Polska w Angoli

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Gospodarka Republiki Konga opiera się przede wszystkim o dochody z wydobycia i sprzedaży ropy naftowej oraz gazu, które stanowią ok. połowę PKB oraz ponad 80% eksportu. Oprócz węglowodorów kraj ten dysponuje bogatymi zasobami diamentów, drewna, a także złota i miedzi. Władze w Brazzaville intensyfikują wysiłki mające na celu dywersyfikację gospodarki i uniezależnienie jest od cen surowców naturalnych na światowych rynkach. W ostatnich latach starają się stopniowo wdrażać reformy, przy czym priorytetowymi są te mające na celu rozwój przemysłu przetwórczego. Mimo tych starań, RK wciąż boryka się, nie tylko z problemem uzależnienia gospodarki od cen węglowodorów, ale także z dużym zadłużeniem publicznym oraz nierównościami społecznymi.

W 2020 r., RK wdrożyła „Nową Strategię Przemysłową” wspieraną przez Komisję Ekonomiczną dla Afryki (CEA). Koncentruje się ona na rozwoju łańcuchów produkcji na wybranych rynkach oraz wsparciu sektora prywatnego. Wiodącym celem jest stworzenie nowych miejsc pracy i zwiększenie produkcji krajowej. W ramach tej inicjatywy przewidywane są inwestycje w infrastrukturę, rozwój sektora energetycznego oraz wsparcie dla firm lokalnych.

Mimo trudności ze znalezieniem finansowania, RK stara się stopniowo inwestować w rozwój infrastruktury. W latach 2018-2022 realizowany był Narodowy Plan Rozwoju, który uwzględniał realizację projektów budowy dróg, modernizacji portów i lotnisk, a także rozwoju sektora energetycznego. Jednakże, ze względu na narastające przeszkody logistyczne i finansowe zrealizowano jedynie 40% z nich.  

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Przemysł węglowodorowy stanowi ok. 50% rocznego PKB Republiki Konga. W 2023 r. wartości produkcji ropy w tym kraju wyniosła ok. 12,5 mld USD, zaś najnowsze prognozy wskazują, że w 2024 r. było to ok. 13,5 mld USD. Drugim co do wielkości sektorem gospodarki RK są usługi (w tym transport, handel i finanse), które stanowią ok. 20% PKB. W 2023 r. ich wartość wyniosła ok. 5 mld USD, zaś w 2024 r. ok. 6 mld USD. Za ok. 15% PKB odpowiada rolnictwo obejmujące uprawę m.in. manioku, kukurydzy, ryżu i kawy. W 2023 r. wartość produkcji wyniosła 3,75 mld USD, zaś w zeszłym roku 4,5 mld USD. Ważną rolę odgrywa także leśnictwo, które stanowi ok. 10% PKB (2,5 mld USD w 2023 r. oraz 3 mld USD w 2024 r.). Najmniejszy udział w kongijskiej gospodarce ma przemysł. Obejmuje on głównie przetwórstwo i produkcję energii, zaś dochody to ok. 5% PKB (w 2023 r. było to 1,25 mld USD, zaś w roku kolejnym o ok. 250 tys. więcej).

Według szacunków Banku Światowego, po wzroście o ok. 1,9% w 2023 r. gospodarka Republiki Konga odnotowała niewielki wzrost również w 2024 r. (był on napędzany także przez sektory inne niż wydobywczy). Mimo tego, wzrost PKB na mieszkańca pozostał ujemny, a wskaźnik ubóstwa wzrósł do 46,8%. Trwająca reforma dotacji paliwowych pomaga utrzymać nadwyżki fiskalne, ale przyczyniła się również do tymczasowego wzrostu inflacji. Presja inflacyjna utrzymywała się również w 2024 r. Była ona napędzana m.in. wzrostem cen paliw i podwyżkami cen cementu oraz piwa. Wstępne prognozy wskazują jednak, że do obniżenia wskaźnika inflacji do poziomu sprzed 2023 r. może dojść już w 2025 r. (przy założeniu zachowania stabilnej sytuacji politycznej i bezpieczeństwa w regionie).

W latach 2025-2026 przewidywany jest umiarkowany wzrost PKB o średnio 3,4%. Chociaż podatność na zadłużenie pozostaje wysoka, to relacja długu do PKB może spaść do 83,8% do 2026 r. (z 96% w 2023 r.). Ożywienie gospodarcze pozostaje kruche i narażone na ryzyka spadkowe, w tym zmienność cen ropy naftowej, słabszy popyt globalny, odroczone inwestycje w ropę naftową, bardziej rygorystyczne warunki finansowania, niekorzystne warunki pogodowe i słabe wdrażanie reform.

Polityka kursowa

RK należy do Wspólnoty Gospodarczej i Monetarnej Afryki Środkowej (CEMAC), której walutą jest frank CFA (XAF). W związku z tym, nie prowadzi niezależnej polityki monetarnej. Jest to bowiem domena Banku Państw Afryki Środkowej (BEAC – Banque des Etats de l’Afrique Centrale), który pełni funkcję centralnego dla Gabonu, Kamerunu, Czadu, Republiki Środkowafrykańskiej, Republiki Konga i Gwinei Równikowej. System walutowy tego kraju opiera się na sztywnym kursie wymiany, ponieważ frank CFA jest powiązany z walutą EUR w stałym kursie 1 EUR = 655,957 XAF. Z punktu widzenia potencjalnego przedsiębiorcy, stabilność kursu waluty zmniejsza ryzyko w handlu międzynarodowym i inwestycjach zagranicznych. Oprócz tego sprzyja to ograniczeniu inflacji w tym kraju.

Pod koniec 2021 r. zrównoważeniu uległo ogromne zadłużenie RK. Sprzyjały temu wyższe ceny ropy naftowej, lepsze zarządzanie długiem oraz umowy o restrukturyzacji długu. Mimo tego, Republika Konga nadal zmaga się z problemami zadłużenia z powodu trwającej restrukturyzacji i audytu krajowych zaległości, a także powtarzającego się gromadzenia tymczasowych zewnętrznych zaległości. Głównymi wierzycielami pozostają Chiny oraz Francja. W 2022 r. zadłużenie wynosiło ok. 10 mld USD, zaś w 2024 r. ok. 12 mld USD. Należy zaznaczyć, że dane te są szacunkowe i mogą ulegać zmianom w zależności od aktualnych warunków gospodarczych oraz politycznych.

Surowce i technologie krytyczne

Głównymi surowcami Republiki Konga są węglowodory, diamenty, drewno i złoto oraz w mniejszym stopniu miedź. Szacowane zasoby ropy naftowej wynoszą ok. 2,5 mld baryłek. Główne pola roponośne zlokalizowane są przy wybrzeżu, na wysokości Pointe-Noire. RK jest producentem m.in. drewna meranti, okoume oraz ipe. Złoża złota położone są w centralnej i północno-zachodniej tego kraju (rejony Pokola, Oyo, Sangha). Ich eksploatacja nie jest jednak mocno uprzemysłowiona. Podobnie miedź, której kopalnie znajdują się w południowo-wschodnich regionach Sanga, Djoue, Nkebe.

Stan infrastruktury

Brazzaville połączone jest z największymi ośrodkami miejskimi siecią utwardzonych dróg w stosunkowo dobrym stanie. Niemniej jednak, na obszarach niezurbanizowanych infrastruktura drogowa jest bardzo ograniczona. Drogi są często w bardzo złej kondycji. Większość z nich nie jest utwardzona. Transport jest okresowo utrudniony ze względu na porę deszczową (intensywne opady podmywają już istniejące drogi, zaś te nieutwardzone często stają się nieprzejezdne).

RK ma ogromny potencjał hydroenergetyczny. Większość produkcji pochodzi z elektrowni wodnych. Głównym producentem energii jest elektrownia na zaporze w Imboulou z mocą 12 MW). Oprócz niej funkcjonują mniejsze wodne Loue, Ngoye oraz termalna w Pointe-Noire. Ich moc produkcyjna nie pokrywa jednak zapotrzebowania lokalnej ludności, a tym bardziej produkcji. W związku z tym, w wielu częściach kraju dostęp do elektryczności jest znacznie ograniczony, a tam gdzie jest ona dostępna często występują przerwy w dostawach. 

Port w Pointe-Noire jest największym w kraju i kluczowym w infrastrukturze transportowo-logistycznej. Obsługuje on handel międzynarodowy, w tym eksport węglowodorów, surowców mineralnych, drewna i innych towarów. Jest to także port przystosowany do obsługi kontenerów i statków towarowych. Oprócz niego w RK funkcjonują porty śródlądowe (Brazzaville, Owando, Mouyoundzi, Dolisie).

Głównymi lotniskami są Maya-Maya w Brazzaville oraz w Pointe-Noire. Obsługują one połączenia zarówno międzynarodowe jak i lokalne. Oprócz nich, transport w Republice Konga ułatwia siatka połączeń między lokalnymi portami lotniczymi w Dolisie, Ouesso, Impfondo. Loty te odbywają się jednak nieregularnie (częste opóźnienia). 

Kalendarz dni wolnych od pracy

• 1 stycznia – Nowy Rok
• 15 marca – Święto Przemiany Państwa
• data ruchoma – Wielki Piątek
• data ruchoma - Wielkanoc
• 1 maja – Dzień Pracy
• 15 sierpnia – Dzień Niepodległości
• 16 października – Dzień Bohaterów Narodowych
• 1 listopada – Dzień Wszystkich Świętych
• 25 grudnia – Boże Narodzenie

Dodatkowo w regionach, w których społeczność muzułmańska stanowi większość mieszkańców dniem wolnym może być Eid Al-Fitr, zaś podczas Ramadanu mogą obowiązywać skrócone godziny pracy.

Najważniejsi partnerzy handlowi

Największymi partnerami handlowymi Republiki Konga w latach 2023 oraz 2024 były Chiny, Stany Zjednoczone, Francja i Angola. Wymiana handlowa z tymi krajami ma duży wpływ na gospodarkę RK, a szczególnie eksport węglowodorów.

Chiny odpowiadają za ok. 26% eksportu (ropa naftowa, miedź, diamenty) oraz ok. 20% importu (maszyny, sprzęt elektroniczny, tekstylia); Stany Zjednoczone za 15% eksportu (ropa naftowa) oraz 10% importu (sprzęt techniczny, chemikalia, artykuły spożywcze); Francja – 11% eksportu (ropa naftowa, drewno) i ok. 8% importu (maszyny, sprzęt przemysłowy, chemikalia). Zaś Angola kupowała od RK ropę naftową i inne surowce naturalne, co stanowiło ok. 10% eksportu oraz sprzedawała produkty przemysłowe i spożywcze wartości ok. 7% importu.   

Oprócz nich, ważny choć mniejszy, udział w rynku mają Tajwan, Indie, Gabon, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Włochy, Belgia, Ghana. Sprowadzały one z RK przede wszystkim ropę naftową, drewno i diamenty, zaś sprzedawały maszyny przemysłowe, produkty chemiczne, sprzęt elektroniczny i chemikalia.

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Głównym produktem eksportowym RK jest ropa naftowa. Stanowi ona ok. 89% całkowitej wartości sprzedawanych produktów. Drugim co do wartości produktem eksportowym w latach 2023-2024 był diamenty (4%). Następnie drewno, które stanowiło 3% wartości eksportu.

Republika Konga, w latach 2023-2024, importowała przede wszystkim sprzęt przemysłowy, maszyny do obróbki metali i elektronikę (ok. 20% importu), a także samochody osobowe, ciężarowe oraz autobusy (ok. 15%). Dodatkowo sprowadzane były nawozy, środki farmaceutyczne i chemikalia przemysłowe (ok. 13%). RK kupowała także zboża, oleje roślinne i przetwory spożywcze (ok. 12%) oraz gotową odzież i surowce do jej produkcji (ok. 10%).

Główni inwestorzy

Istotną rolę jako inwestor w Republice Konga odgrywa Francja. Jest ona zaangażowana w projekty infrastrukturalne oraz wydobywcze i energetyczne. Operuje tam m.in. TotalEnergies, Orange S.A. oraz Bouygues Construction. Jednym z największych inwestorów są także Chiny, które konsekwentnie (aczkolwiek często z opóźnieniami) realizują inicjatywy rozbudowy infrastruktury transportowej, wydobywczej i telekomunikacyjnej. Robią to za pośrednictwem m.in. China National Petroleum Corporation, China Communications Construction Company, China State Construction Engeneering Corporation, Huawei Technologies oraz ZTE Corp. Włochy również angażują się w projekty związane z infrastrukturą oraz przemysłem. W latach 2023-2024 r., w realizację inicjatyw w RK zaangażowane były przede wszystkim firmy Eni S.p.A. oraz Saipem S.p.A. Belgia inwestuje w sektorze przemysłowym oraz rozwija inicjatywy związane z ochroną środowiska. Działają tam m.in. Tractebel Engineering I Jan De Nul Group.  Swoją obecnością odznaczają się także Stany Zjednoczone, które inwestują w nowe technologie oraz edukację i zdrowie. Swoje interesy realizują za pośrednictwem m.in. ExxonMobil oraz City Bank. Aktywnością w RK odznaczają się również angolski Sonangol oraz rosyjski Lukoil.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Inwestycje zagraniczne skupiają się przede wszystkim w sektorze energetycznym – wydobyciu ropy naftowej i gazu, a także rozbudowie infrastruktury produkcji i przesyłu energii elektrycznej. Dodatkowo, zagraniczne firmy zainteresowane są realizacją projektów budowy i modernizacji dróg oraz mostów, a także rozwoju portów morskich. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się także sektor telekomunikacyjny (rozbudowa sieci 4G i 5G oraz poprawa dostępu do internetu na obszarze całego kraju).

Republika Konga w 1960 r. przystąpiła do Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Międzynarodowej Organizacji Pracy. Trzy lata później stała się członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutego oraz Banku Światowego. Następnie w 1964 r. przystąpiła do Środkowoafrykańskiej Unii Celnej, zaś w 1967 r. do Afrykańskiego Banku Rozwoju. W 1975 r. dołączyła do Wspólnoty Państw Afryki i Karaibów, a w 1983 r. do Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Środkowej oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej. W 1995 r. RK dołączyła do państw członkowskich Międzynarodowej Organizacji Handlu. W 2002 r. władze w Brazzaville zadecydowały o przystąpieniu do Unii Afrykańskiej, zaś w 2021 r. RK zadeklarowała chęć dołączenia do Afrykańskiej Strefy Wolnego Handlu.

Relacje z Polską

Wymiana handlowa Polski z Republiką Konga jest stosunkowo niewielka. Według danych GUS w 2021 r. eksport (usługi) do RK wyniósł 870 tys. EUR, a import 109 tys. EUR. Zaś w 2022 r. powyższe wartości wyniosły kolejno 898 tys. EUR oraz 177 tys. EUR.

Relacje z UE

W 2023 r. eksport z UE do RK wyniósł ok. 50 mln EUR. Były to głównie maszyny, urządzenia, sprzęt transportowy, produkty chemiczne, a także artykuły spożywcze. W 2024 r. przewidywana wartość eksportu wzrosła, ale nadal utrzymuje się w granicach ok. 60-70 mln USD. Zaś w 2023 r. wartość importu do UE wyniosła 150 mln EUR (ropa naftowa, drewno, kakao, diamenty). Unia Europejska wspiera Republikę Konga poprzez realizację szerokiej gamy programów. Współfinansuje ona głównie projekty związane ze zrównoważonym rozwojem, zwiększeniem efektywności energetycznej oraz rozbudową infrastruktury transportowej. Inwestycje te są szczególnie widoczne w ramach wspólnych projektów rozwoju w regionie Afryki Środkowej.

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

• Umowa między RP a RK o zniesieniu obowiązku wizowego dla posiadaczy paszportów dyplomatycznych podpisana 25 sierpnia 2022 r.;
• Porozumienie z Kotonu z dn. 23 czerwca 2000 r. i umowy przedłużające jego postanowienia;
• Dobrowolna Umowa o Partnerskie (FLEGT) z dn. 6 kwietnia 2011 r. zawarta między RK a UE;
• Porozumienie o Partnerstwie w Zakresie Rybołówstwa (FPA) z dn. 15 listopada 2023 r.