Polska w Angoli

Demokratyczna Republika Konga posiada ogromny potencjał gospodarczy – zarówno dzięki zlokalizowanym na jej terytorium złożom kopalin jak i uwarunkowaniom demograficznym. Jest to jedna z najszybciej rozwijających się gospodarka afrykańska.  Wysoki poziom korupcji, opieszałość władz, brak infrastruktury drogowej i technicznej, a także trwające konflikty zbrojne powodują jednak, iż możliwości gospodarcze tego kraju nie są choćby w połowie wykorzystywane. W związku z tym, mimo posiadania ogromnych złóż kopalin, kraj ten pozostaje jednym z najbiedniejszych i najmniej rozwiniętych na świecie.

DRK ma trzy główne ośrodki gospodarcze:

• Kinszasa – stolica, trzecie największe miasto w Afryce i zarazem największe w DRK. Zlokalizowane są tam siedziby większości zagranicznych firm operujących w kraju. Kinszasę i mniejszy, aczkolwiek ważny ośrodek miejski Matadi łączy dobrej jakości dwupasmowa droga (należy liczyć się z wieloma check-pointami policji, zaś na każdym można spotkać się z prośbami o łapówki). Odcinek rzeki Kongo przy tym mieście jest nieżeglowny;
• prowincje Południowa Katanga oraz Lualaba – mają bardzo ważne znaczenie pod względem gospodarczym dla południowej części państwa. Najważniejszym ośrodkiem miejskim w regionie jest m. Lubumbashi (drugie największe w kraju). Zlokalizowane jest ono w pobliżu jednych z największych na świecie złóż miedzi. Główne miasta ww. prowincji leżą przy liniach kolejowych połączonych z głównymi afrykańskimi korytarzami transportowymi;
• prowincje Południowe Kiwu, Północne Kiwu, Ituri, Bas-Uele, Południowe Uele, Tshopo (wschodnia część DRK) – na ich terytorium zlokalizowane są złoża wielu minerałów. Część z nich eksplorowana jest nielegalnie metodami rzemieślniczymi. Obszary te są słabo zurbanizowane (największe ośrodki miejskie to Goma, Kisangani i Bukavu). W Bas-Uele zlokalizowane są kopalnie złota, dzięki czemu miasto jest trzecim najważniejszym ośrodkiem gospodarczym kraju. Należy mieć na uwadze, że w regionie tym panuje bardzo niestabilna sytuacja bezpieczeństwa. Pogarszana jest ona przez eskalujący w ostatnich latach konflikt pomiędzy siłami bezpieczeństwa DRK, a rebeliantami z grupy M23 wspieranymi przez rwandyjskich żołnierzy.

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

W ostatnich latach zwiększyła się dynamika wzrostu gospodarczego tego kraju. Była ona napędzana zwiększoną produkcją górniczą oraz wysokimi światowymi cenami eksportowymi m.in. miedzi oraz kobaltu. Wzrost w pozostałych sektorach był umiarkowany, napędzany przede wszystkim przez sektory telekomunikacyjny, energetyczny oraz usług.

Średnioterminowe perspektywy gospodarcze dla DRK są korzystne, niemniej jednak zakładają one, iż sytuacja bezpieczeństwa we wschodniej części kraju nie spowoduje wstrzymania eksportu wydobywanych tam surowców naturalnych. Wzrost gospodarczy szacowany jest na 7,5% w 2025 r. przy założeniu dalszego rozwoju przemysłu wydobywczego. Gospodarka DRK pozostanie przy tym wrażliwa na wahania cen surowców i poziomu zaangażowania głównych partnerów gospodarczych, które mogą zostać zakłócone przez konflikty geopolityczne oraz inne nieprzewidziane wyzwania.

Władze DRK nie zaplanowały żadnych znaczących strategii transformacji strukturalnej gospodarki kraju. Głównymi przeszkodami w tym zakresie są zależność od ropy naftowej, słaby kapitał ludzki (młode społeczeństwo, ale o bardzo niskim poziomie wykształcenia), brak struktur zarządzania oraz infrastruktury transportowej i logistycznej. Dodatkowo, sektor prywatny wskazuje na niski poziom zabezpieczenia inwestycji. Sprzyja temu skorumpowany system wymiaru sprawiedliwości i brak egzekwowania porozumień, to zaś przyczynia się do kreowania wizerunku mało przyjaznego biznesowo środowiska.

Wyzwaniem dla transformacji strukturalnej kongijskiej gospodarki pozostaje finansowanie. Rząd w Kinszasie, ze względu na niestabilną sytuację bezpieczeństwa, a także na niestabilne ceny ropy naftowej, nie może pozwolić sobie na przeznaczenie większej ilości zasobów pieniężnych na rozwój i restrukturyzację gospodarczą. Dodatkowo, korzystanie ze światowych instrumentów refinansowania i wsparcia jest utrudnione ze względu na już istniejące zadłużenie oraz brak inicjatywy ze strony władz w zakresie poprawy przepisów dot. obsługi długów.  

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Gospodarka DRK opiera się przede wszystkim o zyski z wydobycia i sprzedaży kopalin, metali i kamieni szlachetnych (w szczególności miedzi, kobaltu, cyny wolframu i tantalu oraz złota i diamentów). Stawią one ponad 97% całości dochodów budżetu. Oprócz tego DRK eksportuje znikome ilości ziaren fasoli, tytoniu, drewna i kawy.

Największy udział w gospodarce DRK mają usługi i przemysł. Rolnictwo stanowi jedynie 10% rocznego PKB. Należy przy tym mieć na uwadze, że część gospodarki DRK funkcjonuje w tzw. szarej i czarnej strefie (według niektórych analiz może to być skala wynosząca ok. 50% wartości rocznego PKB tego kraju).

Polityka kursowa

Mimo wyzwań wynikających ze skutków pandemii COVID-19 oraz wojny w Ukrainie, władze w DRK utrzymały w ostatnich latach ostrożnę politykę makroekonomiczną. W 2023 r. oraz w pierwszej połowie 2024 r. wzrost rezerw walutowych DRK był znacznie wyższy niż oczekiwano. Międzynarodowy Fundusz Walutowy wskazuje na dalszą potrzebę reform fiskalnych, aby DRK mogło skorzystać w przyszłości z szerszej gamy instrumentów wsparcia finansowego. Władze w Kinszasie próbują sprostać oczekiwaniom tej organizacji. Mimo pogłębiającego się kryzysu gospodarczego unikają pozyskiwania zewnętrznego finansowania. Wiąże się to jednak ze spowolnieniem procesu wprowadzania reform gospodarczych i zarządzania finansami publicznymi.

W 2023 r. stopa wzrostu gospodarczego w DRK spadła z 8,8% w 2022 r. do 7,5%. Wynikało to przede wszystkim ze spadku dochodów w przemyśle wydobywczym (z 22,3% w 2022 r. do 15,4% w roku kolejnym). W pozostałych sektorach odnotowano wzrost z 3,1% do 3,6%. Trend ten napędzany był przez rolnictwo (+0,45%), budownictwo (+0,57%), transport i telekomunikację (+0,61%) oraz eksport (+17,3%) i inwestycje (+9,2%). Ograniczenia w dostawach żywności i energii oraz deprecjacja franka kongijskiego w stosunku do dolara amerykańskiego (-21,8%) spowodowały, iż w 2023 r. inflacja wzrosła o ponad 10% i wynosiła 19,9%, zaś w 2024 r. utrzymała się na średnim poziomie 17,82%. W rezultacie, od sierpnia 2023 r., bank centralny DRK utrzymuje główną stopę procentową na poziomie 25%. Ma to na celu ograniczenie deprecjacji pieniądza spowodowanej finansowaniem deficytu budżetowego.

W 2023 r. deficyt budżetowy DRK wyniósł 1,7% (o 1,2% w odniesieniu do roku poprzedniego). Spowodowane było to dodatkowymi wydatkami związanymi z organizacją wyborów.

Zagraniczny dług DRK wynosi ok. 18,5% PKB. Prognozy wskazują, iż kolejnych latach ma on utrzymywać się na podobnym poziomie, a do jego zmniejszenia może dojść dopiero ok. 2028 r.

Stan infrastruktury

Stan infrastruktury zarówno transportowej jak i energetycznej oraz telekomunikacyjnej w DRK jest bardzo zły. W wyniku wieloletnich konfliktów, w wielu miejscach, sieci energetyczne zostały uszkodzone lub rozkradzione. Ponad połowa zasobów infrastrukturalnych wymaga renowacji. Wiele miejsc w DRK jest okresowo niedostępnych ze względu na brak dróg utwardzonych (podczas pory deszczowej drogi gruntowe stają się niemalże nieprzejezdne). Wyzwaniem jest także brak mostów na rzekach lub ich bardzo zły stan techniczny. Kongijska ludność zmaga się także z problemami z dostawami prądu. Dotychczasowa infrastruktura nie jest w stanie pokryć rosnącego zapotrzebowania energetycznego kraju (połowa istniejących elektrowni wymaga modernizacji). Najszybszą formą transportu jest ruch lotniczy, zaś lokalnie wodny śródlądowy. Większe kongijskie ośrodki miejskie posiadają lotniska. Nie są one jednak przystosowane to obsługi większych samolotów transportowych. Infrastruktura kolejowa jest w stanie dezintegracji. Odcinki funkcjonującej kolei zlokalizowane są w okolicach Lubumbashi. W najbliższych latach planowane jest jednak ożywienie tego sektora transportu poprzez inwestycje w ramach Global Gateway Initiative, które mają zapewnić DRK dostęp do sieci głównych szlaków transportowych i portów. 

Na powyższą sytuację na wpływ m.in. rozległość terytorium kraju, niska gęstość zaludnienia, rozległe lasy, krzyżujące się rzeki i tereny podmokłe w ich rejonie.

 Demokratyczna Republika Konga ma jeden z największych w Afryce potencjał hydroenergetyczny, który nie tylko mógłby zaspokoić zapotrzebowanie energetyczne całego kraju, ale także uczynić z DRK jednego z większych dostawców energii na kontynencie.

Kalendarz dni wolnych od pracy

Urzędy i instytucje publiczne otwarte są od poniedziałku do czwartku od 8:00 do 15:30, a w piątki od 8:00 do 15:00. Banki czynne są od poniedziałku do piątku w godz. 8:00–15:00. Większość firm i sklepów otwarte jest od poniedziałku do piątku w godz. 8:00-12:30 i 14:30-18:00, a w soboty od 8:00 do 12:30.

Wolne od pracy są następujące dni:

• 1 stycznia: Nowy Rok
• 4 stycznia: Dzień Męczenników
• 16 stycznia: Dzień Bohatera (ku pamięci L. Kabilli)
• 17 stycznia: Dzień Bohatera (ku pamięci P. Lubumby)
• 1 maja: Dzień Pracy
• 17 maja: Dzień Wyzwolenia
• 30 czerwca: Dzień Niepodległości
• 1 sierpnia: Dzień Rodziców
• 25 grudnia: Boże Narodzenie

W DRK funkcjonuje kilka forów dialogu rządu z prywatnymi przedsiębiorcami. W 2019 r. zostało utworzone Business Climate Cell (CCA) celem monitorowania i poprawy jakości środowiska biznesowego w kraju. W 2022 r. powstała Agencja ds. Zarządzania, Koordynacji i Nadzoru Umów o Współpracy między DRK a jej Partnerami Prywatnymi (APCSC). Nadzoruje ona wdrażanie umów o współpracy z sektorem prywatnym, w szczególności w obszarach podstawowej infrastruktury oraz zasobów naturalnych. Oprócz tego w DRK działa również Federacja Przedsiębiorstw Kongijskich (FEC). Jest to organizacja sektora prywatnego, która współpracuje z rządem i utrzymuje z nim dialog w zakresie inwestycji. W ocenie działalności ww. podmiotów należy mieć na uwadze wysoki poziom skorumpowania i opieszałości instytucji państwowych.

Wewnętrzne normy prawa w DRK ograniczają zagraniczne inwestycje w tzw. małym handlu oraz w sektorze rolnictwa. W tym ostatnim udział zagraniczny własności biznesu może wynosić maksymalnie 49%. W sektorze telekomunikacyjnym, od 2022 r., wymagany jest udział 25% własności krajowej. Dodatkowo, inwestor musi brać pod uwagę konieczność zatrudniania kongijskich podwykonawców wskazywanych przez lokalne władze.

Organem akceptującym wszelkie projekty z zagranicznym kapitałem jest Narodowa Agencja Promocji Inwestycji (ANAPI). W 2022 r. zatwierdziła 278 projektów, których łączna wartość wynosiła ok. 4 mld USD.

Najbezpieczniejszymi strategiami wejścia na rynek kongijski są:

- eksport do kongijskich dostawców detalicznych – ze względu na ograniczoną bazę przemysłową niewiele produktów jest w całości przygotowywanych w DRK. Zdecydowana większość dóbr konsumpcyjnych jest importowana;

- spółka joint venture – w warunkach kongijskich jednym z lepszych sposobów zabezpieczenia inwestycji oraz analizy rynku jest spółka z lokalnym partnerem. Nie tylko zwiększa to możliwości inwestycyjne, ale także lokalny partner zwiększa szanse wygrywania przetargów rządowych na poszczególne inwestycje;

- otworzenie biura w Kinszasie – jest to dobre rozwiązanie dla firm wielkoskalowych o dużym budżecie;

- franczyza – otworzenie franczyzy marki o ustabilizowanej pozycji na rynku.

Najważniejsi partnerzy handlowi

Ostatnie dostępne dane wskazują, iż głównymi odbiorcami kongijskich produktów są Chińska Republika Ludowa (15,2 mld EUR), Republika Południowej Afryki (2,3 mld EUR), Hong Kong (2,2 mld EUR), Mozambik (1,5 mld EUR), Singapur (1,36 mld EUR), a w mniejszych wartościach także Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Tanzania. Łączna wartość eksportu w 2023 r. wyniosła ok. 26,4 mld EUR.

Głównymi importerami pozostają Chiny (6,3 mld EUR), Zjednoczone Emiraty Arabskie (2,8 mld EUR), Republika Południowej Afryki (1,9 mld EUR), Indie (1,5 mld EUR), Belgia (1,2 mld EUR) oraz Arabia Saudyjska (964,2 mln EUR). Łączna wartość importowanych produktów w 2023 r. wyniosła 23,7 mld EUR.

W ostatnim czasie DRK intensyfikuje poszukiwania inwestorów ze Stanów Zjednoczonych oraz Unii Europejskiej. Dąży bowiem do zdywersyfikowania bazy partnerów gospodarczych i tym samym uniezależnienia gospodarczego od Chińskiej Republiki Ludowej.

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

DRK jest największym światowym producentem kobaltu oraz liderem wydobycia miedzi w Afryce. Wartość ich wydobycia w pierwszych dziewięciu miesiącach 2024 r. wyniosła ok. 24 mld USD za miedź oraz 4 mld za kobalt. Wartość jeszcze nie eksplorowanych złóż szacuje się na ok. 24 bln USD.

Głównymi produktami eksportowymi pozostają wydobywane w tym kraju surowce naturalne (przede wszystkim miedź, kobalt, cyna, wolfram i tantal oraz złoto i diamenty). Stawią one ponad 97% całości dochodów do budżetu. Oprócz tego DRK eksportuje znikome ilości ziaren fasoli, tytoniu, drewna i kawy.

Główni inwestorzy

Wśród głównych inwestorów w DRK są firmy z Chin, Belgii oraz Republiki Południowej Afryki. Oprócz nich w dużym stopniu w DRK operują także firmy ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Kanady, Turcji, Izraela, Libanu, Francji oraz Kenii. ANAPI nie udostępnia jednak aktualnych danych dot. liczby realizowanych projektów i ich łącznych kosztów.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Liczba inwestycji w DRK wciąż rośnie dzięki finansowaniu zarówno lokalnemu jak i zagranicznemu. Sektor wydobywczy tego kraju przeciąga najwięcej zagranicznych inwestycji, bowiem popyt na surowce mineralne utrzymuje tendencję rosnącą. Oprócz sektora wydobywczego, który zapewnia 95% dochodów kraju, wysoce konkurencyjne są kongijskie rynki: energetyczny (odnawialne źródła energii oraz modernizacja przestarzałej infrastruktury), a także telekomunikacyjny. W DRK funkcjonuje kilka browarów i rozlewni, firm budowlanych oraz niewielki sektor produkcji tekstyliów. Szerokie możliwości inwestycyjne dostępne są w sektorach transportu lotniczego, drogowego, kolejowego, wodnego i portów, a także ochrony granic państwa. W dywersyfikacji gospodarczej kraju mogą pomóc inwestycje w przemysł drzewny i rolniczy.

Demokratyczna Republika Konga przystąpiła do Światowej Organizacji Handlu dopiero 1 stycznia 1997 r., zaś do Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego już 28 września 1963 r.

DRK jest także członkiem Afrykańskiego Banku Rozwoju, Wspólnoty Rynków Wschodniej i Środkowej Afryki (COMESA); Wspólnoty Gospodarczej Krajów Wielkich Jezior (CEPGL); G24; G77; Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (IBRD); Międzynarodowej Korporacji Finansowej; Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (OACPS); Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Środkowej (ECCAS); Południowoafrykańskiej Wspólnoty na rzecz Rozwoju (SADC), a także Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO).

W lutym 2022 r. Rada Nadzorcza Banku Światowego opublikowała dokument dot. planu współpracy z DRK na lata 2022-2026. Celem działań ma być promocja stabilizacji i rozwoju gospodarczego tego kraju. Planowane inicjatywy kładą nacisk przede wszystkim na rozwój zasobów ludzkich, w tym m.in. poprzez zwiększenie dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej.

Zgodnie z raportem opublikowanym przez Bank Światowy na dzień 30 września 2024 r. w Demokratycznej Republice Konga realizowano 19 projektów o łącznej wartości niemalże 7 mld USD oraz 3 regionalne projekty o wartości 452 mln USD.

Relacje z Polską

W 2023 r. odnotowano znaczną przewagę eksportu nad importem z Polski do Demokratycznej Republiki Konga. Łączna wartość produktów sprzedanych przez Polskę do DRK wyniosła 89,4 mln EUR, zaś do Polski trafiły produkty o wartości zaledwie 21 tys. EUR.

W dniu 7 listopada 2024 r. miała miejsce pierwsza wizyta Minister Spraw Zagranicznych DRK Therese’y Kayikwamby Wagner w Polsce. Była to jedna z kolejnych możliwości zacieśniania kooperacji Polski z DRK.

W pośredniczeniu w rozmowach dot. możliwości inwestycyjnych w DRK uczestniczyć też może Polsko-Afrykańska Izba Przemysłowo-Gospodarcza.  

Relacje z UE

W listopadzie 2023 r., podczas Forum Biznesu w Apii, podpisano Umowę o partnerskie między UE a krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (członkowie OACPS), w tym DRK. Celem umowy jest zacieśnienie współpracy gospodarczej i rozwojowej.

W grudniu 2024 r. Rada UE ponownie przedłużyła sankcje wobec DRK. Mają one obowiązywać do 12 grudnia 2025 r. W związku z tym kraj ten wciąż objęty jest embargiem na dostawy broni i związanej z nią pomocy finansowej oraz technicznej. Wszystkie aktywa i zasoby gospodarcze należące do osób i podmiotów wskazanych przez Komitet Sankcji ONZ pozostają zamrożone.

Relacje gospodarcze z m.in. DRK regulują także postanowienia podpisanej 15 listopada 2023 r. tzw. umowy z Samoa (zastąpiła ona umowę z Kotonu, która obowiązywała od 2000 r.).

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

• umowa o partnerskie między UE a państwami członkowskimi Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, podpisana 15 listopada 2023 r. w Api;
• umowa między UE a DRK w sprawie statusu i działalności Misji Policyjnej Unii Europejskiej w DRK (EUPOL Kinszasa), podpisana 1 września 2005 r. w Kinszasie;
• wspólne działanie Rady 2007/405/WPZiB w sprawie misji policyjnej w zakresie reformy sektora bezpieczeństwa DRK (EUPOL RDK), przyjęte 12 czerwca 2007 r.
• decyzja Rady 2010/565/WPZiB w sprawie doradczo-pomocowej misji Unii Europejskiej w zakresie reformy sektora bezpieczeństwa w DRK (EUSEC RDK) przyjęte 21 września 2010 r.