Portal Interoperacyjności
i Architektury

Owocem prac DG DIGIT jest opublikowany w dniu 18 listopada 2022 r. projekt Rozporządzenia ustanawiającego środki na rzecz zapewnienia wysokiego poziomu interoperacyjności sektora publicznego w całej Unii, zwanego w skrócie „Aktem w sprawie Interoperacyjnej Europy” (ang. Interoperable Europe Act).

Jak wskazano w memorandum zawierającym projekt rozporządzenia „Dzięki interoperacyjności organizacje mogą współdziałać na rzecz osiągnięcia wzajemnie korzystnych celów. Polega ona na wymianie informacji i wiedzy pomiędzy organizacjami w ramach wspieranych przez nie procesów biznesowych, poprzez wymianę danych między ich sieciami i systemami informatycznymi. Interoperacyjność zapewnia sprawną wymianę danych.”

Sama wymiana danych między instytucjami - w rozumieniu technicznym - w zasadzie nie jest dziś problemem. Wymaga to oczywiście zawarcia porozumień i ustalenia procedur, które będą obowiązywały w procesie wymiany danych pomiędzy organizacjami. Aby przekazywane dane były w odpowiedni sposób interpretowane, należy stosować ich ujednolicony opis. Nie mniej istotne są przepisy prawne zezwalające na taką wymianę danych i unormowanie długoterminowej współpracy między jednostkami administracji, pomiędzy którymi przepływ danych odbywa się stale bądź regularnie. Płynność wymiany danych uzyskana dzięki zapewnieniu wysokiego poziomu interoperacyjności w sektorze publicznym będzie miała zasadnicze znaczenie dla sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku cyfrowego.

Szczegółowymi celami tej inicjatywy są:

1. Zapewnienie spójnego, zorientowanego na obywatela podejścia UE do interoperacyjności, począwszy od kształtowanie polityki aż do jej wdrażania.
2. Ustanowienie struktury zarządzania interoperacyjnością. Struktura taka umożliwi uporządkowaną współpracę podmiotom administracji publicznej ze wszystkich szczebli i sektorów, a także zapewni ramy współpracy z podmiotami prywatnymi. Ważną prerogatywą tej struktury zarządczej będzie możliwość uzgadniania wspólnych rozwiązań interoperacyjnych dla interesariuszy takich, jak np. podstawy prawne, otwarte specyfikacje, otwarte standardy, aplikacje lub wytyczne;
3. Współtworzenie środowiska rozwiązań interoperacyjnych dla sektora publicznego UE. W tym punkcie ważne jest, aby administracje publiczne na wszystkich szczeblach w UE i pozostali interesariusze byli zaangażowani w tworzenie i ponowne wykorzystanie interoperacyjnych rozwiązań i wspólnie wprowadzali innowacje w sektorze publicznym.

W przyszłości organem odpowiedzialnym za wyznaczanie ram współpracy w zakresie interoperacyjności w Europie będzie Rada ds. Interoperacyjnej Europy. Rada będzie się składać z przedstawicieli państw członkowskich UE, Komisji, Komitetu Regionów i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

Na początku 2020 r. - w trakcie pandemii COVID-19, która ograniczyła możliwość przemieszczania się i kontaktu bezpośredniego-  administracje publiczne stanęły naprzeciw bezprecedensowemu wyzwaniu. Jednostki musiały zapewnić ciągłość działania państwa, zagwarantować realizację ustawowych zdań, do których zostały powołane - dbając tym samym o najwyższy poziom ich świadczenia. Wyzwanie to było ciężką próbą zwłaszcza dla podmiotów, które dotychczas nie były zainteresowane informatyzacją procedur i cyfryzacją wymiany danych.

Doświadczenia związane z pandemią COVID-19 pokazały, że interoperacyjne rozwiązania pomagają zapewnić obywatelom Unii możliwość korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się ustanowionego w traktatach. Interoperacyjność w sektorze publicznym ma również istotny wpływ na prawo do swobodnego przepływu towarów i usług określone w traktatach.

Rozporządzenie unijne jest aktem obowiązującym wszystkie państwa członkowskie UE bezpośrednio tj. bez konieczności uchwalania tych przepisów w krajowej procedurze legislacyjnej, np. ustawą (nie jest wymagana procedura tzw. transpozycji, jak ma to miejsce w przypadku dyrektyw o skutku pośrednim). 

Nie wyklucza to sytuacji, w której część zapisów rozporządzenia może wywrzeć na państwach członkowskich presję dostosowania obecnych regulacji do standardów wyznaczonych aktem unijnym, w tym do przekazania nowych zadań i obowiązków krajowym organom w drodze nowelizacji ustaw.

Nowe rozporządzenie wejdzie w życie po pełnym procesie legislacyjnym UE, po 20 dniach od publikacji w oficjalnym publikatorze UE. 

Wdrożenie prawa regulującego interoperacyjność w procesach cyfryzacji jest tematem złożonym i będzie wymagać od podmiotów publicznych zaangażowania. Kształtowanie unijnej polityki w zakresie interoperacyjności sektora publicznego nie jest obecnie objęty wiążącymi regulacjami dla państw członkowskich. Jednak Europejskie Ramy Interoperacyjności - EIF (ang. European Interoperability Framework), mające dla członków UE charakter niewiążący, są częścią unijnej polityki interoperacyjności od 2010 roku. Najnowszą wersję EIF, przyjętą przez Komisję Europejską, są ramy zawarte w komunikacie w 2017 r., stanowiące punkt odniesienia do tworzenia Krajowych Ram Interoperacyjności.