie głowice pomiarowe dla frakcji wdychanej i frakcji respirabilnej. Pobieraniem próbek powietrza zajmują się pracownicy sekcji.

Na pracodawcy spoczywa obowiązek wykonania badań stężenia pyłu na stanowiskach pracy, określenia częstotliwości badań i prowadzenia rejestru czynników szkodliwych. Kontrolę realizacji tych wymagań sprawdza Państwowa Inspekcja Pracy i Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Wszechobecne substancje chemiczne i ich mieszaniny występują w środowisku pracy w różnych postaciach (gazy, pary aerozole). Są stosowane w procesach produkcyjnych (farby, lakiery, kleje) lub są wytwarzane jako produkty pośrednie czy końcowe takich procesów (dymy spawalnicze).

Badanie polega na pobraniu próbek powietrza w strefie oddychania pracownika przy zastosowaniu odpowiednich przyrządów pomiarowych i oznaczeniu w laboratorium metodami określonymi w normach polskich, normach międzynarodowych lub procedurach badawczych. Najczęściej stosuje się metody: spektrofotometryczne, chromatograficzne, elektrochemiczne. Pobieranie próbek i wykonanie oznaczeń przeprowadzają laboratoria posiadające akredytację w tym zakresie.

Szkodliwe substancje chemiczne występujące w środowisku pracy mogą wykazywać działanie drażniące, uczulające, toksyczne, rakotwórcze i mutagenne.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. (Dz.U. 2011.166) w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca jest zobowiązany do wykonania badania szkodliwych czynników chemicznych, określenia ich częstotliwości i prowadzenia rejestru czynników szkodliwych. Wyniki pomiarów wymagane są przez Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną.

Badanie stężeń szkodliwych czynników chemicznych jest niezbędne do zapewnienia bezpiecznych warunków pracy – zgodności z wartościami NDS. Normatywy NDS zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. (Dz. U. 2018 poz. 1286) „w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy” z późniejszymi zmianami (Dz.U. z 2020 r., poz. 61).

Hałas, jako dźwięk niepożądany jest związany z działalnością zawodową człowieka. Głównym źródłem hałasu w środowisku pracy są stosowane urządzenia, maszyny, narzędzia, natomiast hałasu ultradźwiękowego zgrzewarki, myjki ultradźwiękowe, sprężarki, urządzenia pneumatyczne, niektóre maszyny włókiennicze.

Nadmierny hałas zwiększa ryzyko wypadku przy pracy, może powodować uszkodzenie narządu słuchu, bóle i zawroty głowy, przyczyniać się do rozwoju choroby ciśnieniowej, choroby wrzodowej, nerwic, a występując przez długi okres czasu na poziomie ponadnormatywnym może prowadzić do powstania choroby zawodowej.

Celem pomiarów jest określenie poziomu narażenia pracownika na hałas, hałas ultradźwiękowy na stanowisku pracy i ocena narażenia zawodowego poprzez porównanie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2018 poz. 1286).

Pomiary wykonują pracownicy sekcji na stanowiskach pracy, na których występuje narażenie na hałas lub hałas ultradźwiękowy przy pomocy nowoczesnych analizatorów dźwięku lub cyfrowych mierników poziomu dźwięku.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. (Dz.U. 2011.166) w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca jest zobowiązany do wykonania pomiarów hałasu określenia ich częstotliwości i prowadzenia rejestru czynników szkodliwych. Wyniki pomiarów wymagane są przez Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną.

Na drgania najbardziej narażeni są operatorzy wszelkich narzędzi wibracyjnych stosowanych leśnictwie, kamieniarstwie, budownictwie, przemyśle maszynowym, kierowcy, maszyniści, operatorzy maszyn drogowych.

Nadmierne wartości drgań powodują choroby zwyrodnieniowe stawów, kręgosłupa oraz zaburzenia czynności narządów wewnętrznych. Występując przez długi okres czasu na poziomie przekraczającym dopuszczalne wartości mogą być przyczyną wystąpienia chorób zawodowych.

Drgania mechaniczne są szkodliwym czynnikiem fizycznym występującym w środowisku pracy. Ich dopuszczalny poziom (NDN) określa Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Celem pomiarów jest ocena narażenia pracownika na drgania na stanowisku pracy i sprawdzenie spełnienia wymagań Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. (Dz. U. 2018 poz. 1286) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Pomiary wykonują pracownicy sekcji przy pomocy nowoczesnych analizatorów drgań. W zależności od rodzaju drgań przetwornik drgań umieszcza się na siedzisku operatora lub podeście na którym stoi – drgania ogólne bądź na uchwycie maszyny będącej źródłem drgań – drgania przenoszone do organizmu człowieka przez kończyny górne

Pracodawca jest zobowiązany do wykonania pomiarów z określoną częstotliwością oraz prowadzenia rejestru czynników szkodliwych występujących na stanowiskach pracy. (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. Dz.U. 2011.166). Realizacja tych obowiązków jest wymagana przez Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną.

Nadmierny hałas słyszalny w budynkach mieszkalnych jest czynnikiem, który powoduje poczucie dyskomfortu, może powodować zmęczenie psychiczne.

Minister Zdrowia i Opieki Zdrowotnej w drodze zarządzenia z dnia 12.03.1996 r. „w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi” określił hałas jako czynnik szkodliwy dla zdrowia ludzi. Do określenia dopuszczalnego poziomu dźwięku w pomieszczeniach przytoczył normę PN-B-02151/02 z zastrzeżeniem jednak, że obowiązuje Polska Norma uznana za obowiązującą w przepisach odrębnych.

Obwieszczenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 8 kwietnia 2019 r. „w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” jako metodę pomiaru hałasu przywołuje w Załączniku nr 1 normę PN-B-02156:1987, natomiast do oceny wyników pomiarów przywołuje normy PN-B-02151-02:1987 i PN-B-02151-02:1987/Ap1:2015-05.

Celem pomiarów jest określenie poziomu narażenia człowieka na hałas w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej w celu spełnienia wymagań Polskiej Normy PN-B-02151-02:1987, w której określone są poziomy dopuszczalne dla poszczególnych pomieszczeń.

Pomiary wykonuje się w porze dziennej i porze nocnej w pomieszczeniach, w których odczuwalny jest nadmierny hałas. Pomiary wykonują pracownicy sekcji przy pomocy nowoczesnych analizatorów dźwięku lub cyfrowych mierników poziomu dźwięku. Wyniki pomiarów są pomocne w rozstrzyganiu sporów wynikających z uciążliwości hałasu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi.

Celem pomiarów jest sprawdzenie obciążenia organizmu pracownika środowiskiem gorącym i zimnym i porównanie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. (Dz.U. 2018 poz. 1286). w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Pomiary wykonują pracownicy sekcji na stanowiskach pracy, na których występuje narażenie na mikroklimat gorący lub zimny przy pomocy mierników mikroklimatu. Pomiar mikroklimatu umiarkowanego dokonywany jest w celu przypisania istniejącego mikroklimatu do odpowiedniej kategorii, gdy wartość PMV przekracza +2 mierzy się mikroklimat gorący zgodnie z cytowanym wyżej rozporządzeniem. W przypadku mikroklimatu zimnego parametrami określającymi czy mamy do czynienia z mikroklimatem zimnym jest temperatura niższa od +10 °C, względna wilgotność powyżej 5%, a prędkość ruchu powietrza większa od 0,1 m/s.

Nadmierne narażenie na mikroklimat gorący lub zimny może powodować ogólne przegrzanie lub wychłodzenie ciała, obrażenia ciała, w tym oparzenia lub odmrożenia, a w skrajnych przypadkach może prowadzić to trwałego uszczerbku na zdrowiu lub nawet do śmierci pracownika.

Pracodawca jest zobowiązany do wykonania pomiarów z określoną częstotliwością oraz prowadzenia rejestru czynników szkodliwych występujących na stanowiskach pracy. (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. Dz.U. 2011.166). Realizacja tych obowiązków jest wymagana przez Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną.

Celem badania jest określenie stężeń średniodobowych zanieczyszczeń w powietrzu pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi pod kątem spełnienia wymagań zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996r w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane , urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M. P. Nr 19 z 1996r. poz. 231)

Źródłem badanych zanieczyszczeń są zastosowane materiały budowlane : kleje, farby, lakiery, materiały izolacyjne, impregnacyjne (np. ksylamity), żywice syntetyczne, oraz elementy stałe wyposażenia pomieszczeń np. meble.
Badanie wykonują pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) łącznie z pobraniem próbek. W badanym pomieszczeniu w ciągu czterech kolejnych dób pobierane są trzy średniodobowe próbki, które są następnie analizowane w laboratorium. Badanie określa stężenie zanieczyszczenia w powietrzu bez określenia źródła emitującego to zanieczyszczenie.
Ważne : Badanie powinno być wykonywane w pomieszczeniach w których prace remontowe, wykończeniowe zostały zakończone, i od tego momentu upłynął pewien okres czasu pozwalający na np. wyschnięcie farb, lakierów czy utwardzenie żywic. Pewne sugestie na ten temat mogą zawierać atesty zastosowanych materiałów budowlanych. Na wyniki badania mogą mieć wpływ również prace budowlane i wykończeniowe w innych pomieszczeniach badanego obiektu.
Badanie może być wymagane przez organy PIS.

Długotrwałe przebywanie w pomieszczeniach w których występują zanieczyszczenia w stężeniach wyższych od określonych w zarządzeniu może prowadzić począwszy od złego samopoczucia do szeregu schorzeń i chorób.

Koszt badań wody i powietrza wewnętrznego zależy od zakresu i obliczany jest zgodnie z obwiązującym cennikiem WSSE.

Celem pomiarów jest określenie natężenia oświetlenia w miejscach pracy w celu stwierdzenia spełnienia wymagań Polskiej Normy PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

Pomiary wykonują pracownicy sekcji na stanowiskach pracy, na których występuje oświetlenie elektryczne przy pomocy luksomierzy.
Wykonanie pomiarów jest wymagane od pracodawcy. Wyniki pomiarów mogą być wymagane przez Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną.

Niedostateczne oświetlenie jest często przyczyną niskiej wydajności pracy i zwiększonej ilości błędów popełnianych przez pracownika. W dłuższym czasie prowadzić może do pogorszenia widzenia.