Portal Interoperacyjności
i Architektury

Jednym z kluczowych obowiązków nałożonych na podmioty administracji publicznej przez unijnego prawodawcę jest ocena interoperacyjności transgranicznej. Ocena ta została szczegółowo opisana w art. 3 Aktu w sprawie Interoperacyjnej Europy.  

Co ważne, obowiązek przeprowadzania oceny interoperacyjności dotyczy nie tylko organów unijnych, ale także organów sektora publicznego z państw członkowskich UE, czyli również z Polski.

Wytyczne do przeprowadzania ocen interoperacyjności transgranicznej opisują szczegółowo proces ich przeprowadzania. Rada ds. Interoperacyjnej Europy przyjęła oficjalne wytyczne w grudniu 2024 r.  

Wytyczne zostąły przetłumaczone na język polski i są dostępme pod adresem: Assessment Guidelines | Interoperable Europe Portal

Na dole strony znajdują się dokument zawierajacy polskojęzyczną wersję wytycznych dla oceny interoperacyjnosći transgranicznej do pobrania.

W wytycznych Komisji Europejskiej znajduje się odniesienie do kluczowych pojęć stosowanych na gruncie Aktu ws. Interoperacyjnej Europy, takich jak „transeuropejskie cyfrowe usługi publiczne” i „wiążące wymogi”.  

W opracowaniu znajduje się również diagram w formie drzewka decyzyjnego (str. 16 wytycznych), które pomaga określić, czy wymagana jest ocena – na gruncie przepisów unijnych.  

Rysunek 1: Diagram decyzyjny ws. przeprowadzenia oceny interoperacyjności transgranicznej (kliknij, aby powiększyć)

W dokumencie wytycznych znajdują się przykłady ilustrujące, w jakich sytuacjach oceny są wymagane, w jakich nie. Autorzy opracowania podkreślają też, w jakich sytuacjach można skorzystać z wcześniej opracowanych ocen interoperacyjności, oszczędzając tym samym czas i ograniczając koszty.  

Rozdział trzeci wytycznych odpowiada na pytanie w jaki sposób „krok po kroku” należy przeprowadzić ocenę interoperacyjności - w sytuacji, w której wstępna analiza potwierdzi, że do takiej oceny interoperacyjności jesteśmy zobowiązani.  

Ocena interoperacyjności składa się z następujących etapów: 

Krok 1: Przygotowanie do oceny: 

• Identyfikacja procesów, które mogłyby rozpocząć ocenę interoperacyjności; 
• Zdefiniowanie zakresu i celów oceny; 
• Zebranie odpowiedniego, multidyscyplinarnego zespołu w obszarach: regulacje i prawo, analiza procesów biznesowych, zarządzanie danymi, architektura IT, wiedza ekspercka z danej dziedziny; 
• Zidentyfikowanie kluczowych interesariuszy. 

Krok 2: Wstępna analiza:

• Przegląd dokumentacji i polityk zawierających wymagania dla usługi;
• Zidentyfikowanie istotnych wiążących wymogów;
• Zmapowanie transeuropejskich cyfrowych usług publicznych, na które nasza usługa będzie miała wpływ;
• Zaangażowanie interesariuszy. 

Krok 3: Ocena interoperacyjności transgranicznej 

• Analiza wpływu na interoperacyjność transgraniczną: aspekt prawny, organizacyjny, semantyczny i techniczny. 

Krok 4: Identyfikacja rozwiązań 

• Wyszukanie adekwatnych, możliwych do zastosowania rozwiązań dostępnych na portalu Interoperacyjnej Europy;
• Ocena i wybór adekwatnych rozwiązań Interoperacyjnej Europy. 

Krok 5: Raportowanie 

• Publikacja sprawozdanie z wyników oceny interoperacyjności transgranicznej na oficjalnej stronie internetowej – w Polsce na stronie podmiotowej BIP organu, w szczególności w formacie nadającym się do odczytu maszynowego;
• Przekazanie sprawozdania drogą elektroniczną Radzie ds. Interoperacyjnej Europy. 

Krok 6: Działania następcze 

• Aby wyciągnąć maksymalne korzyści z przeprowadzenia oceny, wnioski i ustalenia z niej płynące powinny być uwzględniane w formułowaniu kolejnych wiążących wymogów. 

Po przeprowadzeniu oceny interoperacyjności należy ją odpowiednio udokumentować – odpowiedzi na pytania w tym zakresie znajdują się w rozdziale 4 wytycznych. Zawiera on rekomendacje w zakresie formatów nadających się do odczytu maszynowego – wymaganego Aktem w sprawie Interoperacyjnej Europy, a także wskazówki jak zabezpieczyć bardziej poufne informacje. Sprawozdanie w takim kształcie powinno zostać udostępnione Radzie Interoperacyjnej Europy, która pełni kluczowe funkcje w obszarze monitorowania interoperacyjności.

Efektywne zarządzanie jest kluczowym czynnikiem wpływającym na prawidłowe przeprowadzanie ocen interoperacyjności. Ocena interoperacyjności transgranicznej powinna być elementem wkomponowanym w istniejące procesy w organizacji. Procesami takimi mogą być procesy przygotowania polityk, strategii czy przepisów prawa, procesy architektury korporacyjnej czy procesy prowadzenia projektów informatycznych. 

Takie podejście pomoże w przyszłości wprowadzić tzw. podejście „digital-ready policy-making”, czyli tworzenia polityk gotowych cyfrowo. Pomoże też nawigować w świecie przepisów, które powinny odzwierciedlać aspekty zmieniającego się otoczenia technologicznego i korespondować z wymaganiami interoperacyjności.