Centrum Edukacji Artystycznej

Poniżej zaprezentowano charakterystykę wskazanych w Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży:

(1) niepełnosprawność – wyróżnia się 6 głównych kategorii niepełnosprawności wśród dzieci i młodzieży; są to:

• uczniowie niesłyszący lub słabosłyszący,
• uczniowie niewidzący lub słabowidzący,
• uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
• uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym,
• uczniowie z autyzmem, w tym z Zespołem Aspergera,
• uczniowie z niepełnosprawnościami sprzężonymi, u których diagnozuje się więcej niż jedną niepełnosprawność;

(2) niedostosowanie społeczne – charakteryzuje się zaburzeniami w sferach emocjonalnej, behawioralnej i osobowościowej; uczniowie niedostosowani społecznie mają trudności w dostosowaniu się do powszechnie uznawanych norm społecznych, prawnych i zasad moralnych; niedostosowanie społeczne uniemożliwia konstruktywny proces socjalizacji, utrudnia efektywną komunikację i pozytywną realizację zadań życiowych; niedostosowanie społeczne diagnozuje się u dzieci i młodzieży, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone (powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu; diagnoza niedostosowania społecznego, jak i diagnoza kolejnej kategorii mówiącej o zagrożeniu niedostosowaniem społecznym, pozwala na ubieganie się przez ucznia o orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego;

(3) zagrożenie niedostosowaniem społecznym – typowymi cechami są powtarzające się i utrwalone wzorce zachowań dyssocjalnych, agresywnych lub buntowniczych, które mogą doprowadzić do przekraczania norm społecznych i oczekiwań dla danego wieku; częste niepowodzenia szkolne, brak sukcesów i nieumiejętność sprostania wymaganiom rodziców i szkoły, przy jednoczesnym braku wsparcia i zrozumienia dziecka może być pierwszym krokiem do podejmowania przez nie zachowań dyssocjalnych; uczniowie zagrożeni niedostosowaniem społecznym to dzieci i młodzież wychowująca się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na które negatywny wpływ wywierają takie środowiska jak własna rodzina, grupa rówieśnicza czy inne, a także u których rejestrowane są grupy objawów zaburzeń zachowania występujące sporadycznie;

(4) zaburzenia zachowania lub emocji:

a. zaburzenia zachowania mogą być efektem interakcji czynników środowiskowych (wynikających z dysfunkcji rodziny i różnych form krzywdzenia dziecka), biologicznych (wynikających z nieprawidłowości układu nerwowego) i temperamentalno-osobowościowych; zaburzenia zachowania charakteryzują się występowaniem zachowań nieadekwatnych do wieku dziecka i niezgodnych z oczekiwaniami społecznymi (np. aspołeczność, agresja, buntowniczość); typowymi zachowaniami wskazującymi na zaburzenia zachowania są: częste bójki, napady złości, tyranizowanie i okrucieństwo wobec ludzi i zwierząt, dewastacja otoczenia i podpalenia, kradzieże, częste kłamstwa wagarowanie, uciekanie z domu, napady złości oraz brak posłuszeństwa; przykładami zaburzeń psychopatologicznych w tej kategorii trudności są m.in. zaburzenia opozycyjno-buntownicze oraz zespół deficytu uwagi z nadruchliwością;

b. zaburzenia emocji rozpoczynają się często we wczesnym dzieciństwie i przyjmują różne postacie zaburzeń lękowych; według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-V wyróżnia się siedem rodzajów zaburzeń lękowych (zespół paniki z agorafobią lub bez agorafobii, agorafobia bez zespołu paniki, fobia społeczna, fobia specyficzna, zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, zespół stresu pourazowego, zespół uogólnionego lęku); w grupie zaburzeń natury emocjonalnej wyróżnić także należy depresję i zaburzenia afektywne dwubiegunowe;

(5) szczególne uzdolnienia – Rozporządzenie MEN dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej podkreśla, że uczniowie wyróżniający się wysokim poziomem uzdolnień także potrzebują odpowiedniego systemowego wsparcia ze strony nauczycieli, które zapewni jak najlepszy poziom indywidualnego rozwoju zgodnie z ich własnym potencjałem, możliwościami, zainteresowaniami i ambicjami; uczniów szczególnie uzdolnionych można podzielić na dwie kategorie: pierwszą stanowią uczniowie uzdolnieni kierunkowo, drugą – uczniowie uzdolnieni wszechstronnie; uczniowie zdolni wyróżniają się przede wszystkim silną akceleracją tempa rozwoju poznawczego, chłonnością intelektualną oraz zakresem i jakością nabywanych informacji;

W kontekście kształcenia artystycznego oczywistym jest fakt, że w szkołach muzycznych, plastycznych i baletowych kształcą się uzdolnieni kierunkowo uczniowie; specjalistyczna rekrutacja do szkół artystycznych zwiększa prawdopodobieństwo, że uczniami tych szkół są osoby, które na tle populacji wyróżniają się ponadprzeciętnymi zdolnościami artystycznymi i wrażliwością na sztukę muzyczną, plastyczną i taneczną; wsparcie psychologiczno-pedagogiczne, rozumiane zgodnie z ideą Rozporządzenia MEN (…) w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogiczne w (…) szkołach publicznych, jest standardową procedurą skierowaną wobec wszystkich uczniów zdolnych kierunkowo, którzy kształcąc się w zakresie wybranej specjalności artystycznej, mają bezpośredni, regularny i dostosowany do indywidualnych możliwości kontakt z nauczycielami, a przede wszystkim z nauczycielem-artystą; warto jednak pamiętać, że ww. Rozporządzenie wskazuje na konieczność wspierania uczniów nie tylko uzdolnionych kierunkowo, lecz także wszechstronnie, co nakłada na szkoły artystyczne obowiązek stwarzania wszechstronnych możliwości rozwojowych, jeśli dostrzeżone będą u ucznia także inne predyspozycje, zarówno w zakresie sfery poznawczej jak i w innych obszarach sztuki czy nauki.

(6) specyficzne trudności w uczeniu się – specyficzne trudności w uczeniu się stanowią kategorię nadrzędną dla takich zaburzeń jak dysleksja (specyficzne trudności w czytaniu), dysortografia (trudności w opanowaniu poprawnej pisowni), dysgrafia (trudności w opanowaniu czytelnego i kształtnego pisma), dyskalkulia (specyficzne trudności w uczeniu się matematyki;

(7) deficyty kompetencji i zaburzeń sprawności językowych – zaburzenia komunikacji językowej dzielą się na dwie kategorie:

a. zaburzenia języka, wśród których wyróżnia się zaburzenia składni, trudności w opanowaniu form gramatycznych, trudności z organizacją tekstu, kłopoty z nabywaniem nowego słownictwa, trudność w używaniu zwrotów adekwatnie do sytuacji, nieumiejętność spójnego wypowiadania się;

b. zaburzenia mowy dotyczące m.in. artykulacji (nieprawidłowe wymawianie głosek), fonacji (mówienie z dużym wysiłkiem, mówienie bardzo głośno), płynności mowy (np. jąkanie);

(8) choroby przewlekle – wśród najczęstszych chorób przewlekłych, jakie obserwuje się u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, a które jednocześnie wymagają poszerzenia świadomości nauczycieli o ich występowaniu zalicza się m.in.: astmę, białaczkę i inne specyficzne choroby nowotworowe, cukrzycę, fenyloketonurię, hemofilię, mukowiscydozę, otyłość, padaczkę, zakażenie HIV, choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby układu oddechowego, przewlekłe choroby przewodu pokarmowego i wątroby, a także wybrane zaburzenia psychiczne;

(9) sytuacje kryzysowe lub traumatyczne:

a. kryzys jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami; sytuacja kryzysowa jest też często postrzegana jako zbieg zdarzeń, okoliczności i zachowań, które zakłócają normalny tryb funkcjonowania człowieka; może ona być spowodowana jednym traumatycznym zdarzeniem lub może być konsekwencją długotrwałych innych, pomniejszych kryzysów w sferze wychowawczej, edukacyjnej, psychologicznej, ekonomicznej czy innej;

b. trauma jest definiowana jako stan psychiczny lub fizyczny wywołany realnie zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych (przyroda, ludzie), prowadzący często do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka, które wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych;

(10) niepowodzenia edukacyjne – niepowodzenie edukacyjne stanowi istotną rozbieżność między celami edukacji a osiągnięciami szkolnymi ucznia oraz kształtowaniem się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkoły; skrajnymi przykładami niepowodzeń szkolnych jest m.in. powtarzanie klasy i inne okoliczności, które wskazują na brak możliwości sprostania wymaganiom szkoły;

(11) zaniedbania środowiskowe – związane są przede wszystkim z trudną sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, a także mogą wynikać z nieodpowiednich sposobów spędzania czasu wolnego i negatywnego wpływu kontaktów środowiskowych;

(12) trudności adaptacyjne – związane są przede wszystkim z różnicami kulturowymi lub wynikają ze zmian środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształcenie za granicą.