Polska pomoc 2013 w liczbach
W 2013 roku Polska przeznaczyła na oficjalną pomoc rozwojową (ODA) 1,478 mld PLN, z tego w ramach współpracy wielostronnej wydatkowano 1,091 mld PLN. Na pomoc dwustronną przekazano 386,62 mln PLN. Wartość środków wydanych na współpracę rozwojową stanowiła 0,1% polskiego dochodu narodowego brutto (DNB).
Największa część polskiej pomocy rozwojowej wydatkowanej za pośrednictwem instytucji i organizacji wielostronnych zasiliła fundusze Unii Europejskiej przeznaczone na zewnętrzną pomoc rozwojową. W 2013 roku polski udział w tych działaniach osiągnął wartość 1 018 mln PLN. Złożyła się na niego część składki do budżetu unijnego, która została przeznaczona na ten cel (857 mln PLN[1]) oraz wpłata (160 mln PLN[2]) na Europejski Fundusz Rozwoju (ang. European Development Fund, EDF), który jest głównym instrumentem pozabudżetowym UE służącym do finansowania współpracy z państwami Afryki, Karaibów i regionu Pacyfiku (AKP) oraz krajami i terytoriami zamorskimi (KTZ).
Na rzecz podmiotów działających w Systemie Narodów Zjednoczonych przekazano 50 mln PLN.
W ramach współpracy rozwojowej realizowanej bezpośrednio przez Polskę (pomoc dwustronna) w 2013 roku wsparciem zostały objęte w szczególności kraje Partnerstwa Wschodniego, Azji Środkowej, Afganistan, kraje Afryki Wschodniej i Północnej oraz Autonomia Palestyńska.
Od 2012 roku współpraca rozwojowa prowadzona jest w oparciu o Wieloletni program współpracy rozwojowej na lata 2012 – 2015. Zgodnie z programem polska współpraca rozwojowa realizowana jest w ramach geograficznych i tematycznych obszarów wsparcia.
Obszary geograficzne podzielone zostały na dwie grupy. Pierwsza obejmuje sześć państw Partnerstwa Wschodniego: Armenię, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzję, Mołdawię i Ukrainę. Celem polskiej pomocy jest w tym przypadku wspieranie działań na rzecz trwałego i stabilnego funkcjonowania systemów demokratycznych, przestrzegania praw człowieka i skutecznej transformacji systemowej.
Do drugiej grupy zaliczają się wybrane kraje Afryki, Azji i Bliskiego Wschodu. Należy do niej osiem państw z Afryki Wschodniej (Burundi, Etiopia, Kenia, Rwanda, Somalia, Sudan Południowy, Tanzania i Uganda), dwa państwa Afryki Północnej (Libia i Tunezja), ponadto Autonomia Palestyńska, Afganistan, Kirgistan i Tadżykistan. Kraje z tej listy charakteryzują się wysokim poziomem ubóstwa.
Od momentu wprowadzenia w życie wieloletniego programowania polska współpraca rozwojowa koncentruje się na dwóch tematycznych obszarach wsparcia, tj. demokracji i prawach człowieka oraz transformacji systemowej.
W 2013 r. Fundacja Solidarności Międzynarodowej zrealizowała program „Wsparcie Demokracji”, sfinansowany w ramach polskiej współpracy rozwojowej MSZ RP. Dzięki programowi wsparcie uzyskały projekty polskich organizacji pozarządowych podejmujące inicjatywy, wraz z partnerami lokalnymi, na rzecz wspierania prodemokratycznych przemian w krajach, znajdujących się w okresie transformacji systemowej.
9 stycznia 2013 roku w Brukseli odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Zarządzającej Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (ang. European Endowment for Democracy, EED) pod przewodnictwem Wysokiej Przedstawiciel Catherine Ashton. Stanowisko dyrektora wykonawczego otrzymał ówczesny podsekretarz stanu MSZ Jerzy Pomianowski. EED zajmuje się wspieraniem procesów demokratyzacyjnych, a od połowy sierpnia 2013 r. uruchomiono internetowe przyjmowanie wniosków. W ciągu kilku miesięcy otrzymano ich ok. 400. Polska przekazała na rzecz Funduszu wsparcie finansowe w wysokości 5 mln euro.
W 2013 roku Polska przystąpiła do Komitetu Pomocy Rozwojowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Development Assistance Committee, DAC) . Przynależność do DAC jest potwierdzeniem spełnienia przez Polskę warunków odnośnie wielkości udzielanej pomocy rozwojowej oraz zapewnienia systemowi pomocy rozwojowej odpowiednich ram prawnych. Członkostwo daje również możliwość udziału w debacie na temat definiowania współpracy rozwojowej, która toczona jest w gronie największych donatorów tej pomocy.
20 listopada 2013 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o współpracy rozwojowej. Rozszerza ona definicję pomocy rozwojowej, dodając do kręgu biorców polskiej pomocy rozwojowej społeczeństwa państw z listy ustalonej przez DAC (zwanych w ustawie „państwami rozwijającymi się”) oraz wprowadza zmianę nazwy fundacji wykonującej zadania wynikające z ustawy.
W 2013 r. głównymi odbiorcami polskiej pomocy dwustronnej były: Białoruś (63,39 mln PLN), Ukraina (48,22 mln PLN), Afganistan (11,08 mln PLN), Gruzja (10,56 mln PLN), Mołdawia (7,23 mln PLN).
Polski wkład finansowy w działalność humanitarną i pomoc żywnościową w ramach oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) wyniósł w 2013 r. 15,74 mln PLN. Blisko 60% tej kwoty wydano na wsparcie ofiar kryzysu w Syrii. Do końca 2013 roku - w następstwie ciągnącego się od marca 2011 r. zbrojnego konfliktu - do opuszczenia kraju i poszukiwania schronienia w państwach sąsiadujących z Syrią (Jordania, Liban i Turcja) zostało zmuszonych 2,2 mln Syryjczyków. Do tego doliczyć należy także około 6,5 milionów uchodźców wewnętrznych, czyli osób, które musiały opuścić swoje miejsca zamieszkania, nie opuszczając jednak kraju. Polska udzieliła pomocy uchodźcom syryjskim w Jordanii i Libanie za pośrednictwem krajowych organizacji pozarządowych: Caritas Polska oraz Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej, a także poprzez wsparcie projektów Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców oraz Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci.
Ważnym aspektem polskiej pomocy rozwojowej jest edukacja. W 2013 roku na edukację, w tym stypendia, wydano 94,48 mln PLN. W ramach pomocy studentom z krajów Partnerstwa Wschodniego w grudniu 2013 r. uruchomiono Program stypendialny im. Stefana Banacha. Program ma na celu przygotowanie liderów zmian w krajach PW i jest skierowany do studentów, którzy ukończyli studia I stopnia z dobrym wynikiem. Problem braku dostępu do edukacji na poziomie podstawowym i zawodowym jest szczególnie widoczny w Afryce Wschodniej. Polskie organizacje pozarządowe zrealizowały tam projekty służące wyrównywaniu szans edukacyjnych, aktywizacji nauczycieli czy wykorzystywaniu w procesie nauczania nowoczesnych metod przekazywania wiedzy.
Podobnie istotnym zadaniem jest podnoszenie świadomości polskiego społeczeństwa w kwestii procesów i wyzwań we współczesnym świecie. Projekty z tej dziedziny realizowane są w kraju. W 2013 roku Minister Spraw Zagranicznych, we współpracy z Ministrem Edukacji Narodowej oraz Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ogłosił Konkurs „Edukacja globalna 2013”, w ramach którego 14 projektów otrzymało dofinansowanie na łączną kwotę ponad 2 mln zł.
Więcej informacji na temat polskiej pomocy rozwojowej można znaleźć w broszurze: „Polska współpraca na rzecz rozwoju. Raport roczny 2013” dostępnej w formacie PDF.
[1] Polska wpłaca jedną składkę do budżetu UE, bez rozróżniania na poszczególne programy, fundusze, czy instrumenty. Polski udział w oficjalnej pomocy rozwojowej Unii Europejskiej obliczany jest w następujący sposób: znając wielkość budżetu UE i wielkość polskiej składki można obliczyć jaki procent budżetu UE stanowi polska składka. Przy założeniu, że polski udział w oficjalnej pomocy rozwojowej UE jest taki sam jak udział w całym unijnym budżecie można go wyliczyć w oparciu o dane dotyczące wykonania budżetu UE. Szacunkowe dane dotyczące wykonania budżetu są aktualizowane w miarę napływania kolejnych raportów i sprawozdań Komisji Europejskiej, stąd też mogą podlegać znacznym zmianom. Ostateczne dane dotyczące wykonania budżetu UE za rok 2012 wskazują, że udział Polski w wydatkach UE na oficjalną pomoc rozwojową wyniósł 780 mln PLN.
[2] Wielkość wpłat państw członkowskich na Europejski Fundusz Rozwoju określana jest każdorazowo przez Komisję Europejską na podstawie szacunków potrzeb finansowych związanych z działaniami przewidzianymi w danej edycji Funduszu. Środki niewykorzystane w danej edycji nie są zwracane wpłacającym, lecz zaliczane na poczet kolejnej edycji Funduszu.