Zespół Szkół Muzycznych
im. S. Moniuszki w Wałbrzychu

 

Stanisław Moniuszko jest uznawany za „Ojca opery polskiej” jest też naszym najwybitniejszym twórcą pieśni.
1819r. 5 maja w Ubielu koło Mińska przychodzi na świat Stanisław Moniuszko, jedyne dziecko Czesława i Elżbiety Madżarskiej.
Pierwszym nauczycielem muzyki 5-letniego chłopca jest matka, a pierwszą książką Śpiewy historyczne Niemcewicza, 1831r. Stanisław rozpoczyna naukę w polskim gimnazjum w Mińsku, które opuszcza trzy lata później, po ukończeniu klasy szóstej. Kształci się odtąd w domu, zrazu pod kierunkiem stryja Kazimierza, a po jego śmierci samodzielnie.
1836r. Razem ze stryjem Aleksandrem wyjeżdża na kilka miesięcy do Wilna, gdzie każdą wolną chwilę spędza w operze słuchając dzieł Belliniego, Mozarta, Rossiniego i Webera. Poznaje młodszą o rok Aleksandrę Müllerównę, z którą wkrótce zaręcza się.
1837r. Wyjeżdża do Berlina na trzyletnie studia muzyczne. Uczy się pod kierunkiem Karola Fryderyka Rungenhagena, ówczesnego dyrektora berlińskiej Singakademie.
1838r. Ukazują się drukiem Trzy śpiewy do słów Adama Mickiewicza (Sen, Niepewność, Moja pieszczotka). Są to pierwsze drukowane utwory młodego kompozytora. W okresie studiów berlińskich powstają: Kwartet smyczkowy nr 1 i Kwartet smyczkowy nr 2 oraz operetki: Nocleg w Apeninach i Nowy Don Kiszot czyli Sto szaleństw.
1840r. Po powrocie do Wilna żeni się z Aleksandrą Müllerówną Moniuszko obejmuje posadę organisty w kościele św. Jana, posiadającym najpiękniejsze na Litwie organy. Wkrótce występuje tu z koncertami Powstają dwuaktowe operetki do słów Oskara Milewskiego: Ideał i Karmaniol czyli Francuzi lubią żartować.
1842r. Wyjeżdża po raz pierwszy do Petersburga, gdzie spodziewa się otrzymać stanowisko odpowiadające jego aspiracjom artystycznym. Starania te kończą się jednak fiaskiem. Wraca do Wilna i kontynuuje pracę organisty oraz udziela prywatnych lekcji muzyki.
1844r. Ukazuje się pierwszy Moniuszkowski Śpiewnik domowy, w którym znalazły się m.in. takie pieśni, jak: Świtezianka Mickiewicza, Panicz i dziewczyna Odyńca, Dziad i baba Kraszewskiego.
1846r. Przybywa do Warszawy, aby z dyrekcją opery omówić wystawienie Loterii. Wykonane jeszcze w tym samym roku dzieło zyskuje przychylną opinię krytyków warszawskich.
1847r. W Wilnie powstaje pierwsza, dwuaktowa wersja Halki.
1848r. Pierwsze estradowe wykonanie Halki ma miejsce w sali Müllerów w Wilnie.
1849r. Druga podróż do Petersburga, tym razem owocna w sukcesy artystyczne i towarzyskie. Koncerty kompozytorskie spotykają się z niezwykle przychylną opinią i powodzeniem.
1854r. Premiera teatralna dwuaktowej Halki z zawodowymi śpiewakami spotyka się z niechęcią publiczności i krytyki.
1857r. Dyrekcja opery warszawskiej decyduje się na wystawienie Halki w Teatrze Wielkim. Wolski robi poprawki i pisze nowe teksty, do których Moniuszko tworzy muzykę – powstaje czteroaktowa Halka. Kompozytor przyjeżdża do Warszawy aby osobiście zająć się przygotowaniami do premiery.
1858r. Entuzjastyczne przyjęcie warszawskiej premiery Halki. Powodzenie opery umacnia pozycję Moniuszki w polskim świecie muzycznym, czego wyrazem jest ofiarowanie mu stanowiska dyrygenta opery warszawskiej.
1861r. Premiera Verbum nobile w Teatrze Wielkim. Pod koniec roku wyjeżdża po raz drugi do Paryża, spotyka się z Rossinim i Auberem, rozmawia z dyrektorami tamtejszych teatrów. Po powrocie do Warszawy dostaje od Chęcińskiego libretto Strasznego dworu.
1865r.Jesienią w warszawskim Teatrze Wielkim ma miejsce premiera Strasznego dworu pod dyrekcją kompozytora. Opera zachwyca publiczność.
1866r. Moniuszko zostaje profesorem harmonii i kontrapunktu w Instytucie Muzycznym. Wykłada również kompozycję i instrumentację.
1868r. Teatr w Pradze wystawia Halkę pod dyrekcją Bedricha Smetany. Sława Moniuszki jako kompozytora operowego rozszerza się na kraje słowiańskie.
Premiera jego opery Paria z librettem Chęcińskiego według Casimira Delavigne’a. Bez wiedzy i pod nieobecność kompozytora Halka zostaje wystawiona w Moskwie.
1870r. Moniuszko wyjeżdża po raz czwarty do Petersburga, gdzie tamtejsza premiera Halki odnosi ogromny sukces.
1871r. Kompozytor pisze Pamiętnik do nauki harmonii.
Największe dzieła:
opery

• Flis
• Halka
• Straszny Dwór
• Verbum nobile
• Hrabina
• Paria
• Rokiczana

balety

• Na kwaterunku
• Figle szatana

operetki

• Beata

kantaty

• Widmo

BIBLIOGRAFIA POŚWIĘCONA STANISŁAWOWI MONIUSZCE

• Moniuszko Stanisław, Listy zebrane, przygotowanie do druku Witold Rudziński przy współpracy Magdaleny Stokowskiej, Kraków 1969
• Almanach Moniuszkowski, Warszawa 1952.
• Berski Jan, W teatrze dźwięku i ruchu, Bydgoszcz 1985.
• Bylicki Franciszek, Stanislaw Moniuszko…, Kraków 1880.
• Fabry Władysław., Moniuszko. Powieść biograficzna, Warszawa 1938.
• Fabry Władysław., Moniuszko. Powieść biograficzna, Warszawa 1938.
• Halka – opera w czterech aktach, Kraków 1953.
• Jachimecki Zdzisław, Moniuszko (Monografie popularne), Kraków 1983.
• Jachimecki Zdzisław, Muzyka kościelna Moniuszki, Łódź 1947.
• Kaczyński Tadeusz, Dzieje sceniczne Halki, Kraków 1969.
• Kisielewski S, Gwiazdozbiór muzyczny, Kraków 1959.
• Kultura muzyczna Warszawy II poł. XIX w., Warszawa 1980.
• Mazur Krzysztof, Pierwodruki…, Warszawa 1970.
• Niewiadomski Stanisław, S. Moniuszko, Warszawa 1928.
• Nowaczyk Erwin, Pieśni solowe S. Moniuszki, Kraków 1954.
• Opieński Henryk, Stanisław Moniuszko, Lwów 1924.
• Poliński Aleksander, Moniuszko, Warszawa 1914.
• Poźniak Włodzimierz, Niezrealizowane projekty operowe Moniuszko, Warszawa 1948.
• Prosnak Jan, Moniuszko, album, Kraków 1980.
• Prosnak Jan (oprac.), Stanisław Moniuszko, Kraków 1964.
• Przybylski Tadeusz, Stanisław Moniuszko, Warszawa 1975.
• Quasnik Domonique, L’opera Polonais, Paris 1992.
• Rudziński Witold, Kraków 1957.
• Rudziński Witold, Moniuszko i jego muzyka, Warszawa 1988.
• Rudziński Witold, „Halka” S. Moniuszki, Kraków 1954, Kraków 1972.
• Rudziński Witold, Stanisław Moniuszko, Kraków 1954, 1955, 1961, 1969, 1972, 1978.
• Rudziński Witold, „Straszny dwór”, Kraków 1956.
• Straszny dwór (libr.), Warszawa 1888.
• Szkice o kulturze muzycznej XIX w. pod red. Zofii Chechlińskiej, t. II, Warszawa 1973.
• Wilczyński Bolesław, S. Moniuszko i sztuka muzyczna narodowa, Warszawa 1874, Petersburg 1900.
• Wilkońska Paulina, Moje wspomnienia o życiu towarzyskim w Warszawie, Warszawa 1959.
• Wojcikówna Bronisława, Szkice muzykologiczne, Warszawa 1923.
• Wrocki Edward, Wystawa Moniuszkowska, Wilno 1932.
• Wystawa Moniuszkowska, Warszawa 1958.