Inwazyjna Choroba Meningokokowa
Wywoływana jest przez Gram (-) dwoinkę Neisseria meningitidis. Występuje najczęściej pod postacią zapalenia mózgu i/lub opon mózgowo-rdzeniowych oraz posocznicy.
Może również wywoływać ropne zapalenie stawów, zapalenie płuc, zapalenie osierdzia, zapalenie spojówek, szpiku kostnego, ucha środkowego, gardła, zakażenia w obrębie układu moczowo-płciowego i miednicy małej.
Rozróżnia się 13 typów serologicznych, z których A, B, C, Y i W 135 odpowiadają za większość przypadków zachorowań.
Wyłącznym źródłem zakażenia jest człowiek, zarówno chory jak i bezobjawowy nosiciel. Meningokoki kolonizują jamę nosowo-gardłową. Przenoszone są drogą kropelkową (podczas kaszlu lub kichania) lub przez kontakt bezpośredni (np. podczas pocałunku). W Polsce za większość przypadków ICHM odpowiadają meningokoki serogrupy B i C.
Szerzenie się choroby meningokokowej odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem bezobjawowych nosicieli (rzadko pomiędzy osobami, które zachorowały). Nosicielstwo może utrzymywać się przez wiele miesięcy. Nosiciele mogą stanowić 2-25% populacji, ale w środowiskach zamkniętych ich odsetek może sięgać 40-80%. Okres wylęgania może wynosić 2-10 dni, na ogół jest to jednak okres 3-4 dni. U niemowląt i młodszych dzieci choroba może mieć przebieg piorunujący, prowadzący w ciągu kilku godzin do zgonu. Najwięcej zachorowań wywoływanych przez N. meningitidis obserwuje się u młodszych dzieci i młodzieży, a największy odsetek nosicieli występuje u osób w wieku od 15 do 24 roku życia (r.ż.).
Inwazyjna choroba meningokokowa stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia, dlatego też, osoba z podejrzeniem takiego zakażenia powinna natychmiast trafić do szpitala.
Najlepszą metodą zapobiegania zakażeniom meningokokowym jest szczepienie. Szczepienia zalecane są osobom z grup ryzyka wystąpienia ICHM, a więc niemowlętom, młodzieży i młodym dorosłym, osobom z niedoborami odporności oraz podróżującym do krajów zwiększonego ryzyka zakażeń meningokokowych.
Dostępne są skoniugowane szczepionki przeciw meningokokom monowalentne lub wielowalentne oraz szczepionki białkowe przeciw serogrupie B. Skoniugowane szczepionki zawierają oczyszczone polisacharydy i skoniugowane białka i można je podawać dzieciom od 2 miesiąca życia. Dostępne są dwa rodzaje szczepionek skoniugowanych, tj. monowalentne przeciw serogrupie C i czterowalentne przeciw serogrupom A, C, W135 oraz Y. Szczepionki polisacharydowe są dwuwalentne przeciw serogrupom C i A oraz czterowalentne przeciw serogrupom A, C, W135 oraz Y.
Zakażenia meningokokowe są groźne nie tylko dla samego chorego, ale stanowią potencjalne zagrożenie epidemiczne dla populacji. Dlatego też w każdym przypadku zakażenia należy bezwzględnie rozpocząć chemioprofilaktykę, która polega na profilaktycznym podaniu antybiotyku osobom z bliskiego otoczenia chorego i ma za zadanie likwidację potencjalnego nosicielstwa nosogardłowego N. meningitidis w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia wtórnych przypadków zakażeń. Chemioprofilaktykę należy wdrożyć u najbliższych kontaktów osoby chorej, jak najszybciej od momentu wystąpienia zachorowania, najlepiej w ciągu pierwszych 24 godzin.
W przypadkach, gdy zgłoszenie zachorowania na ICHM jest opóźnione, zastosowanie chemioprofilaktyki w otoczeniu chorego jest zasadne do 2 tygodni od daty wystąpienia zachorowania.
Chemioprofilaktyka jest zalecana wszystkim osobom, które w ciągu 7 dni poprzedzających zachorowanie miały bliski kontakt z chorym, czyli:
- domownikom zamieszkującym razem z chorym;
- osobom będącym z chorym w kontakcie intymnym (ze względu na głębokie pocałunki i wspólne spanie);
- osobom śpiącym w tej samej sali sypialnej co chory (uczniom /studentom /żołnierzom /funkcjonariuszom);
- osobom, które miały krótkotrwały kontakt z chorym, o ile miały one bezpośredni kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych chorego tuż przed i w trakcie przyjmowania go do szpitala;
- osobom przeprowadzającym resuscytację usta-usta, intubację i odsysanie.
Chemioprofilaktyka nie jest zalecana osobom, które piły z tych samych butelek, używały tych samych sztućców lub paliły tego samego papierosa, itp. co chory na ICHM, o ile nie zachodzi dodatkowe ryzyko bliskiego kontaktu, opisane powyżej. Nie jest równiż zalecana osobom podróżującym z chorym na ICHM w tym samym samolocie, statku, samochodzie lub autobusie chyba, że czas kontaktu wynosił >8 godz.
Rekomendacje postępowania w zakażeniach bakteryjnych ośrodkowego układu nerwowego czytaj...