Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

FONTANNY

Upały często zmuszają nas do poszukiwania chłodu i orzeźwienia. Wiele osób gromadzi się wówczas w bezpośredniej bliskości miejskich jeziorek, glinianek, oczek wodnych czy fontann, które skutecznie schładzają powietrze w najbliższym otoczeniu. Należy jednak pamiętać, że fontanny to element dekoracyjny miasta (tzw. element małej architektury) i jako takie nie służą zaspokajaniu pragnienia czy kąpielom dla ludzi. Nie są do tego przeznaczone, są obiektami, w których taka kąpiel jest zabroniona. Woda w takich obiektach nie jest pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Oczywiście fontanny są miejscem odpoczynku, ochłody, tworząc – zwłaszcza w upalne dni – oazy wytchnienia dla mieszkańców miasta, do których zaliczymy nie tylko ludzi, ale także zwierzęta miejskie – ptaki, koty, psy czy… szczury. I z tego właśnie powodu tak naprawdę fontanny mogą czasem być niebezpieczne dla zdrowia ludzi. Nawet zwykłe moczenie stóp w fontannie może być szkodliwe dla naszego zdrowia, a szczególnie zdrowia dzieci, u których układ odpornościowy nie jest w pełni rozwinięty. Dzieci uwielbiają się pluskać i jeśli czynią to w fontannach za zgodą nierozważnych opiekunów, mogą być narażone na dolegliwości zdrowotne.

Fontanny i podobne urządzenia wodne, instalowane w parkach czy na ulicach mogą czasami stwarzać zagrożenie dla zdrowia osób korzystających z nich, a dzieje się tak w przypadku ich niewłaściwego zaprojektowania, utrzymania lub niezgodnego z przeznaczeniem korzystania (np. picia wody czy kąpieli).

Woda w fontannach zwykle krąży w obiegu zamkniętym i nie jest poddawana procesom dezynfekcji, w efekcie może być siedliskiem wielu drobnoustrojów, także tych chorobotwórczych. Zagrożenie dla zdrowia może wiązać się przede wszystkim z piciem wody z fontanny, ale także z kąpielą lub zabawą w wodzie i zakażeniem drogą doustną poprzez przeniesienie mikroorganizmów chorobotwórczych z powierzchni ciała za pomocą rąk lub trzymanych w nich przedmiotów do jamy ustnej.  Ryzyko to jest mniejsze, jeżeli woda w fontannie jest dezynfekowana, gdy nie podlega recyrkulacji oraz gdy odpływ wody ze zbiornika następuje w krótkim czasie.

Fakt, iż mieszkańcy miast i turyści korzystają z wody znajdującej się w tych urządzeniach wodnych w celach rekreacyjnych nie oznacza, że można z tej wody korzystać. Woda w fontannach wygląda na czystą, w rzeczywistości jednak nie nadaje się do mycia, a tym bardziej do spożywania, gdyż może być szkodliwa dla zdrowia. Woda w fontannach zwykle charakteryzuje się niską barwą i mętnością, w związku z czym mylnie postrzegana jest za wodę czystą o jakości bezpiecznej dla zdrowia.

Każda stojąca w zbiorniku woda prędzej czy później ulegnie zanieczyszczeniu, pojawią się w niej glony powodujące śliskie powierzchnie, rozwijają się w niej szkodliwe dla skóry bakterie. W pozornie „czystej” wodzie, błyskawicznie namnażają się wszelkiego rodzaju bakterie i zarazki. Wysoka temperatura oraz stojąca woda tworzą idealne warunki do rozmnażania się różnych patogenów. Pozornie niegroźne bakterie mogą stać się dużym zagrożeniem.

Fontanny miejskie mogą być siedliskiem gronkowców, salmonelli, bakterii kałowych, wszelkich pasożytów odzwierzęcych, bakterii i wirusów powodujących zatrucia pokarmowe, reakcje alergiczne i zapalne skóry.

Chorobotwórcze patogeny, które znaleźć można w fontannach mogą powodować:

•reakcje alergiczne w postaci wysypki,

•grzybice stóp lub inne choroby skóry,

•zapalenia spojówek,

•zapalenia uszu,

•ostre zapalenia płuc wywołane pałeczkami Legionella,

•schorzenia dróg oddechowych,

•zakażenie gronkowcem, które grozi zapaleniem oskrzeli, płuc, tchawicy, migdałków,

•zakażenie paciorkowcami, które grozi zapaleniem gardła, płuc, a nawet opon mózgowo-rdzeniowych,

•infekcje dróg moczowych i pęcherza spowodowane bakteriami Escherichia coli.

Na czystość mikrobiologiczną wody będącej w obiegu tych obiektów wpływają, m.in.: jakość materiałów instalacyjnych, ich podatność na tworzenie biofilmu, obecność osadów, korozja, temperatura wody. Istotną rolę w zanieczyszczeniu wody w tych obiektach odgrywają także źródła zewnętrzne. W fontannach znajdują się bowiem często odchody ptasie, mocz zwierzęcy, resztki alkoholu z wyrzuconych butelek po piwie czy innych trunkach. Często myją się w nich, niestety, bezdomni mający różne schorzenia skórne.

Na powierzchniach dużych fontann mogą występować sinice i różne glony niebezpieczne dla skóry, a nawet powodujące silne zatrucia całego organizmu.

W czasie wysokich temperatur niebezpiecznym może okazać się nawet zwykłe siedzenie przy fontannie. Fontanny są źródłem aerozolu wodnego, który może nieść ze sobą zanieczyszczenia mikrobiologiczne. Wraz z pęcherzykami powietrza w pobliżu wodotrysków unoszą się pałeczki bakterii z rodzaju Legionella. Do organizmu człowieka dostają się podczas oddychania, powodując legionelozę – niebezpieczną chorobę zakaźną.

Nikt nie bada jakości tej wody pod kątem jej przydatności do spożycia czy do kąpieli. Innymi słowy obiekty te nie podlegają kontroli w tych aspektach organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Korzystający z wody w fontannach czynią to na własną odpowiedzialność.

Kąpieli w miejscach, gdzie "jest to zabronione" zakazuje kodeks wykroczeń. Za złamanie tego zakazu grozi grzywna nawet do 500 złotych. Takie mandaty wystawiają strażnicy miejscy.

Za czystość fontann odpowiadają służby miejskie, Państwowa Inspekcja Sanitarna nie prowadzi badań czystości wody. Bada tylko wodę z kąpielisk i miejsc przeznaczonych do kąpieli, leganie zgłoszonych i zorganizowanych, zgodnie z obowiązującymi przepisami (Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do kąpieli).

PLUSKOWISKA / KURTYNY WODNE

W ostatnich latach w przestrzeni miejskiej do fontann (elementów dekoracyjnych tzw. małej architektury) dołączyły inne wodne instalacje: kurtyny wodne czy pluskowiska na placach zabaw.

W mieście są więc miejsca, gdzie można schłodzić się w odpowiednich warunkach. Specjalne "pluskowiska" zostały przygotowane z myślą o zabawie w wodzie.

O ile kąpiel w fontannach grozi mandatem, to w tych drugich z powodzeniem możemy obniżać temperaturę naszego ciała bez szkody dla portfela. Schłodzić się. Opluskać ciało. Obmyć. To nie jest kąpiel w rozumieniu przepisów, bowiem nie kąpiemy się, tylko opluskowujemy fragmenty swojego ciała przez krótką chwilę, wchodząc pod strumień zimnej wody, by schłodzić się. W związku z tym obiekty nie są objęte nadzorem sanitarnym państwowej inspekcji sanitarnej w myśl przepisów o jakości wody w miejscach przeznaczonych do kąpieli. Niemniej jednak organizatorzy takich miejsc przeprowadzają okresowe kontrole stanu instalacji wodnej, aby urządzenie i woda nie stanowiły zagrożenia sanitarnego. Zgodnie z zaleceniami NIZP-PZH-PIB woda stanowiąca zewnętrzne źródło zasilania takich instalacji, musi spełniać wymagania jakościowe dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (zgodnie z wymogami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia). Organizatorzy pluskowisk często więc korzystają z najbardziej korzystnego rozwiązania, jakim jest zasilanie tego rodzaju instalacji wodą wodociągową z sieci miejskiej, której jakość pozostaje pod stałą kontrolą.

W kurtynach wodnych mamy do czynienia z wodą dostarczaną z ujęć wodociągowych miasta.

Jeśli w pluskowiskach woda znajduje się w obiegu zamkniętym, to często uzdatniana jest podobnie jak ta znajdująca się w nieckach basenowych. W ocenie Państwowej Inspekcji Sanitarnej na podstawie informacji uzyskanych od wykonawców urządzeń, zajmujących się również serwisem, korzystanie zgodne z przeznaczeniem, zgodnym z opisem terenu do zabaw wodnych, nie stwarza zagrożenia sanitarnego.

Oczywiście za czystość i jakość, stan sanitarno-higieniczny takich miejsc odpowiadają ich właściciele bądź dzierżawcy i do nich w pierwszej kolejności należy składać wszelkie sygnały o złym stanie wody czy urządzenia. Można również zainterweniować w powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej a pracownicy inspekcji sanitarnej zweryfikują wówczas wskazane zarzuty.

Lato, wysokie temperatury, słońce i wakacje sprzyjają poszukiwaniom miejsc do bezpiecznego wypoczynku w towarzystwie chłodnej wody w przestrzeni miast. Ogromną popularnością cieszą się więc miejskie otwarte i zamknięte pływalnie, aquaparki, miejskie kąpieliska i miejsca okresowo wykorzystywane do kąpieli. Na bezpieczeństwem wody w tych obiektach czuwają nie tylko ich organizatorzy, ale również Państwowa Inspekcja Sanitarna.   

 (wykorzystano informacje zawarte w stanowisku NIZP_PZH_PIB dt. bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci i osób dorosłych korzystających z fontann ulicznych w aspekcie występowania potencjalnych zagrożeń mikrobiologicznych w wodzie pozostającej w obiegu takich obiektów; GIS; jn)