Polska w Angoli

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Gospodarka Gabonu opiera się głównie na wydobyciu ropy naftowej, która stanowi znaczną część jego PKB i dochodów do budżetu państwa. W ostatnich latach intensyfikowany jest proces dywersyfikacji gospodarki, aby zmniejszyć jej zależność od sektora naftowego. Rząd dąży do rozwoju rolnictwa, leśnictwa, górnictwa i turystyki. Oprócz tego pozostająca u władzy junta wojskowa planuje reformy, które mają ułatwić tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i zwiększyć atrakcyjność Gabonu dla potencjalnych zagranicznych inwestorów. Liczy bowiem, że to pozwoli na zintensyfikowanie rozbudowy infrastruktury krytycznej (energetycznej, transportowej) w kraju. W przypadku zmiany władzy na cywilną założenia te najprawdopodobniej będą kontynuowane.

Junta wojskowa, która przejęła siłą władzę w kraju, w sierpniu 2023 r, wprowadziła znaczące zmiany w polityce gospodarczej Gabonu, w tym wdrożenie bardziej ekspansywnej polityki fiskalnej i zwiększone wysiłki na rzecz wzmocnienia instytucji państwowych i przejrzystości ich działań oraz zarządzania finansami publicznymi. Pod względem ekonomicznym sam pucz nie spowodował znaczących zakłóceń, z wyjątkiem sektora usług gastronomicznych (wprowadzenie godzin policyjnych). W 2023 r. Gabon odnotował wzrost gospodarczy. Produkcja ropy wzrosła o 7,6% (częściowo z w wyniku wcześniejszych inwestycji oraz optymalizacji produkcji z dojrzałych złóż). Niemniej jednak, jej pozytywny wpływ na gospodarkę został ograniczony przez ulewne deszcze i osuwiska (spowodowały one zakłócenie pracy głównej trakcji kolejowej w kraju). Gabońska gospodarka wzrosła w 2023 r. o 2,4% w porównaniu do 3,1% w 2022 r.  Słaba wydajność sektora drzewnego i manganowego w połączeniu ze spadkiem cen ropy naftowej spowodowała pogorszenie salda rachunku bieżącego kraju, które w 2023 r. mimo wszystko pozostało dodatnie.  Inflacja osiągnęła poziom 3,7% w grudniu 2023 r., cały czas utrzymując tendencję spadkową. Dochody budżetu państwa osiągnęły 23,4% PKB w 2023 r. Jednakże, w tym samym czasie znacznie wzrosły  wydatki publiczne, co spowodowało wzrost deficytu budżetowego. Wynikały one nie tylko z przeprowadzonych wówczas wyborów, ale także przyspieszenia realizacji inwestycji infrastrukturalnych w drugiej połowie roku. Prognozy sugerują, że w nadchodzących latach wzrost gospodarczy Gabonu pozostanie dodatni, ale umiarkowany, ze względu na stopniowe wyczerpywanie się rezerw ropy naftowej. Inne sektory, takie jak przemysł drzewny, plantacje oleju palmowego i kauczuku, a także rozpoczęcie produkcji w złożu żelaza Belinga i nowych złożach manganu, powinny odegrać kluczową rolę w przyszłym wzroście gospodarczym.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Najnowsze dostępne dane wskazują, że gospodarka Gabonu opiera się w ponad 60% o przemysł, zaś udział usług kształtuje się na poziomie ok. 30%, a rolnictwa zaledwie 10%. W 2024 r. ponad 73% PKB Gabonu pochodziło ze sprzedaży ropy naftowej. Warto zaznaczyć, iż jest to wzrost o 5% względem poprzedniego roku. Do sytuacji tej przyczyniło się przejęcie przez władze, w lipcu 2023 r., kontroli nad firmą Assala Energy i zwiększenie całkowitej produkcji ropy naftowej o 25%. Od 2023 r. stopniowo rośną także wpływy ze sprzedaży drewna. Wówczas bowiem, rząd w Libreville częściowo zniósł zakaz eksportu drzewa kevazingo i okomu. Oprócz tego, Gabon czerpie zyski z wydobycia i sprzedaży manganu oraz innych minerałów. Utrudniony jest jednak ich transport oraz stabilność wydobycia ze względu na brak rozbudowanej infrastruktury kolejowej i drogowej. Na przykład, w 2023 r. intensywne opady deszczu i osunięcia ziemi spowodowały na kilka tygodni zablokowanie części jedynej linii kolejowej w kraju, co negatywnie wpłynęło na wartość eksportu manganu i drewna.

Polityka kursowa

Gabon należy do Wspólnoty Gospodarczej i Monetarnej Afryki Środkowej (CEMAC), której walutą jest frank CFA (XAF). W związku z tym, nie prowadzi niezależnej polityki monetarnej. Jest to bowiem domena Banku Państw Afryki Środkowej (BEAC – Banque des Etats de l’Afrique Centrale), który pełni funkcję centralnego dla Gabonu, Kamerunu, Czadu, Republiki Środkowafrykańskiej, Republiki Konga i Gwinei Równikowej. System walutowy tego kraju opiera się na sztywnym kursie wymiany, ponieważ frank CFA jest powiązany z walutą EUR w stałym kursie 1 EUR = 655,957 XAF. Z punktu widzenia potencjalnego przedsiębiorcy, stabilność kursu waluty zmniejsza ryzyko w handlu międzynarodowym i inwestycjach zagranicznych. Oprócz tego sprzyja to ograniczeniu inflacji w tym kraju.

W ostatnich latach, rząd tymczasowy znacznie zwiększył zadłużenie Gabonu. Głównymi wierzycielami stały się Francja i Chińska Republika Ludowa. Możliwości stosunkowo szybkiej spłaty zadłużeń są ograniczone, ze względu na stosunkowo niskie dochody tego kraju oraz uzależnienie gospodarki od światowych cen węglowodorów.

Surowce i technologie krytyczne

Gabon jest bogaty w zasoby naturalne kluczowe dla globalnych łańcuchów dostaw. Główne surowce obejmują ropę naftową, mangan, drewno, złoto, uran oraz rudy żelaza. Ropa naftowa stanowi główne źródło dochodów tego kraju. Wydobycie prowadzą tam m.in. TotalEnergies, Sinopec, Chevron czy Perenco. Rząd w Libreville planuje reformy mające na celu zwiększenie optymalizacji wydobycia, bowiem jego poziom maleje z powodu stopniowego wyczerpywania złóż. Gabon jest drugim (po RPA) największym producentem manganu na świecie. W 2022 r. wyprodukował 9,5 mln ton tego surowca. Firmą, która zdominowała tamtejszy rynek jest Eramet należący do COMILOG. Dodatkowo, Gabon jest w światowej czołówce producentów drewna na świecie (m.in. okume). Władze próbują (choć z niewielkim skutkiem) zwiększyć poziom przetwórstwa tego surowca na rynku lokalnym (niedawno uruchomiono pierwsze linie przetwórstwa w Specjanej Strefie Ekonomicznej pod Libreville). Oprócz tego, przez firmę Fortescue Metals Group realizowany jest projekt Belinga w Gabonie. Jest to jedno z największych na świecie, wciąż niezagospodarowanych, złóż rudy żelaza. Oprócz tego w rejonie Bakoudou zlokalizowane są złoża złota, a także uranu. Wydobycie tego pierwszego opiera się przede wszystkim o metody rzemieślnicze, zaś w przypadku drugiego brak jest rozwiniętej eksploatacji.

Rząd Gabonu dąży do zwiększenia możliwości wytwarzania energii w kraju m.in. poprzez dywersyfikację energetyczną – rozwój hydroelektrowni i farm fotowoltaicznych. Rozwijany jest także Plan Zielonego Gabonu. Kładzie on nacisk na ochronę zasobów naturalnych i przetwarzanie surowców (w tym drewna) lokalnie.

Ze względu na duże zasoby manganu Gabon jest potencjalnie atrakcyjnym kierunkiem inwestycyjnym dla podmiotów produkujących baterie litowo-jonowe (EV, magazyny baterii) tudzież przetwarzających mangan na potrzeby rynku pojazdów elektrycznych.

Władze Gabonu pragną zwiększyć zasięg internetu i sieci GSM w kraju, a także wprowadzić cyfryzację usług publicznych. Dotychczas jednak działania te realizowane są z niewielkim skutkiem.

Stan infrastruktury

Mimo pewnych postępów w ostatnich latach, Gabon nadal boryka się z istotnymi wyzwaniami, zwłaszcza w sektorach transportu, telekomunikacji i energetyki.

Na większości obszarów Gabonu brak jest nowoczesnych asfaltowych dróg całorocznych. Takowe obecne są w większości obszarów stolicy, aczkolwiek i tam miejscami dostępne są jedynie trasy gruntowe. W niektórych regionach Gabonu przejazd autem w porze deszczowej jest niemalże niemożliwy lub obarczony dużymi opóźnieniami i utrudnieniami.

Gabon dysponuje ograniczoną infrastrukturą kolejową, której głównym elementem jest Kolej Transgabońska. Jest to dwutorowa, niezelektryfikowana linia normalnotorowa łącząca port morski Owendo (na południe od Libreville) z miastem Franceville (na wschodzie kraju). Obsługuje ona przewozy zarówno towarowe jak i pasażerskie. Jeden z projektów w ramach Global Gateway Initiative zakłada uwzględnienie tej kolei (w tym jej rozbudowę) w korytarzu handlowym. Jest ona w pełni funkcjonalna, niemniej jednak ze względu na problemy techniczne często zdarzają się na niej opóźnienia w transporcie.

Gabon dysponuje kilkoma lotniskami obsługującymi zarówno loty krajowe, jak i międzynarodowe. Najważniejszym jest port w Libreville. Oprócz niego funkcjonują także porty we Franceville (MVB); w Bitam (BMM); Koulamoutou (KOU); Lambarene (LBQ); Makokou (MKU; Moanda (MFF). Infrastruktura tych portów wciąż jest w fazie rozwoju. W ostatnich miesiącach znacznie poprawiła się dostępność połączeń lotniczych. Jedna z gabońskich linii lotniczych Afrijet Business Service zakupiła stosunkowo nowoczesne maszyny i stopniowo rozszerza gamę oferowanych usług transportowych. Dotychczasowe loty realizowane tą linią mają stosunkowo niski współczynnik opóźnień.

Gabon dysponuje infrastrukturą energetyczną obejmującą zarówno źródła termiczne, jak i hydroelektryczne, a także solarne. Rozbudowa tej infrastruktury opiera się o plan opracowany we współpracy z firmą Bechtel w 2010 r. Wciąż jednak rynek energetyczny tego kraju nie jest nasycony, bowiem obecna infrastruktura może nie pokrywać rosnącego w kolejnych latach zapotrzebowania Gabończyków na energię elektryczną. Należy zaznaczyć, iż w ostatnich miesiącach wzrosła częstotliwość przerw w dostawach prądu zarówno na obszarach zurbanizowanych Libreville jak i w mniejszych miejscowościach.

Kalendarz dni wolnych od pracy

• 1 stycznia – Nowy Rok
• ruchoma data - Poniedziałek Wielkanocny
• 17 kwietnia – Dzień Kobiet
• 1 maja – Święto Pracy
• ruchoma data –Święto Wniebowstąpienia Pańskiego (czwartek, 40 dni po Wielkanocy)
• ruchoma data - Święto Najświętszej Maryi Panny Matki
• 15 sierpnia –Święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
• 16 sierpnia – Dzień Niepodległości
• 30 sierpnia – Dzień Wyzwolenia
• ruchoma data - Eid al-Fitr
• ruchoma data - Eid al-Adha
• 1 listopada – Dzień Wszystkich Świętych
• 25 grudnia – Boże Narodzenie

Najważniejsi partnerzy handlowi

Eksport Gabonu w 2023 r. koncentrował się głównie na produktach, takich jak ropa naftowa (5,84 mld USD), rudy manganu (1,52 mld USD), statki specjalnego przeznaczenia (1,31 mld USD), drewno (333 mln USD). Głównymi odbiorcami tych produktów, w 2023 r., były Chiny (2,77 mld USD), Indonezja (875 mln USD), Hiszpania (739 mln USD), Izrael (680 mln USD) oraz Republika Konga (574 mln USD).

W 2023 r. Gabon importował elementy wyposażenia oraz całe statki specjalnego przeznaczenia (955 mln USD), produkty ropopochodne (225 mln USD), samochody (111 mln USD), leki i wyroby medyczne (100 mln USD), mięso drobiowe (98,6 mln USD). Głównymi dostawcami były Francja (648 mln USD), Chiny (562 mln USD), Korea Południowa (560 mln USD), Stany Zjednoczone (297 mln USD) oraz Indie (164 mln USD).

Gama partnerów handlowych Gabonu jest stosunkowo szeroka. Wiodącą rolę ma kooperacja z podmiotami z Chińskiej Republiki Ludowej, niemniej jednak władze w Libreville starają się dywersyfikować zespół kontrahentów.

Główni inwestorzy

W sektorze naftowym głównymi podmiotami są francuski TotalEnergies (w latach 2022-2024 łącznie inwestycje mogły sięgać 1 mld USD) oraz chińskie Sinopec i China National Offshore Corporation (CNOOC), a także amerykański Chevron. Inwestorzy, w ostatnich dwóch latach, skupiali się przede wszystkim na projektach modernizacji i zwiększenia efektywności wydobycia ropy. W sektorze energetycznym największym inwestorem była francuska firma Engie. W sektorze budowlanym wiodącą rolę miały chińskie przedsiębiorca (np. China Harbour Engineering Company, China Civil Engineering Construction Corporation).

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Projekt Belinga – inicjatywa mająca na celu rozpoczęcie eksploatacji jednych z największych złóż rudy żelaza na świecie, zlokalizowanych w północno-wschodniej części kraju, w regionie Ogooue-Ivindo. Złoża te zostały odkryte w 1895 r. i szacuje się, że zawierają około miliarda ton rudy żelaza. W 2023 r. projekt został reaktywowany przez spółkę Ivindo Iron, będącą joint venture pomiędzy Fortescue Ltd. (72%), African Transformation and Industrialisation Fund Ltd. (18%) oraz rządem Gabonu (10%). W grudniu 2023 r. ogłoszono pierwszą wysyłkę rud wydobytych z tego złoża. Projekt obejmuje budowę infrastruktury niezbędnej do wydobycia i transportu, w tym linii kolejowej o długości ok. 560 km, łączącej Belinga z portem Santa Clara nad Oceanem Atlantyckim. Planowana jest również budowa elektrowni wodnej na rzece Ivindo w pobliżu wodospadów Kongou, aby zapewnić energię dla operacji wydobywczych.

Plan Zielonego Gabonu – strategia rządu w Libreville, której celem jest zrównoważony rozwój gospodarczy kraju przy jednoczesnym zachowaniu jego bogatych zasobów naturalnych i ochronie środowiska. Głównymi założeniami są prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej (88% powierzchni tego kraju jest pokryte lasami tropikalnymi); a także polityki kredytów węglowych (Gabon wykorzystuje swoje lasy jako magazyny dwutlenku węgla i sprzedaje kredyty emisyjne na rynkach międzynarodowych). Oprócz tego, strategia przewiduje rozwój gospodarki niskoemisyjnej i zrównoważonego rolnictwa oraz rybołóstwa (inwestycje w hydroenergetykę i panele solarne); ochronę bioróżnorodności i ekosystemów (ponad 20% powierzchni kraju objęto ochroną w formie parków narodowych i rezerwatów przyrody).

Gabon ma ogromne zasoby i potencjał, ale potencjalne zyski są zaniżone, bowiem kraj ten nie posiada rozbudowanych linii produkcyjnych. Siłą roboczą są często migranci z Mali oraz Burkina Faso. Brak jest wykształconych i wyspecjalizowanych kadr technicznych. W związku z tym potencjalni inwestorzy chcący utworzyć w Gabonie linie produkcyjne stoją przed wyzwaniem zarówno pod względem logistycznym jak i kadrowym. Niemniej jednak władze w Libreville zwiększają w ostatnich latach nacisk na rozwój lokalnego przetwarzania surowców. Liczą, że pozwoli to na obniżenie kosztów wielu produktów na tamtejszym rynku.

Unia Europejska jest w trakcie prac nad projektem korytarza handlowego uwzględniającego Kolei Transgabońską w ramach Global Gateway Initiative.

W ostatnich miesiącach władze w Libreville intensyfikują także kooperację z Brazylią, celem zwiększenia lokalnej produkcji bydła.

Gabon po ogłoszeniu niepodległości w pierwszej kolejności dołączył do Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Komisji Gospodarczej dla Afryki. Następnie, 10 września 1963 r. wszedł w szeregi państw członkowskich Banku Światowego. W 1964 r. przystąpił do G77 oraz Afrykańskiego Banku Rozwoju. W 1993 r. władze w Libreville podpisały porozumienie dot. członkostwa w Międzynarodowym Funduszu Energetycznym, a następnie 16 marca 1994 r. rząd Gabonu przystąpił do CEMAC. W dniu 1 stycznia 1995 r. dołączył do Światowej Organizacji Handlu. Oprócz tego, Gabon od 1975 r. był członkiem OPEC, niemniej jednak w 1994 r. wycofał się z tej struktury, a następnie wrócił dopiero w 2016 r. W 2011 r. Gabon zawarł porozumienie z Międzynarodową Agencją Energii Odnawialnej. Od 2018 r. uczestniczy także w inicjatywach Belt and Road Initiative. W tym samym roku podpisał umowę dot. Afrykańskiego Obszaru Wolnego Handlu (AfCFTA), aczkolwiek weszła ona w życie dopiero w 2021 r.   

​

Relacje z Polską

Wartość wymiany handlowej między Polską a Gabonem jest relatywnie niewielka. Według różnych źródeł, roczna wartość bilateralnej wymiany handlowej oscyluje w granicach 20-30 mln USD. Na przykład w 2022 r. było to 25 mln USD.

W 2022 r. odbyła się w Polsce wizyta gabońskich ministrów spraw zagranicznych oraz rozwoju. Wówczas omawiane były możliwości współpracy gospodarczej obu krajów. W październiku 2023 r. polska delegacja, kierowana przez przedstawicieli MR oraz MSZ udała się do Gabonu. Wówczas odbyły się konsultacje z tamtejszymi władzami oraz przedstawicielami sektora surowcowego i energetycznego.

Relacje z UE

Choć Unia Europejska potępiła przejęcie, w sierpniu 2023 r., władzy przez juntę wojskową w Gabonie, to nie zerwała dialogu i postrzega ten kraj jako partnera do rozmów oraz realizacji inicjatyw gospodarczych. W dniu 10 października 2024 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli państw członkowskich UE z władzami w Libreville w ramach tzw. Dialogu Partnerskiego. Dyskutowano wówczas o rozwoju stosunków dwustronnych i współpracy politycznej i gospodarczej, a także nt. praw człowieka, warunków społeczno-ekonomicznych, klimatu, zrównoważonej eksploatacji lasów i rybołówstwa.   

W 2021 r. UE uruchomiła program strategicznej współpracy z Gabonem na lata 2021-2027. Skupia się on na zacieśnianiu relacji bilateralnych w zakresie reformy gospodarki na bardziej ekologiczną i zrównoważoną oraz wzmocnieniu zarządzania w zakresie tych zmian. Delegacja EU w Libreville zabezpieczyła 10 mln EUR m.in. na realizację projektu NaturAfrica, programu Zrównoważony Ocean i Błękitna Gospodarka w Afryce Środkowej (ODEBAC) oraz kilku innych projektów związanych z ochroną środowiska. Co więcej, Unia Europejska podpisała z Gabonem porozumienie dot. zrównoważonego połowu ryb. Na jego mocy statki UE uzyskały dostęp do wód terytorialnych Gabonu na okres 5 lat. UE przekazuje Gabonowi rocznie 2,6 mln EUR pozyskiwane m.in. od przewoźników morskich czy z dochodów za wydawane licencje. Poza tym, Gabon jest postrzegany jest jako wiarygodny partner do współpracy w zakresie budowy korytarzy handlowych w ramach Global Gateway Initiative.

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

• umowa o ustanowieniu stosunków dyplomatycznych między RP a Gabonem (1961);
• umowy dot. stosunków konsularnych i pomocy konsularnej;
• porozumienia o współpracy kulturalnej i edukacyjnej;
• umowa z Kotonu, podpisana 23 czerwca 2000, zastąpiona nowym porozumieniem zwanym umową z Samoa lub Nowym Partnerstwem UE-ACP podpisanym 15.11.2023 r.;
• deklaracja z EU-Afryka (Szczyt w Lizbonie) przyjęta 25 maja 2007 r.;
• Economic Partnership Agreenemt (trwają negocjacje);
• porozumienie dot. partnerstwa w zrównoważonym połowie ryb (SFPA) podpisane 29 czerwca 2021 r.