Pytania ogólne o lasy społeczne

Czym są lasy społeczne?

Lasami społecznymi nazywamy ekosystemy leśne, które mają szczególne znaczenie dla społeczeństwa. Lasy społeczne zapewniają przede wszystkim warunki dla rekreacji, turystyki, jak również świadczą dla lokalnych społeczności inne istotne pozaprodukcyjne usługi ekosystemowe. 

Należy także zwrócić uwagę na fakt, że większość lasów pełni funkcje społeczne, ale tylko na obszarach zidentyfikowanych jako lasy społeczne, będą obowiązywały dodatkowe, prospołeczne zasady zarządzania i gospodarowania.

Jaką rolę pełnią lasy społeczne? 

Lasy społeczne pełnią przede wszystkim usługi kulturowe. Zapewniają warunki do rekreacji, turystyki, edukacji oraz aktywności sprzyjających zdrowiu. Stanowią przestrzeń dla wypoczynku i regeneracji, przyczyniając się do poprawy jakości życia mieszkańców. Świadczą również usługi regulacyjne, m.in. akumulują i spowalniają spływ wody, regulują klimat i jakość powietrza, przeciwdziałają erozji oraz stanowią kluczowe siedliska wspierające różnorodność biologiczną.

Pytania o zasady gospodarki leśnej w lasach społecznych

Na jakich zasadach będzie prowadzona gospodarka leśna w lasach społecznych?

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zainicjowało prace nad opracowaniem wytycznych, które określą ramowe zasady prowadzenia gospodarki leśnej w lasach społecznych. Wstępny projekt dokumentu, wypracowany przez grupę ekspertów, został poddany opiniowaniu w gronie osób uczestniczących w pracach zespołów aglomeracyjnych w roku 2024. 

Zgłoszone uwagi wskazują na bardzo zróżnicowane oczekiwania co do sposobu prowadzenia gospodarki leśnie w lasach społecznych, dlatego MKiŚ, wspólnie z ekspertami z Instytutu Ochrony Środowiska zdecydowało o wydłużeniu prac nad tym dokumentem. 

Czy w lasach społecznych nie pozyskuje się drewna?

Wyznaczenie lasów społecznych nie jest tożsame z zaprzestaniem gospodarki leśnej oraz całkowitym zaprzestaniem pozyskania drewna. Działania polegające na zaopatrywaniu w drewno, będą miały w lasach społecznych charakter uzupełniający. Działania te będą pochodną realizacji zabiegów związanych z zachowaniem trwałości lasów, w tym ich przebudową, wdrażaniem planów ochrony obszarów chronionych, zachowaniem bezpieczeństwa publicznego oraz zapobieganiem zagrożeniom dla użytkowników lasów. 

Należy mieć na uwadze, że wzmocnienie funkcji społecznych, np. polegające na rozwoju i utrzymaniu infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej i edukacyjnej, wiąże się z nakładami, które są finansowane przez nadleśnictwa z przychodów ze sprzedaży drewna.

Czy w lasach społecznych będą utrzymywane większe zasoby martwego drewna?

Jednym z podstawowych celów lasów społecznych jest zachowanie, a w dłuższej perspektywie zwiększenie zasobów tzw. martwego drewna - z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa dla użytkowników tych lasów. Martwe drewno to głównie obumarłe drzewa i ich części, które jest niezbędne dla życia i rozwoju ogromnej liczby organizmów oraz wpływa zatem bezpośrednio na bogactwo mchów, ptaków, motyli i innych elementów przyrody, sprawiających, że lasy są atrakcyjne społecznie.

W jaki sposób będą wyznaczane w lasach społecznych obszary wyłączone z pozyskania drewna?

W lasach społecznych do wyłączenia kwalifikowane będą przede wszystkim stabilne i różnorodne lasy, charakteryzujące się wysokimi wartościami przyrodniczymi. Będą to w szczególności lasy na siedliskach przyrodniczych, starolasy i obszary mokradłowe, jak również lasy kwalifikujące się do objęcia ochroną rezerwatową. 

Podstawą wyznaczania tych lasów będą kryteria przyrodnicze wypracowane podczas Ogólnopolskiej Narady o Lasach, dla których optymalną formą ochrony jest wyłączenie z funkcji pozyskania drewna. Dodatkowo MKiŚ powołało specjalny zespół geomatyków, który na podstawie baz danych wstępnie wytypował ekosystemy leśne o najwyższej wartości przyrodniczej. MKiŚ zwróciło się także do Lasów Państwowych o wdrożenie tymczasowych środków zabezpieczających te lasy. 

Czy moje miasto jest objęte obecnie wyznaczaniem lasów społecznych?  Gdzie znajdę więcej informacji?

W ramach pilotażu lasy społeczne wyznaczone zostały wokół miast: Bielsko-Biała, Katowice, Kraków, Łódź, Poznań, Szczecin, Bydgoszcz-Toruń, Wrocław, Gdańsk-Sopot-Gdynia, Kielce oraz Warszawa. 

Szczegółowe informacje zawarte są w zakładce Mapy poszczególnych lasów społecznych. Znajdziesz tam mapy i inne ważne informacje o procesie pilotażu.

Kiedy zakończy się pilotaż wyznaczania lasów społecznych? 

Aktualnie zakończone zostały prace pierwszego etapu, czyli wyznaczenie projektowanych obszarów lasów mających szczególne znaczenie społeczne. W pierwszej kolejności zlokalizowane zostały one wokół miast: Bielsko-Biała, Katowice, Kraków, Łódź, Poznań, Szczecin, Bydgoszcz-Toruń, Wrocław, Gdańsk-Sopot-Gdynia, Kielce oraz Warszawa.

Zakończenie pilotażu planujemy w połowie 2026 roku. Szczegółowe informacje zawarte są w zakładce Harmonogram prac.

Co się stanie po zakończeniu pilotażu? Czy uzgodnienia zaczną natychmiast obowiązywać? 

Wszystkie dotychczasowe uzgodnienia dla lasów społecznych mają charakter umowy społecznej. Podstawowym dokumentem określającym cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki leśnej w nadleśnictwach są plany urządzenia lasu (PUL). Część wypracowanych rozwiązań będzie można wdrożyć bez zmiany PUL. 

Część wyników uzgodnień, w szczególności obejmujących rezygnację z pozyskania drewna w drzewostanach, będzie wymagało utrwalenia w PUL – w formie aneksu lub przy opracowaniu nowego planu. 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zobowiązało Lasy Państwowe do wdrożenia tymczasowych środków zabezpieczających na obszarze zidentyfikowanych w ramach pilotażu lasów o wiodącej funkcji społecznej.

W ramach kontynuacji pilotażu, wspólnie z ekspertami z IOŚ-PIB, ustalony zostanie dla każdego nadleśnictwa harmonogram utrwalenia ochrony lasów społecznych i wdrożenia uzgodnień.

W jaki sposób lasy społeczne zostaną uregulowane prawnie?

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zamierza uregulować status lasów społecznych w przepisach prawa powszechnie obowiązującego. Wytyczne i Rekomendacje z Ogólnopolskiej Narady o Lasach - plik można pobrać w zakładce Materiały do pobrania – wskazują na działania legislacyjne jako optymalną formę utrwalenia wypracowanych rozwiązań dot. lasów społecznych.

Dotychczasowe analizy prowadzą do zaprojektowania rozwiązania polegającego na utworzeniu nowej podkategorii lasu ochronnego, dedykowanej lasom, które mają szczególne znaczenie dla społeczeństwa. Rozpoczęliśmy już prace nad przygotowaniem odpowiednich zmian legislacyjnych.

Czy na takich samych zasadach będą wyznaczane lasy społeczne w innych miejscach Polski?

Wszystkie dokumenty i zasady opisane w tym serwisie dotyczą wyłącznie procesu pilotażu. Wnioski i doświadczenia z procesu pilotażu zostaną wykorzystane do wypracowania optymalnych, docelowych rozwiązań dotyczących wyznaczania, jak również prowadzenia gospodarki leśnej w lasach społecznych.

Po zakończeniu pilotażu, we współpracy z Lasami Państwowymi, podmiotem zarządzającym lasami Skarbu Państwa, wdrożymy nowe zasady wyznaczania i prowadzenia gospodarki leśnej w lasach społecznych, które będą odpowiedzią na rosnące zainteresowanie społeczeństwa lasami.

Czy w lasach społecznych będą wprowadzone ograniczenia, np. wstępu do części lasów lub zbioru grzybów?

W lasach społecznych nie będą wprowadzane żadne ograniczenia dla mieszkańców, poza tymi, które dotyczą już istniejących form ochrony przyrody. Celem działań na rzecz ustanawiania lasów społecznych jest stałe zwiększanie atrakcyjności tych lasów dla lokalnych społeczności, ale również dostępności. Dlatego na etapie tworzenia nowych form ochrony przyrody, np. rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych w lasach społecznych, ważnym elementem powinno być opracowanie koncepcji udostępnienia tych obszarów dla społeczeństwa, co z jednej strony zapewnia ochronę walorów przyrodniczych, ale również umożliwia bezpośredni kontakt ludzi z przyrodą.