Portal Interoperacyjności
i Architektury

Czym jest ISA2?

ISA² (ang. Interoperability Solution for public administrations, businesses and citizens - Rozwiązania interoperacyjne dla administracji publicznych, przedsiębiorstw i obywateli) to program Unii Europejskiej (UE), ustanowiony decyzją 2015/2240 (dokument programu: https://ec.europa.eu/isa2/sites/default/files/celex_en.pdf). Program wspierał rozwój rozwiązań cyfrowych, umożliwiających administracjom publicznym, przedsiębiorstwom i obywatelom korzystanie z interoperacyjnych transgranicznych usług publicznych w Europie. Z budżetem 131 mln euro Program ISA² był jednym z głównych instrumentów wspierających i promujących interoperacyjność sektora publicznego w latach 2016-2020. Więcej informacji o programie znajduje się na stronie naszego portalu.

Ewaluacja programu ISA2

Studium zawiera wyniki niezależnej oceny programu i pełni dwojaką rolę. Po pierwsze - studium realizuje obowiązek oceny wykonania programu do dnia 31 grudnia 2021 r. Po drugie - umożliwia opracowanie nowej polityki interoperacyjności dla sektora publicznego UE, a także przygotowanie programu „Digital Europe”.

Studium sporządzone jest w oparciu o „Ramy Ewaluacji”. Składają się na nie kryteria i pytania szczegółowo opisane w aneksie F do Studium:

• Kryterium trafności – służy weryfikacji, czy przesłanki, dzięki którym Komisja Europejska podjęła się realizacji programu, są nadal aktualne, czy też wymagają zmian w celu dostosowania ich do zmieniających się potrzeb i problemów;
• Kryterium skuteczności - wskazuje, w jakim stopniu program ISA² osiągnął zakładane cele i wygenerował korzyści, które miał przynieść;
• Kryterium efektywności – służy analizie kosztów ponoszonych przez różnych interesariuszy po to, aby osiągnąć cele i korzyści omówione we wcześniejszym punkcie;
• Kryterium spójności - jest miarą stopnia spójności pomiędzy programem ISA² i inicjatywami wspieranymi (tzw. „spójność wewnętrzna”) oraz stopnia spójności z ogólnymi ramami polityki UE (tzw. „spójność zewnętrzna”),  w tym szczególności z przedsięwzięciami UE zakładającymi podobne cele i z globalnymi inicjatywami w tym obszarze;
• Kryterium wartości dodanej - odnosi się do oceny dodatkowych zalet generowanych przez realizację programu ISA² na poziomie unijnym - w porównaniu ze scenariuszem, w którym dane kwestie pozostawione zostałyby do rozwiązania państwom członkowskim autonomicznie (w tym też - w niektórych przypadkach - również podmiotom regionalnym lub lokalnym);
• Kryterium użyteczności - oddające stopień, w jakim korzyści generowane przez program ISA² zaspokajają potrzeby interesariuszy oraz w jaki sposób wpływają na poziom satysfakcji wśród różnych grup interesariuszy (np. administracja publiczna, przedsiębiorstwa, obywatele);
• Kryterium trwałości - określające prawdopodobieństwo, że efekty programu ISA² utrzymają się po zakończeniu tego programu.

Program ISA2 a pandemia COVID-19

Ostatni rok funkcjonowania Programu ISA2 upłynął pod znakiem pandemii COVID-19. W odpowiedzi na niektóre wyzwania, które pojawiły się w wyniku pandemii oraz w celu ułatwienia współpracy, wymiany najlepszych praktyk i ponownego wykorzystania rozwiązań, na platformie Joinup utworzono zbiór „Digital Response to COVID-19” w ramach Programu ISA2.

Aby w pełni zrozumieć cele programu ISA2 i sens bieżących prac nad interoperacyjnością, odnieść należy się do sytuacji, która pojawiła się podczas pandemii COVID-19. Niedawno opublikowane badania – „Raport w sprawie odpowiedzi administracji publicznej na pandemię COVID-19” - pokazują, jak interoperacyjność lub jej brak wpływa na zarządzanie kryzysem.

Pandemia COVID-19 uwidoczniła potrzebę rezygnacji z tradycyjnego modelu świadczenia usług publicznych na rzecz bardziej cyfrowych rozwiązań. Przytoczone badania pokazują, że państwa członkowskie o wyższym poziomie digitalizacji i interoperacyjności w sektorze publicznym borykały się z mniejszymi problemami i zgłaszały mniej trudności w zapewnieniu ciągłości działalności administracyjnej podczas pandemii (Allegra Crahay  i inni., 2021 -  https://joinup.ec.europa.eu/collection/nifo-national-interoperability-framework-observatory/report-public-administrations-digital-response-covid-19-europe).

Doświadczenia z wczesnych etapów pandemii wykazały pilną potrzebę sprawniejszego zarządzania i lepszej koordynacji zarządzania środkami na szczeblu UE. Aby było to możliwe, kluczową rolę odgrywa wymiana wysokiej jakości informacji i danych między administracjami publicznymi. Niedociągnięcia w tym obszarze negatywnie wpłynęły na zdolność organów unijnych do reagowania na wyzwania pojawiające się w trakcie pandemii.

Unijne działania na rzecz interoperacyjności

Także i inne programy, polityki i inicjatywy na poziomie unijnym wspierają wysiłki na rzecz zwiększenia interoperacyjności i przyczyniają się do modernizacji i cyfryzacji administracji publicznych w całej UE. Program ISA2 był szczególnie spójny z działaniami podejmowanymi w ramach: CEF (ang. Connecting Europe Facility – Łącząc Europę), SDG (ang. Sustainable Development Goals), EFRR (ang. European Regional Development Fund – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego), SRSP (ang. the Structural Reform and Support Programme), Horizon 2020 i Planem działań na rzecz administracji elektronicznej.

Przyszłe inicjatywy podejmowane na rzecz zwiększania interoperacyjności powinny zatem czerpać z dorobku osiągniętego w ramach prowadzonych już działań.

Wnioski i postulaty

Żeby mieć pewność, że rozwiązania zbudowane w ramach programu pozostaną w pełni wykorzystane, przyczynią się w przyszłości do podjęcia nowych inicjatyw i zwiększania poziomu interoperacyjności w UE, można rozważyć następujące środki:

• Wspieranie w zorganizowany i proaktywny sposób współpracy oraz wymiany najlepszych praktyk między państwami członkowskimi.
• Budowanie holistycznego, wielowymiarowego podejścia do interoperacyjności w ramach programu „Cyfrowa Europa”, w odpowiedzi na problemy i zagadnienia pojawiające się w różnorodnych obszarach.
• Opracowanie ulepszonego sposobu zarządzania interoperacyjnością w UE, które m.in. pozwoliłoby na wyzyskanie korzyści płynących z programu ISA2 na poziomie operacyjnym. W ramach planowanej „wzmocnionej strategii interoperacyjności rządów UE” mogłyby zostać opracowane wiążące ramy dla interoperacyjności. Proces należałoby oprzeć na zaangażowaniu państw członkowskich.
• Zwiększenie poziomu synergii, w szczególności z inicjatywami mającymi na celu zapewnienie finansowania w obszarze cyfryzacji usług publicznych oraz inicjatywami podejmowanymi na poziomie regionalnym i lokalnym.
• Wzmocnienie synergii z innymi źródłami finansowania - w celu zwiększenia zakresu zastosowania rozwiązań opracowanych w ramach programu.
• Podniesienie poziomu świadomości wśród pracowników sektora publicznego dotyczącej roli norm/standardów w strategii transformacji cyfrowej oraz pełnego wspierania bliźniaczych transformacji: zielonej i cyfrowej. Proces ten powinien się odbywać z zaangażowaniem krajowych organizacji normalizacyjnych i stowarzyszeń handlowych w ramach programu „Cyfrowa Europa” i rozwoju europejskich przestrzeni danych.
• Poprawa i ustrukturyzowanie powiązań pomiędzy komponentami Programu „Cyfrowa Europa” a Wielostronną Platformą Normalizacji ICT, o której mowa w decyzji 2011/C 349/04.

Studium dostępne jest w języku angielskim na stronie: https://ec.europa.eu/isa2/sites/default/files/210826_isa2_final_evaluation_-_final_study_-_clean.pdf