Komenda Wojewódzka
Państwowej Straży Pożarnej
w Warszawie

Zaczynając od początku, czym jest kryzys psychologiczny? W klasycznym rozumieniu kryzysem nazywamy sytuacje życiowe, które przerastają nasze zasoby i wykraczają poza nasze sposoby radzenia sobie. Sytuacje te mogą być postrzegane przez konkretną osobę, jako zagrożenie dla zaspokojenia istotnych potrzeb, zagrożenie bezpieczeństwa, niszczące sens życia. Każdy z nas przy odpowiedniej konfiguracji czynników zewnętrznych i wewnętrznych może przeżyć kryzys.

Kryzys jest normalną ludzką reakcją na nienormalne wydarzenia. Strażacy na co dzień narażeni są sytuacje nienormalne dla przeciętnej osoby, co nie wytwarza odporności na kryzys a zwiększa możliwość jego wystąpienia.

Podążając za klasycznym rozumieniem kryzysu możemy wyróżnić cztery etapy:

1. Fazę konfrontacji z wydarzeniem kryzysowym. Napotykamy wtedy sytuację, przy której nie sprawdziły się nasze dotychczasowe sposoby radzenia sobie, nasze źródła zasobów wewnętrznych były niewystarczające, lub sytuacja wpłynęła na nas bardziej niż zwykle, ze względu na inne czynniki. Następuje wtedy wzrost napięcia wewnętrznego, pojawia się niepokój i lęk.
2. Faza drugiej niemożności poradzenia sobie z przeciwnością, pojawia się uczucie bycia pokonanym i utrata kontroli nad swoim życiem. W tej fazie następuje dalsze narastanie wewnętrznego napięcia i pojawia się obniżenie poczucia własnej wartości.
3. Kolejnym krokiem jest faza mobilizacji, uruchomiają się wtedy wszystkie dostępne siły psychiczne i następuje pozytywne rozwiązanie kryzysu albo pozorne rozwiązanie kryzysu. W przypadku pozytywnego rozwiązania jest to ostatnia faza.
4. Faza dekompensacji występuje u tych osób, które tylko pozornie rozwiązły swój kryzys. Nasze wewnętrzne napięcie jest nie do wytrzymania i szukamy tymczasowych sposobów zredukowania napięcia. Towarzyszy temu, wewnętrzny chaos, niekształcone postrzeganie rzeczywistości, mogą być zaburzone procesy poznawcze.

 

Przyjrzyjmy się przykładowo, jak może to wyglądać:

Strażak po całym dniu wyjątkowo ciężkiej pracy, wraca do domu. Zamiast odreagować, odpocząć zastaje w swoim domu chaos. Okazuje się, że pod jego nieobecność, ktoś się włamał. Pierwsza myśl, jaka przychodzi mu do głowy to, aby sprawdzić czy na pewno nikogo z bliskich (żony, dzieci) nie było wtedy w domu. Dzwoni na policję. Po powrocie, żony oszacowują straty, zniszczenia i jadą do jej rodziców na noc. Przez całą noc nie może zasnąć, czuje wewnętrzny niepokój. Wracają do niego myśli, co by było, jakby ktoś był wtedy w domu? Czuje, że nie zdołał ochronić swojej rodziny. W pracy nie może się skupić, myśląc o tym, że pod jego nieobecność, jego bliskim może coś się stać. Pomimo nowego alarmu i wynajęcia agencji ochrony, wraca do wydarzeń sprzed kilku dni. Czuje się fatalnie, nie zdołał ochronić swojej rodziny. Czuje się fatalnie, nie jest z rodziną i nie wykonuje swojej pracy na 100%, a przecież od jego sprawności może zależeć czyjeś życie. Po upływie kilku tygodni od włamania mówi, że jest już dobrze. Co prawda, rodzina skarży się na niego, że nie pozwala nikomu otwierać okien na noc, wybucha gniewem na domowników przy byle okazji i regularnie budzi się o 2 w nocy, aby upewnić się czy wszystkie okna i drzwi są pozamykane.

Kryzys psychologiczny następuje wskutek zdarzeń, z którymi nie jesteśmy na ten moment w stanie sobie poradzić i wywołuje szereg konsekwencji w sferze funkcjonowania społecznego, emocjonalnego i rodzinnego. Wycofanie z kontaktów, zachowania agresywne czy autoagresywne, uzależnienia. Te wszystkie negatywne konsekwencje mogą występować u nas, w związku z kryzysem. Przejście do równowagi wymaga od nas zmian i wytworzenia nowych sposobów radzenia sobie, wytworzenia nowych zasobów wewnętrznych i zewnętrznych.

Nie bójmy się prosić o pomoc, gdy przeżywamy „prywatny koniec świata”. Utrata kontroli nad swoim życiem wiąże się z ogromnym cierpieniem, powoduje lęk i zatrzymuje nas w miejscu. Pozytywnie rozwiązany kryzys jest natomiast budujący i jest źródłem rozwoju.

 

 

Opracowała: mgr Ewa Korzeniecka - psycholog Komendy Wojewódzkiej PSP w Warszawie.

Caplon, G. „Principles of preventive psychiatry”.