Jakie główne zmiany zaszły w kwestii kształcenia i prowadzenia studiów po wejściu w życie Konstytucji dla Nauki?

• Pozwolenia na prowadzenie studiów na określonych kierunkach są przypisane do uczelni, a nie podstawowej jednostki organizacyjnej.
• Kształcenie jest prowadzone w dziedzinach i dyscyplinach. Wprowadzono do ustawy pojęcie „dyscypliny wiodącej”.
• Poziom samodzielności w tworzeniu kierunków zależy od posiadanej kategorii naukowej.
• Do przepisów wprowadzono pojęcie „studiów dualnych” – studiów o profilu praktycznym prowadzonymi z udziałem pracodawcy.

Chcę od najbliższego roku akademickiego pójść na studia podyplomowe z zakresu pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Czy ukończenie takich studiów da mi uprawnienia do pracy w przedszkolu i klasach I-III szkoły podstawowej? 
Nie. Od 1 października 2019 r. będzie można rozpocząć kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” w ramach studiów jednolitych magisterskich.

3 sierpnia 2019 r. wszedł w życie nowy standard kształcenia nauczycieli (1). Nie przywiduje on studiów podyplomowych z zakresu edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Natomiast osoby, które rozpoczęły takie studia podyplomowe w roku akademicki 2018/2019 i wcześniej, kontynuują je do ich zakończenia.

• Podstawa prawna: (1) rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela; rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r w sprawie studiów (Dz. U. poz. 1861); rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz. U. poz. 1575). [ odp. z 20.08.2019 r. ]

Chciałabym podjąć studia podyplomowe z oligofrenopedagogiki. Czy po takich studiach będę mogła pracować jako nauczyciel wspomagający, czy muszę podjąć studia jednolite magisterskie z pedagogiki specjalnej?
Od 1 października 2019 r. na kierunku „pedagogika specjalna” będzie można podjąć studia tylko na jednolitych studiach magisterskich (dotychczas można było studiować „pedagogikę specjalną” na studiach I i II stopnia). Natomiast studia podyplomowe z zakresu pedagogiki specjalnej: edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną (czyli oligofrenopedagogiki) zostają utrzymane i osoby chcące nabyć odpowiednie uprawnienia mogą z nich skorzystać. Jednakże należy wziąć pod uwagę fakt, że kształcenie na studiach podyplomowych w zakresie pedagogiki specjalnej przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, m. in w zakresie edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, uczelnie będą mogły prowadzić wyłącznie dla osób, które:

• posiadają kwalifikacje do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć, a nie posiadają przygotowania w zakresie pedagogiki specjalnej lub
• posiadają przygotowanie w zakresie pedagogiki specjalnej i chcą uzyskać przygotowanie w dodatkowym zakresie pedagogiki specjalnej [ odp. z 6.09.2019 r. ].

Jak wyglądają regulacje dotyczące prowadzenia studiów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela po 1 października 2018? [TERMINY]

• Studia rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 – prowadzi się na podstawie dotychczasowych programów kształcenia.

Rok akademicki 2018/2019 jest ostatnim rokiem, w którym uczelnie rozpoczęły kształcenie nauczycieli na dotychczasowych zasadach – na studiach pierwszego i drugiego stopnia dla nauczycieli przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej na kierunku „pedagogika” w specjalności pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna (oraz w specjalnościach o podobnych nazwach przeznaczonych dla przyszłych nauczycieli przedszkola i klas I‒III), a także na studiach pierwszego i drugiego stopnia na kierunku „pedagogika specjalna”. Uczelnia kontynuuje studia do ich zakończenia, czyli do zakończenia rozpoczętego cyklu kształcenia.

• Uczelnia, która 1 października 2018 r., czyli w dniu wejścia w życie ustawy, prowadziła studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, ale nie posiada uprawnień do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek tych studiów, może prowadzić te studia w przypadku:
• zawarcia porozumienia o współpracy przy prowadzeniu tych studiów z uczelnią,która posiada uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek studiów (przy czym uczelnia posiadająca uprawnienie do nadawania stopnia doktora może zawrzeć takie porozumienie w danej dyscyplinie tylko z jedną uczelnią)

albo

• posiadania większej liczby studentów na studiach stacjonarnych niż na studiach niestacjonarnych

– z tym że przyjęcia na te studia są prowadzone po raz ostatni na rok akademicki 2021/2022.

Jeżeli uczelnia nie spełnia któregoś z powyższych warunków, kontynuuje studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela do zakończenia cyklu kształcenia rozpoczętego w roku akademickim 2018/2019, ale nie prowadzi już przyjęć na te studia.

Wspomniane powyżej porozumienie o współpracy jest zawierane dla całej uczelni i umożliwia prowadzenie studiów w siedzibie, w filiach, na każdym poziomie i profilu dla danego kierunku studiów. Jedno porozumienie może dotyczyć dwóch i więcej kierunków studiów, o ile są one przyporządkowane do tej samej dyscypliny (wiodącej) ‒ np. pedagogika i pedagogika specjalna w ramach dyscypliny pedagogika.

• Tworzenie studiów w okresie od 1 października 2018 r. do 31 grudnia 2021 r.

Zasady i tryb tworzenia kierunków studiów, w tym studiów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela, w okresie przejściowym zostały uregulowane w art. 205 i 206 ustawy. Możliwość tworzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu, w okresie od 1 października 2018 r. do 31 grudnia 2021 r., związana jest z posiadanymi przez uczelnię uprawnieniami do nadawania stopni naukowych.

Uczelnia nieposiadająca uprawnień do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek studiów, może uzyskać pozwolenie na utworzenie studiów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela, jeżeli zawarła porozumienie o współpracy przy prowadzeniu tych studiów z uczelnią, która posiada uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek studiów. Uczelnia, która posiada uprawnienie do nadawania stopnia doktora, może zawrzeć takie porozumienie w danej dyscyplinie tylko z jedną uczelnią.

• Studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela po pierwszej ewaluacji (po 31 grudnia 2021 roku)
• Podstawa prawna: 205 ust. 2-5, art. 206 i art. 212 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1669); 53 ust. 4 i ust. 5 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668)

Wczesna edukacja i pedagogika specjalna. Czy nowe prawo wprowadza jakieś zmiany? 
Od roku akademickiego 2019/2020 będzie można rozpocząć cykl kształcenia nauczycieli przedszkola i klas I‒III szkoły podstawowej – jak zakłada rozporządzenie w sprawie studiów – jedynie na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”, co do zasady w ramach studiów jednolitych magisterskich (oraz na studiach drugiego stopnia, co stanowi możliwość kontynuacji kształcenia dla absolwentów studiów pierwszego stopnia na tym kierunku. Podobne regulacje dotyczą kierunku studiów „pedagogika specjalna” – kształcenie od roku akademickiego 2019/2020 będzie można rozpocząć na jednolitych studiach magisterskich.

• Podstawa prawna: 39 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów

Czy w ramach studiów podyplomowych będzie można uzyskać kwalifikacje do wykonywania zawodu nauczyciela? 
Kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela szkoły wyższe realizują przede wszystkim na studiach wyższych, ale także na studiach podyplomowych; w obu przypadkach ‒ realizując tzw. standardy kształcenia nauczycieli określone obecnie w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. poz. 131). Standardy ulegną zmianie – planuje się wydanie nowego rozporządzenia w tej sprawie w I kwartale 2019 r. Regulacje standardu będą także dotyczyły studiów podyplomowych.

W placówkach systemu oświaty (m.in. szkołach podstawowych, ponadpodstawowych) do wykonywania zawodu nauczyciela upoważnione są wyłącznie osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu nauczyciela. Kwalifikacje są określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz. U. poz. 1575). W sprawie kwalifikacji nauczycielskich należy kontaktować się z Ministerstwem Edukacji Narodowej. Zgodnie z zapowiedzią Ministerstwa Edukacji Narodowej, w związku ze zmianami w kształceniu nauczycieli, zmianie ulegną także przepisy dotyczące kwalifikacji nauczycielskich.

Uczelnia, na którą chcę się zrekrutować, ma w swojej ofercie studia podyplomowe z pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej – startują we wrześniu tego roku. Wiem, że od 1 października obowiązują nowe zasady kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I-III. Czy jeżeli uczelnia rozpocznie kształcenie na studiach podyplomowych we wrześniu (a więc przed 1 października), to czy będę mogła pracować w przedszkolu lub w szkole? Czy uzyskam uprawnienia?

Kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej od roku akademickiego 2019/2020, czyli od 1 października 2019 r. możliwe jest wyłącznie na studiach wyższych w ramach jednolitych studiów magisterskich na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”. 3 sierpnia 2019 r. wszedł w życie nowy standard kształcenia nauczycieli, który nie przywiduje studiów podyplomowych z zakresu pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Zgodnie z ustawą – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 66) rok akademicki trwa od 1 października do 30 września i dzieli się na dwa semestry. Tym samym semestr studiów (zarówno studiów wyższych, jak studiów podyplomowych) rozpoczyna się 1 października. Uczelnie nie mogą więc oferować kształcenia w terminie innym niż wskazany w ustawie.

Z uwagi na powyższe, w ocenie ministerstwa, szkoły wyższe, w odniesieniu do roku akademickiego 2019/2020 i kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej, powinny przeprowadzać rekrutację wyłącznie na studia wyższe (jednolite studia magisterskie na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”), bowiem studia podyplomowe z tego zakresu zostały z tej możliwości wykluczone.

Rozpoczęcie kształcenia przed 1 października 2019 r. (np. 30 września 2019 r.) na studiach podyplomowych z zakresu pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej może skutkować późniejszymi problemami absolwentów w uznaniu kwalifikacji do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola oraz klas I-III szkoły podstawowej.

Podstawa prawna: Ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, ze zm.); rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów (Dz. U. poz. 1861 z późn. zm.); rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. poz. 1450). [odp. 11.09.2019]

Czy uczelnia powinna zgłaszać Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego chęć uruchomienia studiów podyplomowych i czy w MNiSW prowadzony jest rejestr studiów podyplomowych?
Prowadzenie studiów podyplomowych przez uczelnie nie wymaga ubiegania się o pozwolenie ministra, nie wymaga także ich zgłaszania czy rejestracji w MNiSW. Ministerstwo nie prowadzi rejestru studiów podyplomowych, informacji o tej formie kształcenia należy szukać bezpośrednio w uczelniach.

Absolwenci studiów podyplomowych otrzymują świadectwo ukończenia studiów podyplomowych. Ewidencja uczelni niepublicznych oraz wykaz uczelni publicznych jest dostępny w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on (www.polon.nauka.gov.pl).

Uczelnie, w ramach posiadanej autonomii programowej, same opracowują programy studiów podyplomowych, organizacja i realizacja procesu kształcenia na studiach podyplomowych należy do wyłącznej kompetencji uczelni. Kształcenie na studiach podyplomowych przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela powinno być realizowane zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela.

Czy uczestnik studiów podyplomowych będzie posiadał status studenta oraz czy będzie miał możliwość ubiegania się o stypendia?

Nie. Studia prowadzone są na poziomie:

• studiów pierwszego stopnia,
• studiów drugiego stopnia,
• jednolitych studiów magisterskich.

Studia podyplomowe stanowią inną niż studia wyższe (studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie) formę kształcenia przeznaczoną dla osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów wyższych. Prawa studenta nabywa osoba przyjęta na studia wyższe z chwilą złożenia ślubowania. Uczestnik studiów podyplomowych nie jest studentem w rozumieniu ustawy, nie przysługują mu zatem prawa studenta, w tym prawo do stypendium.

• Podstawa prawna: 64 ust. 1, art. 83, art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668)

Do kiedy należy uchwalić nowy regulamin studiów? 
Regulamin studiów trzeba uchwalić w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do dnia 30 września 2019 r. Należy pamiętać, że uchwaleniu regulaminu musi towarzyszyć uzgodnienie jego treści z samorządem studenckim (wynika to z art. 75 ust. 3 Konstytucji dla Nauki). W celu należytego zabezpieczenia interesów studentów rekomendujemy jak najwcześniejsze uchwalenie i uzgodnienie z samorządem studenckim nowego regulaminu studiów.

W jaki sposób uczelnie powinny dostosowywać do nowej ustawy programy kierunków studiów? Czy programy studiów rozpoczętych w roku 2018/2019 powinny zostać dostosowane do przepisów Konstytucji dla Nauki? 
Uczelnia nie dostosowuje programów studiów rozpoczętych w roku akademickim 2018/2019 do nowej ustawy, ponieważ studia rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 prowadzi się na podstawie dotychczasowych programów kształcenia (1), z tym że:

• w okresie od 1 października 2018 r. do 30 września 2019 r. – uczelnia wydaje absolwentowi tych studiów dyplom ich ukończenia zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 167 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym;
• od 1 października 2019 r. – uczelnia wydaje absolwentowi tych studiów dyplom ich ukończenia zgodnie z przepisami rozporządzenia MNiSW z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów.

Senaty uczelni mają 12 miesięcy, licząc od 1 października 2018 r., na dostosowanie programów studiów rozpoczynających się od roku akademickiego 2019/2020 do wymagań określonych w Konstytucji dla Nauki (2). Zmiany w ramach dostosowania programów studiów wprowadzane są z początkiem nowego cyklu kształcenia rozpoczynającego się od roku akademickiego 2019/2020.

Uczelnia nie dostosowuje więc programów studiów rozpoczętych przed rokiem akademickim 2019/2020 (ostatnia rekrutacja na rok akademicki 2018/2019), ponieważ zgodnie z przepisami przejściowymi studia rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 prowadzi się na podstawie dotychczasowych programów kształcenia. W związku z tym uczelnia, która podejmie decyzję o wygaszaniu kierunku studiów i wstrzymaniu rekrutacji na rok akademicki 2019/2020, nie dostosowuje programu tych studiów.

Jednak od 1 października 2018 r. uczelnia ma 12 miesięcy na przyporządkowanie tego kierunku studiów (3) do dyscyplin naukowych lub artystycznych określonych w rozporządzeniu MNiSW w sprawie dyscyplin (4), wskazując dla kierunku procentowy udział dyscyplin, w których zgodnie z programem kształcenia uzyskiwane są na tym kierunku efekty kształcenia, przy czym suma udziałów musi być równa 100%. Uczelnia przyporządkowując ten kierunek studiów do odpowiednich dyscyplin z nowej klasyfikacji, nie może zmienić dyscypliny wiodącej dla tych studiów (są to studia rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020).

• Podstawa prawna: (1) 265 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1669); (2) art. 268 ust. 2 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę…; (3) art. 214 ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę…; (4) Rozporządzenie z dnia 20 września 2018 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych

Czy uprawnienia do prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia uzyskane na podstawie decyzji ministra zachowują „ważność” tylko do końca 2021 roku? Czy po dokonaniu nowej ewaluacji w przypadku otrzymania kategorii C uczelnia będzie musiała zakończyć kształcenie np. na kierunku o profilu ogólnoakademickim i uzyskać pozwolenie na utworzenie studiów na kierunku przyporządkowanym do tej dyscypliny oraz na określonym poziomie i profilu praktycznym?
Uprawnienia do prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, które zostały uzyskane na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, 1 października 2018 r. stały się pozwoleniami na utworzenie studiów.

W przepisach wprowadzających ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce określone zostały warunki kontynuacji studiów, które były prowadzone przez uczelnię 1 października 2018 r. na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia (m.in. przyporządkowanie w terminie
12 miesięcy do nowej klasyfikacji dziedzin i dyscyplin).

Uczelnia akademicka, która po przeprowadzeniu pierwszej ewaluacji jakości działalności naukowej, po 31 grudnia 2021 r., stała się uczelnią zawodową, dostosowuje prowadzone kształcenie na studiach do profilu praktycznego, w terminie 12 miesięcy od dnia zaprzestania spełniania warunku kwalifikującego ją do grupy uczelni akademickich.

Ustawa wprowadza nowy system ewaluacji jakości działalności naukowej i uzależnia od wyników tej ewaluacji istotne uprawnienia. Biorąc pod uwagę różnice między metodą przeprowadzania ewaluacji działalności naukowej przewidzianą w nowej ustawie a metodą dotychczasową, w wielu przypadkach nie jest możliwe jednoznaczne przewidzenie, w jakich dyscyplinach uczelnie uzyskają określone kategorie naukowe.

• Podstawa prawna: 211 i art. 214 ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1669); 15 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668)