Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

W dniu 5 maja 2025 r. obchodzimy Światowy Dzień Higieny Rąk. W tym roku hasłem przewodnim kampanii „Myj ręce – chroń życie!” zainicjowanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)  ,,It might be gloves. It’s always hand hygiene.” – To mogą być rękawiczki  ochronne. Higiena rąk jest najważniejsza.  

Znaczenie higieny rąk wśród personelu medycznego

Higiena rąk jest jedną z najważniejszych, a zarazem podstawowych metod zapobiegania zakażeniom. Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, że prawidłowe mycie rąk może znacznie zredukować ryzyko przenoszenia drobnoustrojów. W placówkach opieki zdrowotnej, gdzie pracownicy medyczni mają bezpośredni kontakt z pacjentami, przestrzeganie zasad higieny rąk jest kluczowe. Nawet drobne niedopatrzenia i zaniedbania w tej kwestii mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak zakażenia krwi, zapalenie płuc czy infekcje miejsca operowanego.

Zalecenia ogólne i szczegółowe dla pracowników opieki zdrowotnej

Wytyczne dotyczące higieny rąk obejmują zarówno ogólne zasady, jak i szczegółowe instrukcje dla personelu medycznego. Ogólnie rzecz biorąc, personel powinien myć ręce przed i po kontakcie z pacjentem, przed przeprowadzeniem procedur medycznych oraz po kontakcie z materiałem zakaźnym. Ponadto, WHO zaleca stosowanie środka dezynfekującego na bazie alkoholu jako preferowanej metody dezynfekcji rąk.

Pielęgnacja skóry rąk personelu medycznego

Regularne mycie i dezynfekcja rąk mogą prowadzić do suchości i podrażnień skóry, co z kolei zwiększa ryzyko uszkodzeń i infekcji. Dlatego ważne jest, aby personel medyczny dbał o odpowiednią pielęgnację skóry rąk. Zaleca się stosowanie nawilżających kremów do rąk, które pomogą utrzymać skórę w dobrej kondycji. W przypadku wystąpienia zmian skórnych, takich jak pęknięcia czy zaczerwienienia, należy niezwłocznie skonsultować się z dermatologiem.

Właściwe użycie rękawiczek ochronnych

Rękawiczki ochronne są nieodzownym elementem wyposażenia każdego pracownika służby zdrowia. Służą one ochronie zarówno pacjentów, jak i personelu przed zakażeniami. Rękawiczki jałowe stosowane są podczas procedur wymagających zachowania absolutnej sterylności, takich jak operacje chirurgiczne czy wprowadzanie cewników. Natomiast rękawiczki niejałowe używane są w mniej wymagających sytuacjach, takich jak np. badanie pacjenta.

Zakładanie Rękawiczek Niejałowych

1. Przygotowanie rąk – umyj i osusz ręce.
2. Wyjęcie rękawiczek – delikatnie wyjmij rękawiczki z opakowania, unikając ich zanieczyszczenia.
3. Zakładanie pierwszej rękawiczki – chwyć rękawiczkę za mankiet, wsuwając ją na rękę.
4. Zakładanie drugiej rękawiczki – powtórz proces dla drugiej ręki, unikając dotykania zewnętrznej części rękawiczki.

Zdejmowanie rękawiczek niejałowych

1. Chwycenie mankietu – złap mankiet pierwszej rękawiczki.
2. Odwrócenie rękawiczki – ściągnij rękawiczkę, odwracając ją na lewą stronę.
3. Zdejmowanie drugiej rękawiczki – użyj pierwszej ręki, by złapać mankiet drugiej rękawiczki i ściągnąć ją w podobny sposób.
4. Utylizacja – niezwłocznie wyrzuć rękawiczki do odpowiedniego pojemnika na odpady medyczne.

Procedura mycia rąk po zdjęciu rękawiczek

Po zdjęciu rękawiczek niezbędne jest umycie rąk, aby usunąć wszelkie potencjalne patogeny, które mogły przedostać się przez materiał rękawiczek. Proces ten powinien obejmować dokładne mycie wodą i mydłem przez co najmniej 30 sekund, szczególnie uwzględniając przestrzenie między palcami i nadgarstki. Dodatkowo, zaleca się stosowanie środków dezynfekujących na bazie alkoholu, które skutecznie redukują obecność drobnoustrojów.
 

Użycie rękawiczek nie zastępuje higieny rąk

Choć rękawiczki ochronne stanowią ważną barierę ochronną, ich użycie nie zastępuje mycia rąk. Zaniechanie tej podstawowej procedury może prowadzić do rozprzestrzeniania się drobnoustrojów, co stanowi zagrożenie dla zdrowia pacjentów i personelu. Dlatego też przestrzeganie zasad higieny rąk i właściwe użycie rękawiczek powinno być priorytetem w każdym środowisku medycznym.

Poprzez edukację i wdrażanie skutecznych praktyk, placówki służby zdrowia mogą stworzyć bezpieczniejsze środowisko dla wszystkich. Ważne jest, aby regularnie aktualizować wiedzę personelu na temat najlepszych praktyk w zakresie higieny rąk, co wpływa na poprawę ogólnego stanu zdrowia i bezpieczeństwa w placówkach medycznych. Zachowanie standardów higieny rąk to nie tylko kwestia indywidualnej odpowiedzialności, ale także wspólne działanie, które przyczynia się do poprawy jakości opieki zdrowotnej.

Źródła:
1.    https://www.who.int/campaigns/world-hand-hygiene-day/2025
2.    Miętkiewicz S., Nowaczyk B., Dyk D. Rola higieny rąk w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego Hygeia Public Health 2018; 53(3): 247-252.
3.    Denisiewicz B. Znaczenie higieny rąk w profilaktyce zakażeń związanych z opieką zdrowotną Zakażenia XXI Wieku 2020; 3: 23-29.
4.    Doleżych-Teister H, Martirosian G. Czy rękawice są skuteczną barierą dla zakażeń związanych z opieką zdrowotną? Zakażenia XXI wieku 2019; 2(3): 157–162.
5.    Edmonds S. L. i wsp. SaniTwice: a novel approach to hand hygiene for reducing bacterial contamination on hands when soap and water are unavailable J Food Prot 2010; 73(12): 296-300.