Europejska Sieć Migracyjna

Zapraszamy do zapoznania się z najnowszym Raportem Rocznym Europejskiej Sieci Migracyjnej dotyczącym trendów w obszarze migracji i azylu w 2022 r. 

ESM opublikowała raport roczny na temat migracji i azylu, zawierający przegląd najważniejszych wydarzeń z państw członkowskich ESM oraz obserwatorów w roku 2022. Najważniejszym wydarzeniem tego okresu był napływ ludzi uciekających przed wojną na Ukrainie, który doprowadził do uruchomienia dyrektywy o ochronie tymczasowej. Było to nowe wyzwanie, tuż obok już istniejących spraw związanych z demografią, rynkiem pracy czy wpływem migracji na społeczeństwa państw członkowskich.

Publikacja dostępna w języku angielskim.

Zapraszamy do zapoznania się z publikacją Europejskiej Sieci Migracyjnej – częścią 1. Raportu Rocznego dotyczącego sytuacji migracyjnej i azylowej w państwach UE, Norwegii i Gruzji w 2021 r. (wraz z aneksem statystycznym) oraz częścią 2. - odnoszącą się do sytuacji w Polsce.

Podczas gdy kryzys COVID-19 nadal miał wpływ na sytuację migracyjną i azylową w 2021 r., niepokoje polityczne wywierały presję na systemy azylowe i recepcyjne. Wyzwania te pojawiły się obok nadal  utrzymujących się, takich jak konieczność aktualizacji systemów zarządzania migracjami i zapewnienia ochrony uchodźców.

Część 1. Raportu dostępna jest w języku angielskim, część 2. - w wersji polsko- i angielskojęzycznej.

W grudniu 2014 roku powołana przez Zespół do Spraw Migracji grupa robocza do spraw przygotowania planu wdrażania dla dokumentu „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania” zakończyła swoją działalność.  Po przeprowadzeniu konsultacji społecznych i międzyresortowych nad planem wdrażania dokumentu programowego polityki migracyjnej w Polsce i następnie przyjęciu tekstu dokumentu przez Radę Ministrów w dniu 2 grudnia 2014 roku powyższa grupa została przekształcona w grupę roboczą międzyresortowego Zespołu do spraw Migracji odnośnie monitorowania realizacji Planu wdrażania dla dokumentu „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania”. Powołanie do życia tej grupy spowodowało rozpoczęcie prac nad oceną założonych i podjętych działań. Przygotowane sprawozdanie z realizacji działań w zakresie migracji i azylu w roku 2014 odniosło się do ewaluacji ponad 190 rekomendacji.

Ponadto w dniu 1 maja 2014 roku w życie weszły przepisy ustawy o cudzoziemcach uwzględniające szereg ułatwień dla cudzoziemców chcących zamieszkać na terytorium Polski.

Co się tyczy skali imigracji do Polski, w 2014 r. odnotowano ogromny wzrost liczby wniosków w sprawach o legalizację pobytu. Wojewodowie przyjęli od cudzoziemców 65 172 wnioski w sprawach o pobyt czasowy, pobyt stały i pobyt rezydenta długoterminowego UE, co oznaczało wzrost liczby wniosków o 34% w stosunku do roku poprzedniego. Była to w dużym stopniu konsekwencja sytuacji na Ukrainie i wejścia w życie z dniem 1 maja 2014 roku nowej ustawy o cudzoziemcach. Poza Ukrainą, najwięcej wniosków o legalizację pobytu składali obywatele Wietnamu, Chin, Białorusi i Rosji. 

W 2013 roku prowadzone były intensywne prace nad przygotowaniem planu wdrożeniowego do dokumentu programowego „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania”. W dniu 12 grudnia 2013 roku Parlament Rzeczypospolitej Polskiej przyjął nową ustawę o cudzoziemcach, nad której przygotowaniem prace trwały od 2011 roku. Przepisy tej ustawy w dużej mierze upraszczają, zgodnie ze wskazanymi w dokumencie programowym zasadami, procedury w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców oraz poszerzają katalog cudzoziemców, którzy mogą korzystać z ułatwień umożliwiających osiedlenie się w Polsce. Warto odnotować, że tym katalogu szczególne miejsce zajmują cudzoziemcy posiadający polskie pochodzenie oraz pochodzący z państw sąsiadujących z Polską.

W roku 2013 prowadzono też prace nad przygotowaniem istotnych dokumentów programowych w dziedzinie migracji i azylu, tzn. w zakresie integracji cudzoziemców na terytorium Polski oraz udzielania bezpłatnej pomocy prawnej cudzoziemcom. Pierwszy z nich jesienią 2013 roku został przekazany do konsultacji międzyresortowych oraz społecznych, a po uwzględnieniu ich w materiale zostanie opublikowany jako dokument strategiczny Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ostatni natomiast jest w trakcie konsultacji w ramach międzyresortowego Zespołu do Spraw Migracji.

Rok 2012 obfitował w wiele wydarzeń mających istotny wpływ na napływ cudzoziemców do Polski oraz sytuację samych migrantów na terytorium Polski. Z jednej strony należy mieć na uwadze przyjęcie przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 roku dokumentu strategicznego określającego podstawowe założenia polskiej polityki migracyjnej ukierunkowanej na promocję legalnej migracji do kraju („Polityka migracyjna Polski: stan obecny i postulowane działania”), wejście w życie ustawy legalizującej pobyt cudzoziemców przebywających w Polsce niezgodnie z obowiązującymi przepisami (w wyniku akcji regularyzacyjnej swój pobyt w Polsce zalegalizowało 4 415 cudzoziemców), która w sposób widoczny zwiększyła liczbę wydanych cudzoziemcom kart pobytu, a z drugiej organizację przez Polskę oraz Ukrainę finałów mistrzostw Europy w piłce nożnej UEFA EURO 2012, które spowodowały konieczność wzmożenia kontroli na granicach państwowych. W ciągu roku prowadzono też aktywnie prac legislacyjne nad projektem nowej ustawy o cudzoziemcach, której wejście w życie planowane jest w 2014 r., a także implementowano do polskiego porządku prawnego przepisytzw. dyrektywy powrotowej oraz dyrektywy w sprawie Niebieskiej Karty.

W 2011 roku, podobnie jak w roku poprzednim, nie odnotowano gwałtownego wzrostu liczby migrantów zainteresowanych długoterminowym pobytem lub chęcią osiedlenia się na stałe na terytorium Polski. Cele migracyjne cudzoziemców realizowane były w zasadzie w ramach istniejącego już systemu legalizacji pobytu poprzez uzyskiwanie stosownych zezwoleń pobytowych (w tym zezwolenia na osiedlenie się oraz zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony). Rok 2011 był kolejnym obfi tującym w istotne dla Polski wydarzenia mające bezpo- średnio lub pośrednio wpływ na problematykę migracji i azylu. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy m.in.: 

• prezydencję Polski w Radzie UE w drugiej połowie 2011 roku, 
• kontynuację przygotowań do organizacji mistrzostw Europy w piłce nożnej w roku 2012 na terytorium Polski oraz Ukrainy (EURO 2012), które związane były m.in. z koniecznością przygotowania analizy ryzyka zagrożenia nielegalną migracją w czasie trwania mistrzostw oraz pogłębienia współpracy z Ukrainą w zakresie zarządzania przejściami granicznymi i przeprowadzania wspólnych kontroli granicznych, a także przeciwdziałania nielegalnej migracji; 
• przyjęcie w dniu 20 lipca 2011 roku przez międzyresortowy Zespół do Spraw Migracji dokumentu strategicznego „Polityka migracyjna Polski: stan obecny i postulowane działania”, który kierunkuje obecne i planowane zmiany w polskim systemie migracyjnym; 
• przyjęcie w dniu 16 sierpnia 2011 roku przez Radę Ministrów założeń do nowej ustawy o cudzoziemcach, 
• przyjęcie ustawy z dnia 28 lipca 2011 roku dotyczącej zalegalizowania pobytu nielegalnie przebywających cudzoziemców na terytorium Polski (tzw. abolicja dla nielegalnie przebywających cudzoziemców) oraz wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa pojęć relokacji i przesiedleń cudzoziemców;
• utrzymanie rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2011 roku tzw. „procedury oświadczeniowej”, jako sprzyjającej migracji cyrkulacyjnej oraz tymczasowej cudzoziemców; 
• nowelizacja dotychczas obowiązującego porozumienia między Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz IOM w zakresie dobrowolnych powrotów cudzoziemców opuszczających terytorium Polski poprzez objęcie możliwością ubiegania się o uczestnictwo w programie dobrowolnych powrotów osób posiadających status ofiary handlu ludźmi; oraz 
• opracowanie założeń do ustawy regulującej zagadnienie sankcji dla podmiotów zatrudniających cudzoziemców, która została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 20 grudnia 2011 roku. Jej przygotowanie związane było z koniecznością wdrożenia do polskiego porządku prawnego przepisów tzw. dyrektywy sankcyjnej. 

W 2010 silny wpływ na toczącą się w Polsce debatę polityczną wywarła katastrofa prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem, a także wybory prezydenckie i samorządowe, które odbyły się w drugiej połowie roku. Biorąc pod uwagę przywołane wydarzenia należy zaznaczyć, iż kwestie dotyczące migracji, azylu i integracji cudzoziemców odgrywały w dyskursie politycznym raczej drugorzędną rolę. 

Ze względu na ekonomiczne skutki starzenia się społeczeństwa oraz wpływ tego zjawiska na sytuację na rynku pracy w najbliższych latach, Polska staje przed koniecznością szerszego otwarcia się na migrację, dokonania zmian prowadzonej polityki w tym zakresie oraz przygotowania odpowiednich narzędzi umożliwiających zarządzanie zjawiskiem migracji. Instrumenty te zostały zawarte w opracowywanym w ciągu roku przez organ doradczy Prezesa mRady Ministrów dokumencie „Polityka migracyjna Polski”, będącym pierwszym strategicznym dokumentem odnoszącym się do kwestii migracji.

W 2010 roku nie odnotowano gwałtownego wzrostu liczby migrantów zainteresowanych pobytem długoterminowym lub chęcią osiedlenia się na stałe w Polsce. Cele migracyjne cudzoziemców były realizowane w ramach istniejącego systemu legalizacji – poprzez udzielanie m.in. zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony oraz zezwoleń na osiedlenie. Niemniej jednak, rok 2010 obfitował w wiele działań legislacyjnych dotyczących zmiany uregulowań w zakresie migracji. I tak, wprowadzone zostały znaczące zmiany legislacyjne w odniesieniu do regulacji wizowych, które związane były z koniecznością implementacji do polskiego prawa Wspólnotowego Kodeksu Wizowego. Prowadzono ponadto prace nad opracowaniem zmian prawnych odnoszących się do obywateli państw Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin, które wprowadzą szereg ułatwień dla tej grupy cudzoziemców. Równie istotna była nowelizacja przepisów Kodeksu Karnego, która wprowadziła do polskiego porządku prawnego definicję handlu ludźmi, co ułatwi ściganie ww. przestępstwa, a tym samym pozwoli na znaczące ograniczenie skali tego zjawiska w przyszłości.

For last few years, as a period of fast economy growth in Poland, some branches of national economy noticed a need for work force – as one of number of solutions immigration of workers from non-EU countries were taken into account. As a general principle – a third country national may carry out work on the territory of the Republic of Poland if she/he was issued a work permit (on application of the employer) by the local authority, respective with regard to employer’s business premise. Among various exceptions from the necessity of holding a work permit by non-EEA nationals (outlined especially in the Act of 2004 on promotion of employment and labour market institutions – last amendment 2009 - and several ordinances of the Minister of Labour and Social Policy), one particular exemption concerns the citizens of neighbouring states (Ukraine, Belarus, Russian Federation) and Moldova (based on mobility partnership) – countries of higher priority for Polish foreign and neighbourhood policy. Moreover amendment of Act on promotion of employment and labour market institutions introduced changes related to penalty of illegal employment of foreigners.

In February 2009 Inter-ministerial Committee for Migration, an advisory body to the Prime Minister consisted of high officials representing main migration stakeholders took decision on appointing the Working Group for developing Migration Strategy of Poland. Its work should result in elaboration of the proposals including the description of the legal, factual and institutional situation in the area of migration, foundations of the state migration policy, short- and long-term activities as well as monitoring of this policy implementation.

The report is the first annual policy report prepared for EMN by the Polish National Contact Point to the European Migration Network. It covers events which took place from 1 January 2008 – 31 December 2008. The year 2008 brought very important changes in the law concerning foreigners. Under the amended Act of 13 June 2003 on granting protection to foreigners within the territory of the Republic of Poland, a new form of international protection was introduced – a subsidiary protection, which significantly changed the situation of people who did not fulfil the conditions to be granted a refugee status according to the Geneva Convention, but who unquestionably needed the protection. Due to new regulation those people became entitled to benefit from the integration aid. Regulations concerning foreigners coming from vulnerable groups were more precise – among other things, regulations concerning unaccompanied minors. Act on the amendments to the Act on foreigners of 13 June 2003 and other acts were introduced in order to, inter alia, implement regulations enabling foreigners to travel within the framework of the local border traffic.

On 30 March 2008, a new Act of 7 September 2007 on the Card of the Pole, entered into force. Under this regulation foreigners of Polish origin can apply for a document called the Card of the Pole (Karta Polaka) confirming their belonging to the Polish Nation and granting them certain rights.

January 2008 was the last month for foreigners stayed in Poland illegally and met special conditions to legalize their stay according to the “regularisation” provisions operational since 20th July 2007. Due to the fact that a relatively small number of immigrants (coming mostly from Viet Nam and Armenia) took advantage of this opportunity, the program did not have a significant impact on the scale of illegal immigration in Poland.
2008 was the first year when Poland fully applied the Schengen acquis – which on the one hand significantly influenced on the functioning of the Border Guard and on the other hand – brought about longer procedure for persons crossing the eastern Polish border (border between Poland and Belarus, Russia, Ukraine).

In 2008 the government focused among other things on changes in access to the job market.