Edukacja Ekologiczna

Celem konferencji "Młodzi dla klimatu, klimat dla młodych" było stworzenie przestrzeni dla dialogu między administracją rządową  a młodymi aktywistami, profesjonalistami, studentami, lokalnymi liderami i naukowcami. Ponadto uczestnicy mieli możliwość rozmowy, wymiany doświadczeń, zdobycia nowej wiedzy i nawiązania kontaktów. Oprócz przedstawicieli młodego pokolenia, w wydarzeniu wzięli udział reprezentanci Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także eksperci zajmujący się transformacją energetyczną, finansowaniem działań proekologicznych, zdrowiem psychicznym oraz przeciwdziałaniem dezinformacji w obszarach środowiska i klimatu.

Wydarzenie składało się z trzech części, które poprowadzili Hubert Różyk – dyrektor Departamentu Edukacji i Komunikacji MKiŚ oraz Julia Gałosz – przewodnicząca Młodzieżowej Rady Klimatycznej, ciała doradczego Ministra Klimatu i Środowiska.

Spotkanie zostało otwarte przez panią sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Urszulę Zielińską, panią podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Paulinę Piechnę-Więckiewicz, panią sekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Karolinę Zioło-Pużuk, jak również dyrektora generalnego w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pana Liwiusza Laskę. Przedstawiciele ministerstw wzięli również udział w sesji pytań i odpowiedzi, podczas której uczestnicy wydarzenia mieli okazję kierować do nich bezpośrednie pytania.

Ważnym elementem konferencji był panel dyskusyjny pt. ,,Zielone kompetencje na rynku pracy”. Wybór tematu był podyktowany chęcią rozwoju świadomości młodych osób w zakresie zielonych kompetencji i ich znaczenia na rynku pracy. Debatujący pokazali, że działalność na rzecz klimatu może stać się podstawą do rozwoju kariery zawodowej w zielonych sektorach. W debacie udział wzięli: Liwiusz Laska - dyrektor generalny w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Joanna Zdanowska - zastępca dyrektora w Departamencie Strategii i Odporności Klimatycznej MKiŚ, dr Katarzyna Iwińska – adiunkt i ekspertka w Uniwersytet Civitas, Małgorzata Żmijewska-Kukiełka – reprezentująca Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej oraz dr inż. Tomasz Warężak - Laureat programu MKiŚ GreenEvo Akcelerator Zielonych Technologii.

W drugiej części konferencji zaprezentowano dobre praktyki, czyli zielone inicjatywy młodzieżowych organizacji klimatycznych. Swoje projekty przedstawiły: Inicjatywa Społeczna Energetyka sp. z o. o., SKN Środowisko Uniwersytet Radomski im. Kazimierza Pułaskiego oraz Stowarzyszenie Szkolna Konferencja Klimatyczna.

W ostatniej części konferencji odbyły się warsztaty w ramach pięciu grup roboczych (,,stolików”). Uczestnicy wspólnie z moderatorami pracowali nad wybranymi tematami:

• Stolik 1. Jak zorganizować finansowanie działań klimatycznych?

Uczestnicy zapoznali się z praktycznymi sposobami pozyskiwania środków na inicjatywy ekologiczne – od pomysłu po gotowy wniosek. Podczas spotkania przedstawiono realne i dostępne źródła finansowania, takie jak Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, Zielony Budżet, budżety partycypacyjne czy program Erasmus+.
Swoje doświadczenia i przykłady dobrych praktyk zaprezentowali przedstawiciele kluczowych instytucji wspierających rozwój zielonych projektów:
- Yuliia Mulyk i Bartosz Tomala – Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) przedstawili przykłady finansowania zielonych inicjatyw młodzieżowych w ramach programów Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności.
- Katarzyna Zaczek – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)  – omówiła programy grantowe skierowane do organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych oraz przedstawiła dyskusję o potrzebie uproszczenia procedur aplikacyjnych.
- Maria Jakubowska – Fundacja Banku Ochrony Środowiska (Fundacja BOŚ)  – zaprezentowała programy wspierające lokalne projekty proekologiczne, takie jak „Czas na zdrowie” czy „Postaw na słońce”.
- Patrycja Gałązka – Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB) – przedstawiła narzędzie ekowyszukiwarka, które ułatwia odnalezienie aktualnych źródeł finansowania i konkursów ekologicznych.
- Beata Kulig-Gołąbek – Urząd Miasta Krakowa – podzieliła się doświadczeniami w realizacji zielonych projektów i inicjatyw w Krakowie.

• Stolik 2. Jak nie dać się dezinformacji klimatycznej, energetycznej i środowiskowej?

Panel prowadziła Anna Siewiorek z Fundacji Climate&Strategy. Uczestnicy warsztatu zidentyfikowali wyzwania związane z dezinformacją wśród młodych osób, a  następnie powiązali je z trzema poziomami: osobistym, społecznym i indywidualnym. 

Wyróżniono następujące wyzwania:

1. Osobiste – m.in.:
   obciążenie psychiczne związane z indywidualną „walką” jednostki wobec skali dezinformacji, przytłaczającą ilością informacji i źródeł do samodzielnej weryfikacji w powiązaniu z poczuciem niemocy w zdobywaniu wiedzy z dziedziny, w której się nie jest ekspertem; 
   brak krytycznego myślenia (brak narzędzi poznawczych), które pozwalają na trzeźwą ocenę informacji/ zjawiska/ wydarzenia etc.; 
   niechęć otoczenia wobec odmiennego widzenia istoty sprawy, brak świadomości o dezinformacji; lenistwo poznawcze, wyparcie, anonimowość i brak odpowiedzialności za słowo; 
   efekt pierwszeństwa informacji (informacje przedstawione jako pierwsze mają większy wpływ na nasze postrzeganie, zapamiętywanie i ocenę niż te, które pojawiają się później).
2. Grupowe (rówieśnicze) 
   podążanie za trendami (w tym informacyjnymi) w powiązaniu z lękiem przed odrzuceniem w przypadku odmiennego zdania grupy; 
   utożsamianie treści ze światopoglądem (odbiorca interpretuje informacje nie tylko przez pryzmat ich obiektywnej treści, ale przede wszystkim w kontekście własnych przekonań, wartości, doświadczeń i tożsamości);
   uzależnienie od mediów społecznościowych
3. Systemowe 
   brak państwowej strategii antydezinformacyjnej w powiązaniu z rozproszeniem instytucji odpowiedzialnych za zwalczanie dezinformacji; 
   brak działań prawnych i etycznych (pociąganie do odpowiedzialności za dezinformację); 
   treści generowane przez AI w celu wyłonienia osób podatnych na manipulacje; 
   brak edukacji medialnej w szkołach; 
   brak popularyzatorów treści naukowych; 
   brak regulacji mediów społecznościowych w kontekście wieku użytkownika; 
   opóźnione działania informacyjne w istotnych kwestiach przez aparat państwowy.

Wobec takiej diagnozy uczestnicy sformułowali postulaty oraz przypisywali potencjalnych adresatów, którzy byliby odpowiedzialni za wprowadzenie rozwiązań.

Wśród sformułowanych postulatów wypracowanych jako odpowiedź na powyższe wyzwania znalazły się m.in.:
- opracowanie narodowej strategii walki z dezinformacją (Ministerstwo Cyfryzacji)
- wprowadzenie ograniczeń wiekowych w mediach społecznościowych (Ministerstwo Cyfryzacji)
- kampanie wspierające dobrostan psychiczny młodzieży wobec przytłoczenia dezinformacją (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej)
- szkolenia dla nauczycieli „jak skutecznie uczyć krytycznego myślenia”, weryfikacji faktów (Centra/Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli)
- dofinansowanie inicjatyw uczniowskich podnoszących świadomość klimatyczną (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej)
-włączenie fact-checkingu do programów nauczania (Ministerstwo Edukacji Narodowej)

 

• Stolik 3. Jak zadbać o psychiczny dobrostan oraz utrzymać motywację do obywatelskiego zaangażowania na rzecz klimatu? 

Warsztat poprowadziły Jadwiga Mizerska oraz Gabriela Nowak z Młodzieżowej Rady Klimatycznej oraz Dominika Zaremba z Instytutu Biologii Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk.  

Spotkanie dotyczyło kluczowych kwestii związanych ze zdrowiem psychicznym w kontekście kryzysu klimatycznego. Uczestnicy poznali rolę emocji klimatycznych – wskazano, że są one naturalne, potrzebne i pełnią istotną funkcję w procesach poznawczych oraz motywacyjnych.

W części poświęconej strategiom radzenia sobie ze stresem i lękiem klimatycznym, uczestnicy pracowali grupowo, opracowując własne sposoby reagowania na trudne emocje, m.in. poprzez burzę mózgów i mapę znaczeń.

Następnie przedstawiono inspirujące przykłady oddolnych, zagranicznych inicjatyw, które skutecznie przeciwdziałały skutkom kryzysu klimatycznego. Uczestnicy, podzieleni na mniejsze zespoły, wypracowali pomysły na lokalne działania, które mogliby wdrożyć w swoich społecznościach – z naciskiem na poczucie sprawczości i motywację do bycia ambasadorami zmian.

Kolejnym etapem były listy nadziei i wdzięczności – ćwiczenie inspirowane „Ceremonią Nadziei” Fundacji Nausika. Uczestnicy anonimowo pisali listy do osób potrzebujących nadziei, a następnie wymieniali się nimi i odczytywali zdania, które szczególnie do nich przemawiały. Ćwiczenie miało na celu podkreślenie znaczenia nadziei w działaniach proklimatycznych.

Na zakończenie uczestnicy otrzymali informacje o dostępnych źródłach wsparcia psychologicznego – gdzie mogą szukać pomocy i kiedy warto skonsultować się ze specjalistą.

W trakcie dyskusji pojawił się temat wypalenia aktywistycznego, którego objawy to m.in. frustracja, bezradność, złość i utrata motywacji. Uczestnicy zgodzili się, że kluczowe jest dbanie o równowagę psychiczną, stosowanie technik relaksacyjnych (np. medytacja, sport, świadomy odpoczynek) oraz budowanie wspierających wspólnot, które pomagają zachować energię i wiarę w sens działań na rzecz klimatu.

 

• Stolik 4. Jak zmiana klimatu wpływa na nasze zdrowie, domy i miasta?

Warsztat poprowadzili Mikołaj Patalong, Natalia Gajewska i Mirella Fuhrmann z Młodzieżowej Rady Klimatycznej  działającej przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Spotkanie poświęcone było zależnościom między zmianą klimatu a zdrowiem człowieka oraz funkcjonowaniem miast, ze szczególnym uwzględnieniem wyzwań stojących przed lokalnymi społecznościami.

Podczas trzech prezentacji omówiono:
•    Skutki fal upałów dla zdrowia ludzi i zwierząt – w tym zagrożenia związane z przegrzaniem organizmu, chorobami układu krążenia i odwodnieniem.
•    Problem przegrzewania budynków oraz wzrost emisji wynikający z intensywnego użycia klimatyzacji; wskazano też przykłady działań poprawiających efektywność energetyczną oraz komfort życia w miastach.
•    Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie oraz lokalne inicjatywy z Krakowa, takie jak zazielenianie przestrzeni, ograniczanie emisji komunikacyjnych i programy informacyjne skierowane do mieszkańców.
W części praktycznej uczestnicy opracowywali miniprojekty miejskie, mające na celu ograniczenie skutków zmiany klimatu i poprawę jakości życia. Wśród pomysłów znalazły się m.in.:
•    zazielenianie przestrzeni miejskiej – parki kieszonkowe, zielone dachy i ściany,
•    mała retencja i systemy gromadzenia wody deszczowej,
•    kurtyny wodne i strefy chłodu w centrach miast,
•    edukacja ekologiczna dotycząca zdrowotnych skutków upałów i sposobów adaptacji.
Warsztat pokazał, że adaptacja do zmian klimatu wymaga zarówno rozwiązań infrastrukturalnych, jak i zaangażowania społecznego, a miasta mogą stać się liderami działań na rzecz zdrowia, odporności i zrównoważonego rozwoju.

• Stolik 5. W jaki sposób prowadzić dialog o transformacji energetycznej, by pokazać potencjał rozwoju gospodarczego oraz korzyści środowiskowe dla społeczeństwa?

Celem warsztatu była próba wypracowania pozytywnych narracji, które będą wspierały społeczne rozumienie i potrzebę zielonej transformacji w obliczu zmiany klimatu. Agnieszka Bubak z organizacji More in Common oraz zastępca dyrektora Instytutu Ochrony Środowiska Ilona Jędrasik przedstawiły wyniki badań społecznych oraz przykłady kampanii klimatycznych, które mogłyby posłużyć jako inspiracja do kreowania skutecznych narracji proklimatycznych.

W części praktycznej uczestnicy pracowali w grupach, najpierw identyfikując tematy i wartości, które mogłyby stanowić fundament nowej narracji o zielonej przyszłości. Następnie, korzystając z wiedzy zdobytej podczas prezentacji oraz z opracowanego przez More in Common materiału „5 rad skutecznej komunikacji klimatycznej”, tworzyli krótkie narracje dopasowane do konkretnych grup społecznych. Uwzględniali przy tym potrzeby, wartości i sposób komunikacji charakterystyczny dla różnych segmentów społeczeństwa (na podstawie raportu More in Common „7 segmentów, które tworzą bardziej zróżnicowany obraz polskiego społeczeństwa”). 

Uczestnicy zgodzili się, że skuteczna komunikacja o transformacji energetycznej powinna odchodzić od sporów ideologicznych i skupiać się na konkretnych korzyściach, takich jak termomodernizacja, niższe rachunki i czystsze powietrze.

Podkreślono znaczenie:
- łączenia tematu klimatu z codziennymi doświadczeniami (np. zdrowiem, bezpieczeństwem, kosztami życia),
- pokazywania realnych przykładów zmian w czasie widocznych skutków kryzysu klimatycznego,
- świadomości ograniczonych zasobów i potrzeby rozwijania OZE jako uzupełnienia innych źródeł energii.
Transformacja powinna być przedstawiana jako szansa na rozwój gospodarczy i społeczny, a nie jako koszt – z narracją skupioną na wspólnych wartościach i przyszłości.

Podsumowując, konferencja „Młodzi dla klimatu – klimat dla młodych” stała się wyjątkową przestrzenią dialogu między młodym pokoleniem a przedstawicielami administracji publicznej, nauki i sektora pozarządowego. Wydarzenie pokazało, że młodzi ludzie kreatywnie poszukują konkretnych, innowacyjnych rozwiązań – łącząc wiedzę, zaangażowanie i współpracę na rzecz zrównoważonej przyszłości.