Dostępność cyfrowa

Dostępność cyfrowa sprawia, że z serwisów internetowych i aplikacji mobilnych mogą wygodnie korzystać osoby z różnymi niepełnosprawnościami np. wzroku, słuchu, ruchu, ale też z niepełnosprawnością intelektualną czy zaburzeniami poznawczymi.

Dostępność cyfrowa jest zatem jedną z cech, jakie powinny mieć rozwiązania cyfrowe, aby umożliwić korzystanie z nich jak największej grupie użytkowników.

Wiele elementów niezbędnych dla osób z niepełnosprawnościami dla pozostałych użytkowników także będzie przydatna. Odpowiedni kontrast tekstu do tła wspiera odczytanie treści przez osoby słabowidzące, ale również starsze czy te, które korzystają z urządzeń mobilnych. Z napisów w filmie korzystają zarówno osoby słabosłyszące, jak i słabiej znające język czy oglądające film w głośnym otoczeniu.

Część osób z niepełnosprawnościami korzysta ze specjalnych technologii asystujących (np. osoby niewidome korzystają z czytników ekranu) i dostępność cyfrowa uwzględnia potrzeby także tych osób.

W Polsce jest ponad 60 tysięcy podmiotów publicznych. Wiele z nich prowadzi kilka, a czasem nawet kilkadziesiąt, stron internetowych i aplikacji mobilnych.

Użytkownicy, którzy potrzebują z nich skorzystać, często nie mają wyboru — daną sprawę mogą załatwić tylko w konkretnej instytucji lub poprzez jej stronę internetową czy aplikację mobilną. Dlatego tak ważne jest, żeby strony internetowe i aplikacje mobilne podmiotów publicznych były dostępne cyfrowo.

Jeśli strona lub aplikacja podmiotu publicznego będzie dostępna cyfrowo, to będzie także sprawniej działać na urządzeniach mobilnych i łatwiej będzie ją odnaleźć wyszukiwarkom internetowym.

W Polsce obowiązuje Ustawa z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (ustawa o dostępności cyfrowej).

Mówi ona o obowiązku dostępności cyfrowej i obowiązku umieszczenie deklaracji dostępności strony internetowej i aplikacji mobilnej. Opisuje także zasady monitorowania dostępności cyfrowej i zasady postępowaniu w przypadku braku tej dostępności.

Strona internetowa i aplikacja mobilna jest dostępna cyfrowo, jeśli spełnia konkretne wymagania, zebrane w tabeli, która jest załącznikiem do tej ustawy. Tabela ta jest równoważna wytycznym WCAG na poziomie AA (z niewielkimi ograniczeniami). Do tego na każdej stronie internetowej i w każdej aplikacji mobilnej musi być deklaracja dostępności.

Także strony internetowe działające wewnętrznie (tzn. intranety i ekstranety), muszą być dostępne cyfrowo i posiadać własne deklaracje dostępności.

Od kiedy obowiązują przepisy?

Strony internetowe podmiotów publicznych muszą być dostępne cyfrowo od 23 września 2020 r.

Aplikacje mobilne podmiotów publicznych muszą być dostępne cyfrowo od 23 czerwca 2021 r.

Ustawa o dostępności cyfrowej dotyczy podmiotów publicznych. Są to:

• jednostki sektora finansów publicznych,
• państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej,
• osoby prawne (utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym), jeśli wcześniej wymienione podmioty (wymienione w dwóch wcześniejszych punktach):
  • finansują je ze środków publicznych w ponad 50%, lub
  • posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub
  • nadzorują organ zarządzający, lub
  • mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego,
• związki tych podmiotów,
• organizacje pozarządowe, które działają na rzecz ochrony i promocji zdrowia, osób z niepełnosprawnościami lub seniorów.

Podmioty te muszą przestrzegać ustawy o dostępności cyfrowej, jeśli posiadają stronę internetową lub aplikację mobilną.

Dostawcy usług medialnych, opisani w ustawie o radiofonii i telewizji, są zwolnieni z obowiązków opisanych w ustawie o dostępności cyfrowej.

Jeśli podmiot publiczny nie może zapewnić dostępności cyfrowej jakiegoś elementu swojej strony internetowej lub aplikacji mobilnej ma obowiązek, aby udostępnić go w inny sposób. Ten inny sposób to właśnie dostęp alternatywny.

W ustawie znajdziesz kilka takich alternatywnych sposobów. Dotyczą one głównie innych form kontaktu, które umożliwiają przekazanie informacji użytkownikowi, w sposób dla niego dostępny. Są to:

• możliwość kontaktu telefonicznego, listownego lub mailowego,
• możliwość kontaktu ze wsparciem tłumacza języka migowego (osobiście lub online),
• możliwość kontaktu ze wsparciem tłumacza-przewodnika.

Możesz także udostępnić informacje w dostępnym dokumencie tekstowym lub wskazać inną stronę w Internecie, na której te same informacje są podane w formie w pełni dostępnej cyfrowo (np. w BIP-ie). 

Czasami wdrożenie wszystkich wymagań dostępności cyfrowej może pochłonąć większą część budżetu podmiotu publicznego. W takiej sytuacji podmiot może nie wdrażać dostępności cyfrowej elementu strony internetowej lub elementu aplikacji mobilnej, powołując się na nadmierne koszty.

Nadmierne koszty nie są usprawiedliwieniem do całkowitego braku dostępności strony internetowej czy aplikacji mobilnej. Brak wiedzy o dostępności i brak czasu na jej wdrożenie, nie są wystarczającymi powodami do powołania się na nadmierne koszty.

Jeśli chcesz skorzystać z takiej możliwości, musisz wcześniej zrobić dokładną analizę sytuacji. 

Analiza nadmiernych kosztów

Sprawdź, czy faktycznie koszty przewyższą zyski, jakie mogłaby przynieść osobom z niepełnosprawnościami pełna dostępność cyfrowa danej strony lub aplikacji. Pamiętaj, że nawet gdy z powodu nadmiernych kosztów wyłączysz jakiś element z wdrażania dostępności cyfrowej, każdy może zażądać jego dostępności cyfrowej i odpowiedniego dostosowania, a obsługa takich żądań również jest kosztem dla podmiotu publicznego (zaangażowanie pracowników, koszt ewentualnego dostosowania).

Dla każdego elementu, który chcesz wyłączyć z wdrażania dostępności cyfrowej, zrób odrębną analizę nadmiernych kosztów dostosowania.

W analizie weź pod uwagę m.in.:

• w jakim stopniu element, który chcesz wyłączyć, może dotyczyć osób z niepełnosprawnościami,
• jak dostosowanie wpłynęłoby na osoby z niepełnosprawnościami,
• ile kosztowałoby dostosowanie cyfrowe elementu i jak wpłynęłoby to na Twoją instytucję,
• ile jest takich elementów, jak często są publikowane i ile osób z nich korzysta.

Wyniki tej analizy umieść w deklaracji dostępności, np. podaj link do raportu.

Analiza zawsze musi odnosić się do Twojej aktualnej sytuacji. Może się okazać, że w pewnym momencie ta sytuacja się zmieni na tyle, że powołanie się na nadmierne koszty nie będzie już uzasadnione.

Są to:

• multimedia nadawane na żywo,
• multimedia opublikowane przed 23 września 2020 r.,
• dokumenty tekstowe i tekstowo-graficzne, prezentacje multimedialne i arkusze kalkulacyjne opublikowane przed 23 września 2018 r. - chyba że są niezbędne do realizowania bieżących zadań Twojej instytucji czy korzystania z jej usług,
• mapy — ale musisz zapewnić alternatywny dostęp do prezentowanych na nich danych,
• część dzieł sztuki, muzealiów, zbiorów archiwów narodowych i bibliotecznych,
• materiały z intranetu i ekstranetu opublikowane przed 23 wrześnie 2019 r. i od tego czasu nieaktualizowane,
• treści od innych podmiotów, które nie zostały przez Twój podmiot lub dla niego wykonane, lub nabyte, albo do których modyfikacji Twój podmiot nie jest uprawniony,
• treści niewykorzystywanych do realizacji bieżących zadań,
• złożonych schematów i dokumentacji technicznych w formie nietekstowej.

Elementy te nie są wymagane w ustawie, ale rozważ czy nie warto także ich zapewnić w formie dostępnej cyfrowo. Użytkownicy mogą bowiem zgłosić się do Ciebie z żądaniem udostępnienia dowolnych elementów i treści z Twojego serwisu lub aplikacji, także tych traktowanych jako nieobowiązkowe do udostępniania cyfrowego. W takiej sytuacji masz maksymalnie 7 dni na uzupełnienie ich dostępności cyfrowej i przekazanie do użytkownika.

Coraz częściej do komunikacji z użytkownikami podmioty publiczne wykorzystują np. portale społecznościowe czy rekrutacyjne.

Wprawdzie nie masz wpływu na dostępność cyfrową tych portali, ale treści, które w nich zamieszczasz, muszą być dostępne cyfrowo. Na  przykład, gdy dodajesz filmy na portalu Youtube, pamiętaj o napisach dla osób niesłyszących, w zdjęciach publikowanych na Facebooku czy Linkedinie dodaj opisy alternatywne itp.

Jeżeli nie spełnisz tego warunku, to te same informacje musisz opublikować jeszcze raz, ale już w formie dostępnej cyfrowo. Musisz to zrobić, nawet jeśli nie wynikało to z Twojej winy, ale np. ograniczeń danego portalu społecznościowego. Takie w pełni dostępne cyfrowo treści umieść na swojej stronie internetowej lub w BIP-ie.

Monitorowanie

Minister Cyfryzacji odpowiada za monitorowanie, jak podmioty publiczne przestrzegają przepisów o dostępności cyfrowej. Szczegółową metodologię tego monitoringu przygotowała Komisja Europejska.

Raz w roku wykonujemy audyt wybranych serwisów internetowych (od 2020 r.) i aplikacji mobilnych (od 2021 r.) podmiotów publicznych.

Badane serwisy i aplikacje pochodzą z wykazu serwisów internetowych i wykazu aplikacji mobilnych prowadzonych przez podmioty publiczne. Jeżeli w wykazie nie ma strony lub aplikacji Twojego podmiotu albo dane są błędne, napisz o tym do nas. 

Także raz w roku zwrócimy się do każdego podmiotu publicznego o przesłanie informacji o liczbie i sposobie załatwienia skarg dotyczących dostępności cyfrowej.

Egzekwowanie

Na podmiot publiczny, który będzie w sposób nieuzasadniony i uporczywie łamać zasady dostępności cyfrowej, Minister Cyfryzacji może nałożyć kary pieniężne.

Uzasadnieniem do nałożenia kar jest:

• brak poprawy dostępności cyfrowej serwisu lub aplikacji w kolejnych monitoringach rocznych (3 w przypadku serwisu lub aplikacji, 2 w przypadku deklaracji dostępności),
• wzrost liczby uzasadnionych skarg dotyczących niedostępności serwisu lub aplikacji.

Wysokość kar zależy od tego, czego dotyczy łamanie zasad dostępności cyfrowej:

• do 10 000 zł — gdy problemy dotyczą serwisu internetowego lub aplikacji,

• do 5 000 zł — gdy problem dotyczy deklaracji dostępności.

Każdy użytkownik może wystąpić z żądaniem zapewnienia dostępności cyfrowej  w serwisie internetowym lub aplikacji mobilnej podmiotu publicznego.

Na każde takie zgłoszenie musisz zareagować niezwłocznie, w ciągu maksymalnie 7 dni.

W tym czasie musisz zapewnić dostępność cyfrową wskazanych w zgłoszeniu elementów lub alternatywny dostęp do informacji czy funkcji związanych z tymi elementami. Jeżeli nie jesteś w stanie zrobić tego w ciągu 7 dni, to poinformuj o tym osobę, która złożyła żądanie. Wyjaśnij, z czego wynika opóźnienie w realizacji i określ, ile czasu potrzebujesz, aby udostępnić daną informację lub element (masz na to maksymalnie 2 miesiące od dnia złożenia żądania).

Możesz odmówić zapewnienia dostępności cyfrowej elementu opisanego w żądaniu, jeśli pojawia się ryzyko naruszenia integralności lub wiarygodności przekazywanych w taki sposób informacji. W takiej sytuacji niezwłocznie powiadom o tym osobę, która złożyła to żądanie. Poinformuj ją, jakie są przyczyny takiej decyzji i wskaż jej alternatywny sposób dostępu do tych informacji lub tego elementu.

Pamiętaj, że jeśli odmówisz zapewnienia dostępności cyfrowej wskazanej w żądaniu albo gdy osoba, która złożyła to żądanie, odmówi skorzystania z alternatywnego sposobu dostępu, ma prawo złożyć do podmiotu publicznego skargę w sprawie zapewnienia dostępności cyfrowej.