Dostępność cyfrowa

Konferencję zorganizowaliśmy 12 kwietnia 2022 r., czyli dokładnie w 10. rocznicę wydania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych.

To w tym rozporządzeniu po raz pierwszy pojawił się obowiązek zapewniania dostępności cyfrowej przez podmioty publiczne.

Dostępność cyfrowa, choć kojarzona najczęściej z dyrektywami unijnymi i wymogami technicznymi jest tak naprawdę o człowieku i dla człowieka. Mówiła o tym June Lowery-Kingston z Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej, przewodnicząca grupy ekspertów ds. dyrektywy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych. Wskazała także w jak wielu aktach unijnych jest już obecna kwestia dostępności cyfrowej i jak dużym wyzwaniem staje się zapewnienie spójności tych przepisów w poszczególnych krajach Unii.

Nie od wymogów technicznych, ale właśnie od prawa każdego człowieka do dostępu do informacji publicznej, zaczęły się prace nad obowiązkiem dostępności cyfrowej podmiotów publicznych w Polsce. Przypomniał o tym w swojej prezentacji przedstawiciel Departamentu Architektury Informacyjnej Państwa w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (KPRM).

Z kolei o wyzwaniach związanych z przeniesieniem wytycznych dostępności treści internetowych (WCAG) na grunt polskiego prawa opowiadał jeden z twórców rozporządzenia o Krajowych Ramach Interoperacyjności z Departamentu Cyberbezpieczeństwa KPRM.

Naczelnik Wydziału Dostępności Cyfrowej w Centrum Rozwoju Kompetencji Cyfrowych KPRM przedstawiła główne założenia nowelizacji ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Są to między innymi:

• Modyfikacja załącznika do ustawy – uspójnienie z polskim tłumaczeniem Web Content Accessibility Guidelines 2.1 i wskazanie kryteriów niedotyczących aplikacji mobilnych,
• „uwolnienie” mechanizmu określania nadmiernych kosztów – możliwość powoływania się, w uzasadnionych sytuacjach, na nadmierne koszty zapewnienia dostępności cyfrowej (bez dotychczasowych dodatkowych ograniczeń),
• Podkreślenie odpowiedzialności za zarządzane elementy „nieswoich” stron i aplikacji, z których korzystają podmioty publiczne,
• Umożliwienie publikacji deklaracji dostępności stron internetowych na innych, odpowiednich stronach i zniesienie obowiązku zamieszczania deklaracji dostępności w aplikacji mobilnej.

Przemysław Herman z Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej zaprezentował wymagania dostępności architektonicznej, informacyjno-komunikacyjnej i cyfrowej oraz dotychczasowe efekty programu Dostępność Plus.

Zwrócił on także uwagę na niezbędną elastyczność przepisów dostępnościowych, która jednak nie powinna być wymówką od podejmowania konkretnych działania, ale szansą na planowe i odpowiedzialne dochodzenia, bardzo różnych podmiotów, do pełnej dostępności.

Pierwszy panel dyskusyjny poświęcony był kwestiom prawa i wyzwaniom, jakie wiążą się z kolejnymi ustawami.

Wszyscy paneliści zgodzili się, że szansą na lepsze skoordynowanie działań i uspójnienie podejścia do dostępności cyfrowej jest powołanie w Polsce jednej instytucji odpowiedzialnej za badanie, monitoring, nadzór rynku i wdrażanie dostępności. Instytucje tego typu funkcjonują już w innych krajach np. amerykański Access Board (https://www.access-board.gov/).

Paneliści zwrócili uwagę m.in. na brak spójności procedur zgłaszania skarg dotyczących braku dostępności (inne w przypadku problemów z dostępnością architektoniczną, inne z dostępnością cyfrową) i różne podejście do nakładania kar na podmioty nieprzestrzegające wymogów dostępności (wynikające analogicznie, z obszaru dostępności). Powołanie jednej instytucji koordynującej mogłoby pomóc w rozwiązaniu tego typu problemów.

Pomimo wielu wyzwanie i problemów jakie wciąż wiążą się z wdrażaniem dostępności cyfrowej, w perspektywie ostatni 10 lat witać ważne zmian. Mówił o nich Artur Marcinkowski z Fundacji Widzialni, która od 2009 roku zajmuje się tematem dostępności cyfrowej.

W ośmiu kolejnych badania stron i aplikacji podmiotów publicznych (cyklicznie od 2013 r.) widać wyraźny progres – od niespełna 2% do 58% (w 2020 r.) – w poziomie spełniania przez badane strony i e-usługi wymagań dostępności cyfrowe (wyniki za 2021 r. wykazały spadek do 38%, ale wiąże się on ze zmianą metodologii dotychczasowych badań).   

Konferencja była także okazją do zaprezentowania działań, jakie podejmujemy dla zapewnienia dostępności cyfrowej serwisu gov.pl, który w chwili obecnej skupia strony internetowe już ponad 1700 podmiotów publicznych. O działaniach w tym obszarze opowiadali pracownicy Departamentu Rozwoju Usług (DRU) w KPRM.

Serwis gov.pl gwarantuje dostępność cyfrową układu, prezentacji wizualnej, struktury i nawigacji wszystkich zamieszczonych na nim stron. Oprócz tego zespół DRU wspiera właścicieli poszczególnych stron, szkoląc ich z dostępności cyfrowej, ucząc wykorzystywać możliwości systemu zarządzania treścią i pokazując w jaki sposób tworzyć treści w prostym i zrozumiałym języku.

Wzorzec serwisu gov.pl jest otwarty i mogą bezpłatnie korzystać z niego wszystkie podmioty publiczne.

To człowiek jest nadal głównym ogniwem dostępności cyfrowej – nie tylko jako odbiorca, ale i twórca – z wszystkimi tego konsekwencjami.

Jacek Zadrożny, w swojej prezentacji „Koniec cyfrowej dostępności” zwrócił uwagę, że dostępność w głównej mierze bazuje na tekście, tymczasem Internet zmierza zdecydowanie w stronę obrazu i multimediów. Zapewnianie dostępności nietekstowych treści jest zaś trudniejsze i bardziej czasochłonne. W efekcie tego dostępność niestety przegrywa z potrzebą coraz szybszej publikacji informacji.

Tymczasem technologie i sztuczna inteligencja wspierające dostępność cyfrową, choć rozwijają się coraz lepiej, to wciąż nie są w stanie zastąpić badacza dostępności cyfrowej, programisty czy redaktora treści. Zmienia się za to profil specjalisty ds. dostępności cyfrowej, który musi radzić sobie w coraz większą liczbą różnych rozwiązań i sposobów prezentacji informacji oraz złożonością procesów (z tej złożoność wynika między innymi zmiana metodologii w najnowszych badaniach Fundacji Widzialni).

Wszyscy paneliści biorący udział w podsumowaniu tej części konferencji zgodnie podkreślali, że w najbliższych latach wciąż do zapewniania dostępności cyfrowej niezbędny będzie człowiek. Tym samym konieczne są działania edukacyjne, którą umożliwią kształcenie nowych specjalistów z dziedziny dostępności cyfrowej.  

Podczas konferencji ogłosiliśmy także listę osób i organizacji nagrodzonych za szczególne zaangażowanie w pracę na rzecz dostępności cyfrowej. Wyróżniliśmy:

• dr Izabelę Mrochen - za prowadzenie działań edukacyjnych dotyczących wszelkich aspektów dostępności cyfrowej,
• Annę Rozborską - za koordynację działań przy opracowywaniu oficjalnych, polskich tłumaczeń wytycznych Web Content Accessibility Guidelines,
• Jacka Zadrożnego - za promocję dostępności cyfrowej oraz inicjowanie działań na rzecz rozpowszechniania i przekazywania w prosty sposób wiedzy na ten temat,
• Stefana Wajdę - za nieodpłatne, profesjonalne wsparcie podmiotów publicznych we wdrażaniu dostępności cyfrowej,
• Fundację Widzialni - za działania w obszarze badań dostępności cyfrowej i tworzenie podstaw edukacji polskich specjalistów ds. dostępności cyfrowej.

Raz jeszcze gratulujemy nagrodzonym!

W konferencji wzięło udział pod 450 osób. Jednocześnie liczba tematów, które poruszyliśmy, w porównaniu z tymi, które chcielibyśmy poruszyć, okazała się bardzo niewielka.

Mamy nadzieję, że za rok znowu uda nam się spotkać, w jeszcze większym gronie i realizując jeszcze więcej ścieżek tematycznych.