Historia

Początki działalności ogniowej w Kolnie

„Miasto Kolno od zarania swego powstania często przeżywało klęski pożarów. Żywioł ten niszczył wielokrotnie wyniki pracy wielu pokoleń kolnian. Miasto bywało doszczętnie spalone, czy to w czasie wojen, które go nie omijały, czy też przez zaprószenie ognia. Silne wiatry tu wiejące potęgowały żywioł i utrudniały z nim walkę.

Już w średniowieczu czerwony kur zbierał obfite żniwo w tym mieście, co skłoniło władze miejskie do obrony przed nim. Najstarsza wzmianka o posiadaniu przez Radę Miejską w Kolnie sprzętu przeciwpożarowego pochodzi z 1799r.”[1] „Donosi ona, że na stanie Rady znajdowało się wówczas 56 drewnianych szpryc i aż 93 drabiny.”[2]

„W 1812 roku miasto posiadało 2 stróżów nocnych, którzy z grzechotkami w ręku obchodzili nocą całe miasto, czuwając nad bezpiecznym snem mieszkańców i alarmując w razie pożaru.”[1] „W 1819r. zatrudniony był już tylko jeden stróż nocny, pobierający wynagrodzenie dosyć wysokie jak na ówczesne czasy, bo aż 120 zł. Sprawiane w tym roku narzędzia ogniowe kosztowały miasto 60 zł. W skład sprzętu ppoż. w 1822 r. wchodziły 3 stągwie do wody na małych saniach, 2 bosaki żelazne i 2 grzechotki dla stróżów nocnych.”[2]

„Kolno należące wówczas do Guberni Augustowskiej, swoje poczynania w kierunku ochrony przeciwpożarowej uzależniało od Dyrekcji Towarzystwa Ogniowego przy Komisji Wojewódzkiej w Suwałkach. Rachmistrzem tego Towarzystwa od 1818r. był Rafał Błoński, późniejszy burmistrz Kolna, wsławiony swym walecznym udziałem w powstaniu listopadowym.”[2]

„W dniu 27 lutego 1831r. Kolno było miejscem potyczki oddziałów powstańczych z wojskiem rosyjskim. W czasie tej potyczki wiele domów uległo zniszczeniu i spaleniu. Między innymi zniszczeniu uległy domy Mleczki i Mateusza Ruchały, a także dom na przedmieściu Łabna wystawiony przez ks. Wojciecha Kołomyjskiego. Pożar zniszczył również kościół św. Katarzyny, który już nigdy później nie został odbudowany.”[1]

„Miasto rozrastając się, ponownie w 1850 r. posiadało 2 stróżów nocnych. W tym roku również z funduszu Kasy Miejskiej została zbudowana drewniana gontem kryta szopa, przy rynku Końskim, w której były pomieszczenia na „narzędzia ogniowe”.”[2]

„W dniu 28 kwietnia 1900r. Kolno zostało dotknięte kolejną klęską pożaru. Około godz. 22.00 zapalił się spichlerz zbożowy mieszczący się na krańcu miasta. Silny wiatr szybko rozprzestrzeniał pożogę. Spłonęły domy w rynku i wokół kościoła. Spalił się magistrat i apteka – wszystkich budynków spłonęło około 100, głównie żydowskich.”[1] „Po pożarze w 1900r., w 1902 r. z inicjatywy aptekarza Pawła Olechowskiego i urzędnika zajmującego się sprawami gospodarki miejskiej w ówczesnym Urzędzie Powiatowym, Jana Mogielnickiego utworzona została OSP w Kolnie. Władze zaborcze wyraziły zgodę na jej istnienie w 1904r. i ten rok jest przyjmowany za początek jej istnienia. Zrzeszała ona 13 członków, posiadała 15 bosaków, 12 beczek, 3 wiadra i 3 trąbki do sygnalizowania pożaru.

Społeczeństwo Kolna z wielkim entuzjazmem przyjęło wiadomość o tworzeniu się OSP, dopatrując się w niej nie tylko obrońcy przed żywiołem ognia, ale również organizacji kultywującej tradycje narodowe tępione przez zaborcę. Ze składek członków czynnych i popierających zakupiono umundurowanie, i większą ilość sprzętu. W 1907r. przy OSP powstała orkiestra dęta, zrzeszająca umuzykalnioną młodzież kolneńską. Zorganizowane zostało też Koło Amatorów, które urządzało liczne przedstawienia amatorskie dla mieszkańców Kolna i okolicznych wsi.”[2]

„W 1915r. OSP posiadała już sikawkę czterokołową obsługiwaną ręcznie. Przykładem coraz większego znaczenia i uznania OSP przez mieszkańców miasta, było jej honorowe i czynne uczestnictwo w akcje sadzenia drzew „Dębów Wolności” 3.V.1919r. W potężnej manifestacji niepodległościowej brali udział strażacy wraz ze swoją orkiestrą. OSP w tym czasie posiadała trzy plutony: toporniczy, sikawkowy i beczkowy. Na czele każdego plutonu stał komendant. W pamięci pozostali Komendanci Franciszek Cieraszewski i Aleksander Karwowski. Prezesem przeważnie obierany był Burmistrz miasta. Najmocniej w pamięci strażaków weteranów: Sarnackiego Wacława, Józefa Książnika, Tadeusza Rogińskiego, Czesława Jezuska, Stanisława Pikulińskiego i Bolesława Sekścińskiego utrwaliła się postać Józefa Pikulińskiego. On to na początku lat dwudziestych XX wieku był głównym twórcą nowej remizy strażackiej przy ul. Łomżyńskiej, w której oprócz pomieszczeń dla sprzętu pożarniczego znajdowała się sala kinowa, będąca również miejscem organizowania zabaw i imprez artystycznych dla mieszkańców. Urządzano w tym czasie „majówkę” w lesie pod Rydzewem i na Wyszałkach, a dochód z nich przeznaczano na zakup potrzebnego sprzętu.

W 1922 r. czynnych członków OSP było 50. W skład jej wchodzili rolnicy, rzemieślnicy i kupcy kolneńscy polskiego pochodzenia. Udział w straży uwalniał członków od płacenia podatku drogowego. Członków popierających OSP było wielu, a pomagali oni przede wszystkim finansować zakup nowego sprzętu pożarniczego i jego konserwację.

Ilość OSP w powiecie kolneńskim stopniowo wzrastała i w 1927r. było ich sześć. W 1925r. Związek Wojewódzki OSP w Białymstoku przeprowadził kurs pożarniczy w Kolnie o zasięgu powiatowym, a do 1927r. strażacy kolneńscy otrzymali 45 odznak za wysługę lat.”[2]

W okresie międzywojennym największy pożar miał miejsce 12.09.1932r. Kolno zostało prawie w 80% spalone przez pożar trwający 2 dni. Zaczątkiem pożaru była podpalona przez dzieci słoma, która spowodowała spalenie stodoły. „Pożar przerzucił się na żydowską szkołę heder, mieszczącą się przy ul. Zabielskiej, a wiejący wiatr utrudniał akcję ratowniczą przez co pożoga obejmowała coraz to nowe budynki. W jego gaszeniu oprócz straży kolneńskiej, brały udział straże z Łomży, Grajewa, Szczuczyna i niemiecka straż pożarna z Pisza. Oddziałom strażackim pomagało wojsko i policja z Łomży. Wśród poparzonych znalazł się też kierownik szkoły podstawowej Piotr Roszkowski, pełniący wówczas funkcję naczelnika OSP w Kolnie.”[1]

„Wybuch II wojny światowej wielu strażaków kolneńskich porozrzucał po świecie. W okresie istnienia administracji radzieckiej, w Kolnie była zawodowa straż pożarna zatrudniająca ludność niepolską, mająca swoją siedzibę w młynie przy ul. Gromadzyńskiej.”[2]

„W czasie okupacji hitlerowskiej OSP liczyła 60 członków i posiadała motopompę na „dekawce”. OSP służyła miastu do 22.07.1944r., kiedy to miejscowe gestapo zlikwidowało ją. Od tej pory, aż do wyzwolenia w styczniu 1945r. straż nie istniała. Niemal natychmiast po wyzwoleniu OSP odrodziła się na nowo. Jej członkowie spontanicznie przystąpili do naprawy zniszczonego wyposażenia oraz uzupełnienia go, zdobytym na Niemcach sprzętem.”[2] Jednak nie wszystko legło w gruzach, a już na pewno nie marzenie młodych chłopców, których życiową misją była służba w straży pożarnej. To właśnie członkowie OSP wykonali ogromną pracę na rzecz miasta i jego odbudowy. Nie zrażeni trudnościami dążyli do celu. Taka była właśnie droga kolneńskich strażaków, od pełnych energii i poświęcenia ochotników do strażaków w pełni zawodowych.

Odbudowa struktur OSP po II wojnie światowej oraz tworzenie podwalin dla Zawodowej Straży Pożarnej (1945 – 1976).

W powojennej rzeczywistości nie uległo zmianie u kolneńskich strażaków poczucie misji i służby wobec ludności.

Stan wyposażenia OSP przedstawiał się katastrofalnie. Brakowało podstawowych narzędzi pracy w postaci motopomp, sikawek przenośnych i węży tłocznych – uzupełnionych zdobytym sprzętem niemieckim. O osobiste wyposażenie strażacy musieli zatroszczyć się sami. Niekompletne, w znacznej mierze uzupełnione mundurami wojskowymi i elementami cywilnej garderoby uniformy strażackie stanowiły w tym czasie powszechnie obowiązującą normę. Na fotografiach z tego okresu widoczne są wykorzystywane do ochrony wojskowe hełmy niemieckie lub radzieckie, stare pasy bojowe, topory, prądownice itp.

„W tym okresie do odnowy straży przyczynili się głownie: Józef Pikuliński, Tomasz Listowski, Józef Dąbkowski, Maciej Kozikowski i Czesław Jezusek. Pierwszym naczelnikiem straży po wyzwoleniu został Władysław Sokołowski. Wydatnie pomagał im w tym burmistrz Tomasz Kapelański.”[2]

W roku 1950r. powołano Komendę Straży Pożarnych w Kolnie, a w roku 1951 Komendę Powiatową Straży Pożarnych. Pierwszym Komendantem Straży Pożarnych został Pan Kamiński. Następnie w 1953r. – por. Józef Niklewicz, w latach 1953-54 – Pan Szreder, a w okresie 25.09.1954 – 15.03.1976 por. Jerzy Kalista. W tym okresie nastąpiło pewne zahamowanie rozwoju OSP.

„W roku 1956 społeczny ruch na rzecz OSP na nowo odżył, wpływając zdecydowanie na powiększenie ilości członków. Ożywienie tej działalności znalazło swoje odbicie w czynach społecznych na rzecz miasta, a przede wszystkim w budowie nowej remizy strażackiej, którą oddano do użytku w 1964r. W tym roku również OSP Kolno otrzymała nowy sztandar, który jest chlubą tej organizacji. W 1956 roku Prezesem OSP Kolno było Bolesław Gębalski, a Naczelnikiem Stanisław Stanisławski. W roku 1977 organizacja zrzeszała 100 członków czynnych, wliczając w tą liczbę drużyny młodzieżowe: żeńska i męską. Ponadto istniała orkiestra licząca 40 osób.”[2]

„Kolejny większy pożar z tego okresu to pożar w Borkowie w 1959r., kiedy to spłonęło 148 budynków. W akcji tej kolneńskim strażakom pomagało 40 jednostek straży, milicja i wojsko. Następnym wielkim pożarem był pożar we wsi Dzierzbia w 1962r., gdzie w czasie akcji po zawaleniu się dachu w jednym z płonących domów, runął w ogień strażak Antoni Greloch. Poparzenie, którego doznał, było przyczyną jego śmierci w dwa tygodnie później w warszawskim szpitalu.”[2]

W latach 1971-1973 następowały kolejne prawne zmiany legislacyjne, w wyniku których na terenie miast powiatowych /również w Kolnie/ powołano do funkcjonowania Zawodową Straż Pożarną, która prowadziła walkę z pożarami, jak również działalność prewencyjną.

Rozwój zawodowej straży pożarnej / OSP w latach 1975 – 2014r.

Rok 1975 przyniósł kolejne zmiany w organizacji kolneńskiej straży.

W wyniku decyzji o powołaniu województwa Łomżyńskiego z dniem 01.06.1975r. organizowany jest Urząd Wojewódzki w Łomży, a jednym z jego wydziałów zostaje Komenda Wojewódzka SP powołana do nadzoru i koordynacji ochrony ppoż. w województwie. W związku z wprowadzeniem nowego podziału administracyjnego kraju i na mocy ustawy z 12.06.1975r. o ochronie ppoż. zmieniono nazwę Komendy Powiatowej Straży Pożarnych w Kolnie na Komendę Rejonową Straży Pożarnych w Kolnie. Komendantem Rejonowym SP w Kolnie został mjr Jerzy Kalista.

Nowa ustawa umożliwiła rozpoczęcie kontroli prewencyjnych, stanu urządzeń elektrycznych, instalacji odgromowych i warunków technicznych. Z dniem 15.03.1976r. następuje zmiana na stanowisku Komendanta Rejonowego SP w Kolnie. Major Jerzy Kalista zostaje Komendantem Rejonowym SP w Grajewie, a na jego miejsce przechodzi z Grajewa do Kolna mł. chor. Stanisław Czarnecki. Powołana Zawodowa Straż Pożarna, licząca 30 etatów, od roku 1982 zaczęła podlegać pod Komendę Rejonową Straży Pożarnych w Kolnie.

W latach 80-tych w strukturach straży pożarnych powoływane zostają oddziały OC, a w latach 1981-1991 również w kolneńskiej straży pożarnej służbę wojskową odbywali młodzi ludzie zwani junakami.

W okresie 1983r. –1985r. pobudowano budynek warsztatowy na placu Komendy Rejonowej SP w Kolnie o wartości 14 mln zł, uzyskując 4 boksy garażowe, pomieszczenia warsztatowe z możliwością uruchomienia stacji diagnostycznej.

W 1986r. przy Komendzie Rejonowej SP w Kolnie powstaje sekcja ratownictwa wodnego. Dotychczasowa działalność straży związana z gaszeniem ognia zostaje rozszerzona o ratownictwo wodne. W latach następnych następuje rozwój dalszy ratownictwa wodnego, a 3 kolneńskich strażaków uzyskuje uprawnienia płetwonurków.

Przełomowi lat 80-tych towarzyszy okres remontów oraz przekazywania do użytku nowych strażnic OSP na terenie rejonu kolneńskiego. Jednocześnie zawodowa straż pożarna, oprócz walki z pożarami, coraz częściej uczestniczy w innych zdarzeniach, np.: interwencjach związanych z wypadkami drogowymi i ratownictwem technicznym. W tym celu Komenda Rejonowa SP w Kolnie w 1986r. pozyskała na wyposażenie samochodu pożarniczego GBA 2,5/16 sprzęt hydrauliczny „Lucas” i piłę „Partner”.

Zawodowa straż pożarna, jak również jednostki OSP, zostają również systematycznie wyposażane w sprzęt gaśniczy i samochody pożarnicze. Podstawowymi motopompami pożarniczymi są motopompy PO-3 i PO-5, a samochody pożarnicze to przede wszystkim GLM 8 Żuk, GBM 8/8 Star, GBA 2,5/16 Star oraz GCBA 6/32 Jelcz.

W roku 1992 na podstawie Ustaw z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej i Państwowej Straży Pożarnej powstaje Państwowa Straż Pożarna. W związku z powyższym z dniem 1 lipca 1992r. Komenda Rejonowa Straży Pożarnych w Kolnie zmienia nazwę na Komendę Rejonową Państwowej Straży Pożarnej w Kolnie, liczącą 10 etatów mundurowych. Również z dniem 1 lipca 1992r. Komendant Główny PSP powołał Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej w Kolnie /liczącą 33 etaty/, która działała przy KR PSP Kolno. Istotnym elementem ujednolicenia działań o charakterze ratowniczym, podejmowanych w sytuacjach zagrożeń życia, zdrowia, mienia lub środowiska, podejmowanych przez Państwową Straż Pożarną i inne podmioty ratownicze /głównie Ochotniczą Straż Pożarną/ stał się Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, który zaczął funkcjonować od 1995 roku.

Wraz z doposażaniem JRG PSP Kolno w sprzęt ratowniczo-gaśniczy oraz specjalistyczny zaczęły ulegać poprawie również warunki socjalno-bytowe i lokalowe. W roku 1994 wykonano remont kapitalny pokrycia dachowego budynku /istniejącego od 1964r./, w roku 1995 zakończono rozbudowę obiektu Komendy Rejonowej PSP Kolno /dobudowa pomieszczeń magazynowo-garażowych, biurowych i socjalnych na I piętrze, wyposażenie pomieszczeń w sprzęt kwaterunkowy/, w 1996r. odnowiono elewację budynków, w latach 2000-2001 przeprowadzono wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, a następnie wykonano docieplenie budynku Komendy wraz z wykonaniem elewacji zewnętrznej. Łączna powierzchnia użytkowa budynków to 1416 m², kubatura 5639 m³.

Nowy podział administracyjny kraju, związany z ustawą o reformie administracyjnej, z dniem 1 stycznia 1999r. zlikwidował województwo łomżyńskie, a nowo utworzony powiat kolneński stał się jednym z 14 powiatów obecnego województwa podlaskiego. W związku z tym nastąpiła kolejna zmiana nazewnictwa z Komendy Rejonowej Państwowej Straży Pożarnej w Kolnie na Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Kolnie, której skład osobowy liczył 42 etaty mundurowe i 0,5 etatu cywilnego, z czego 33 strażaków pełnio służbę w JRG PSP Kolno w systemie zmianowym.

Obecnie teren działania Komendy Powiatowej Państwowej Straży w Kolnie obejmuje obszar o powierzchni 939 km², na którym zamieszkuje łącznie 39 737 mieszkańców przy średniej gęstości zaludnienia około 42 osób 1 km². Obszar ten obejmuje następujące miasta i gminy: miasto Kolno, miasto i gminę Stawiski oraz gminy Kolno, Mały Płock, Turośl, Grabowo.

Największa z gmin w powiecie - gmina Kolno ma 282,13 km² powierzchni. Najmniejszą natomiast jest gmina Grabowo, która ma 128,48 km² powierzchni. W mieście Kolno /obszar 25,08 km²/ ośrodku gospodarczym i administracyjnym powiatu zamieszkuje około 10 594 mieszkańców. Gminy powiatu kolneńskiego zaliczane są do typowo rolniczych obszarów północnego Mazowsza. Na terenie powiatu położone są kompleksy leśne, wchodzące w skład Nadleśnictw Łomża i Nowogród. Tereny leśne zalicza się do I kategorii zagrożenia pożarowego lasów, łącznie zajmują powierzchnię 179,72 km² co stanowi 17% powierzchni powiatu.

Komenda Powiatowa PSP w Kolnie, ze względu na liczbę mieszkańców powiatu, jest zakwalifikowana do V kategorii komend powiatowych Państwowej Straży Pożarnej. Na dzień dzisiejszy jej stan osobowy wynosi 45 etaty, tj.: 42 etaty mundurowe i 3 etaty cywilne. Natomiast w skład komendy powiatowej wchodzą następujące komórki organizacyjne:

Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Kolnie oraz Stanowisko Kierowania Komendanta Powiatowego,
Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Kontrolno-Rozpoznawczych,
Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Organizacyjno-Kadrowych,
Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Finansów,
Sekcja Kwatermistrzowsko–Techniczna.

Integralnym elementem działalności Państwowej Straży Pożarnej oraz bezpieczeństwa pożarowego jest Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy. W skład KSRG na terenie działania Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Kolnie wchodzi obecnie 9 jednostek, tj.: OSP KSRG Stawiski – typu S4, OSP KSRG Turośl – typu S3, OSP KSRG Grabowo – typu S3, OSP KSRG Mały Płock – typu S2, OSP Czerwone – typu S1, OSP KSRG Lachowo – typu S1. Wymienione jednostki OSP zostały włączone do systemu w dniu 10 czerwca 1995 roku. Ponadto OSP KSRG Kąty – typu S1 włączona do systemu 12 listopada 2007r. oraz jednostki OSP KSRG Leman – typu S1 i OSP KSRG Zabiele – typu S1 włączone do KSRG odpowiednio 14 grudnia i 28 grudnia 2009r. Wymienione jednostki OSP KSRG z terenu powiatu kolneńskiego biorą czynny udział nie tylko w działaniach ratowniczo-gaśniczych ale również w ćwiczeniach i manewrach pożarniczych, szkoleniach funkcyjnych OSP i zawodach pożarniczych, w których uczestniczą również Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze chłopców i dziewcząt. Ponadto aktywnie uczestniczą one w życiu społecznym i kulturalnym w lokalnych społecznościach. Łącznie na terenie działania tut. Komendy funkcjonuje obecnie 39 jednostek OSP, tj.: 27 jednostek typu „S”, posiadające samochody ratowniczo-gaśnicze i 12 jednostek typu „M”, wyposażonych w motopompy pożarnicze. Obecnie jednostki OSP dysponują już niejednokrotnie nowymi samochodami pożarniczymi oraz profesjonalnym sprzętem gaśniczym i specjalistycznym.

W latach 2002-2008 Komenda Powiatowa PSP dokonała wymiany wszystkich samochodów gaśniczych i specjalnych, co w dużym stopniu poprawiło jej potencjał ratowniczy. Ponadto z uwagi na ciągle następujący postęp infrastruktury budowlanej i technicznej oraz rozwój cywilizacyjny i związany z tym wzrost zagrożeń KP PSP Kolno systematycznie powiększa swoją bazę sprzętową w zakresie sprzętu pożarniczego, a przede wszystkim specjalistycznego. Wiąże się z tym również prowadzona działalność prewencyjna, związana z przestrzeganiem przepisów ppoż., udział w lokalnych i ogólnopolskich akcjach na rzecz bezpieczeństwa pożarowego oraz realizowane na bieżąco kursy, szkolenia, ćwiczenia teoretyczno-praktyczne oraz cykliczny udział w manewrach pożarniczych, w których uczestniczą strażacy z Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP Kolno.

Wszystkie te działania realizowane są w kontekście reagowania na nowe zagrożenia, minimalizację ich skutków, mając na uwadze szeroko rozumiane bezpieczeństwo pożarowe i inne zagrożenia. Dowodem jest uczestnictwo strażaków kolneńskiej Państwowej Straży Pożarnej w działaniach ratowniczych nie tylko na terenie własnego powiatu, powiatów sąsiednich i województwa, ale również na obszarze kraju i poza jego granicami. Warto wspomnieć kilkakrotny udział strażaków KP PSP Kolno w ogólnopolskich akcjach powodziowych w okolicach Sandomierza i Bydgoszczy w 2010r., w okolicach Lublina w 2014r., jak również udział w długotrwałej akcji gaszenia pożarów lasów w Federacji Rosyjskiej w 2010 roku.