Polska w Kenii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Afryka Wschodnia, nad Oceanem Indyjskim, Kenia leży na równiku, przebiega przez nią Wielki Rów Wschodni. Od zachodu graniczy z jeziorem Wiktoria.
Sąsiedzi: Kenia graniczy od północy z  Etiopią i Sudanem Południowym, od północnego wschodu z Somalią, od zachodu z Ugandą, a od południa z Tanzanią.
Ludność: 55 815 070   (dane z 23.02.2024 na podst. Worldometer / United Nations)
Obszar: 582 650 km²
Stolica: Nairobi (4,4 mln mieszkańców)
Języki urzędowe: angielski i swahili
Niepodległość: 12 grudnia 1963 r. od Wielkiej Brytanii

Warunki klimatyczne

W Kenii panuje częściowo klimat tropikalny. Na wybrzeżu jest zawsze gorąco i wilgotno, a w północnej i północno-wschodniej części kraju gorąco i sucho. W Nairobi z powodu wysokości (ok. 1800 m. n.p.m.) temperatury są stosunkowo umiarkowane na przestrzeni całego roku. W pozostałych rejonach klimat jest umiarkowany i ciepły. W kraju tradycyjnie występują dwie pory deszczowe, długa (marzec-maj) i krótka (listopad-grudzień). Okres chłodny przypada na lipiec i sierpień. Na wybrzeżu oraz na zachodzie kraju nad Jeziorem Wiktoria występuje całoroczne zagrożenie malaryczne. Ze względu na wysokość n.p.m. w Nairobi zagrożenie malarią nie występuje.

Główne bogactwa naturalne

Kenia nie ma znaczących surowców mineralnych. Górnictwo ma niewielki udział w krajowym PKB (niecałe 1%). Największe wpływy przynosi wydobycie rudy tytanu z okolic Kwale (6. miejsce na świecie) oraz sody naturalnej z jeziora Magadi (10. miejsce na świecie). Do kenijskich zasobów naturalnych należą ponadto: wapień, sól, kamienie szlachetne, fluoryt, cynk, ziemia okrzemkowa, gaz ziemny oraz gips. Produkty, których eksport w 2021 r. przyniósł największe zyski, to: herbata, kwiaty cięte (głównie róże), kawa, produkty przetwórstwa ropy naftowej oraz ruda tytanu. W sierpniu 2019 r. Kenia dołączyła do grona państw eksportujących ropę naftową. W czerwcu 2016 r. prezydent Uhuru Kenyatta podpisał nowe prawo, które ma przyczynić się do szybkiego rozwoju sektora wydobywczego. W ocenie Kenya Chamber of Mines do 2030 r.  przemysł wydobywczy ma  stanowić ok. 10% PKB.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą Kenii jest szyling kenijski (KES, ksh), który dzieli się na 100 centów. W obiegu są banknoty o nominałach 1000, 500, 200, 100 i 50 szylingów oraz monety. Średni kurs z 8.04.2024 r. to: 1 USD = 130,09 KES, 1 PLN = 32,93 KES, 1 EUR = 140,93 KES. W miejscach obsługujących turystów (hotele, restauracje, supermarkety, atrakcje turystyczne) dość powszechnie akceptowane są dolary. Euro nie jest akceptowanym w Kenii środkiem płatniczym.

Nie ma problemów z wymianą walut zachodnich na miejscową. Kursy kantorowe niewiele odbiegają od kursów bankowych, przy czym w bankach pobierana jest prowizja. Powszechne są płatności kartami płatniczymi, głównie w dużych miastach. W Kenii popularny jest także system płatności za pośrednictwem telefonii komórkowej, tzw. aplikacja M-pesa. Warto rozważyć jej założenie w przypadku dłuższego pobytu w kraju.

Religia

Dominującą w Kenii religią jest chrześcijaństwo, wyznawane przez ponad 80% populacji (w tym przede wszystkim protestanci – ok. 50%, katolicy – 25%). Dość popularnymi wyznaniami są islam (ok. 12%) i tzw. animizm, czyli tradycyjne wierzenia plemienne (2%).

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1 stycznia – Nowy Rok
• Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny (w zależności od kalendarza na dany rok)
• 1 maja – Święto Pracy
• 1 czerwca – Madaraka Day
• Idd-ul-Fitr (w zależności od kalendarza na dany rok)
• Idd-ul Azha (w zależności od kalendarza na dany rok, dzień wolny dla wyznawców islamu)
• 10 października – Moi Day
• 20 października – Mashujaa Day
• Diwali (w zależności od kalendarza na dany rok, dla wyznawców hinduizmu)
• 12 grudnia– Święto Niepodległości Kenii
• 25 i 26 grudnia  – Boże Narodzenie

Infrastruktura transportowa

Kenia posiada rozbudowaną, jak na warunki afrykańskie, infrastrukturę transportową, chociaż jej jakość jest nierówna w całym kraju. Nairobi to węzeł komunikacyjny i centrum transportowe wschodniej i środkowej Afryki.

Port w Mombasie jest największym głębokowodnym portem w regionie – to największy port w Afryce Wschodniej i drugi największy w całej Afryce. Zaspokaja potrzeby kilkunastu krajów (w tym m.in. Ugandy, Rwandy, Sudanu Południowego, Tanzanii, Burundi i DRK), pomimo ciągłego braku sprzętu, niskiej efektywności i wszechobecnej korupcji. Wobec tych trudności podjęto decyzję o gruntownej przebudowie i powiększeniu portu w Mombasie oraz zapoczątkowano, przy współpracy z Chińczykami, budowę nowego portu w Lamu. W 2022 roku zakończyła się także, sfinansowana i przeprowadzona przez Japończyków modernizacja portu Mombasie której koszt wyniósł 47,5 mln USD. Dobudowano drugi terminal kontenerowy i dodatkowe stanowiska rozładunkowe. Obecnie na wykończeniu jest most w Dongo Kundu, który znacznie skróci drogę z lotniska i dworca kolejowego w Mombasie do Diani Beach i granicy z Tanzanią.

W czerwcu 2017 r. zakończono budowę i otwarto przewozy pasażerskie na liczącej ok. 500 km linii kolejowej Standard Gauge Railway (SGR) z Mombasy do Nairobi. W 2018 r. ruszyły na tej trasie przewozy towarowe, a w 2019 przedłużono trasę pociągu o kolejne 120 km do Naivashy. Koszt ukończenia obu etapów, który w ramach zwrotnej pożyczki pokrył rząd Chin, wyniósł ponad 4,7 mld USD. Obecnie trwają prace nad przedłużeniem linii do Kisumu nad Jeziorem Wiktoria. Docelowo linia ma biec do granicy z Ugandą.

W Kenii istnieje także dobrze rozwinięta sieć wewnętrznych połączeń lotniczych. Działa kilkanaście lotnisk, w tym największe, międzynarodowe lotniska Jomo Kenyatta International Airport (JKIA) w Nairobi, Moi International Airport w Mombasie oraz Kisumu International Airport. Wszystkimi publicznymi obiektami lotniskowymi zarządza Kenijska Dyrekcja Lotnisk (Kenya Airports Authority, KAA) – agencja rządowa odpowiadająca za nadzór, kontrolę i zarządzanie lotniskami w kraju.

Ponadto Kenia posiada rozbudowaną sieć dróg utwardzonych i nieutwardzonych, których stan jest stosunkowo dobry w większych miastach, gorszy na prowincji. Komunikacja autobusowa, obsługiwana przez prywatnych przewoźników, jest ogólnie dostępna i tania, ale problemem jest stan techniczny pojazdów i bezpieczeństwo na drogach.

Obowiązuje ruch lewostronny. Aby poruszać się samochodem po Kenii można przez 3 miesiące korzystać z polskiego prawa jazdy, jednak należy posiadać jego tłumaczenie na język angielski sporządzone przez tłumacza przysięgłego lub przed przyjazdem uzyskać międzynarodowe prawo jazdy. W przypadku dłuższego pobytu po upływie tego okresu należy wystąpić o kenijskie prawo jazdy.

W porze deszczowej lokalne drogi są przejezdne tylko dla samochodów z napędem na cztery koła. Podczas podróży samochodem do niektórych odległych regionów (m.in. Garissa, okolice jeziora Turkana, Lamu, Marsabit), z uwagi na działalność uzbrojonych bojówek i terrorystów, należy korzystać z eskorty uzbrojonych policjantów lub żołnierzy.

Obowiązek wizowy

Od 2024 r. Kenia zniosła obowiązek wizowy. Jednak wjeżdżący do Kenii powinni posiadać elektroniczne pozwolenie na wjazd – Electronic Travel Authorisation (ETA). O ETA wnioskuje się przez stronę https://www.etakenya.go.ke/en, a koszt wynosi 30 USD. Czas oczekiwania wynosi ok. 3 dni robocze.

Ustrój polityczny

Kenia to tzw. demokratyczna republika prezydencka. Należy do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Jest podzielona na 47 hrabstw (counties), zarządzanych przez gubernatorów (governors) i rządy lokalne (county governments), posiadające własne kompetencje i budżety. Na czele państwa stoi prezydent, który sprawuje jednocześnie funkcję szefa rządu. W Kenii obowiązuje rozdział władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej. Obecnym  prezydentem Kenii jest William Ruto, a wiceprezydentem Rigathi Gachagua. Obecnie obowiązującą konstytucję przyjęto w 2010 r. W Kenii obowiązuje system wielopartyjny. Kolejne wybory prezydenckie odbędą się jesienią 2027 r.

Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza w Kenii należy do dwuizbowego parlamentu: izbą wyższą jest Senat, izbą niższą jest Zgromadzenie Narodowe (National Assembly). Zgromadzenie Narodowe składa się z 349 członków: 290 wybieranych z okręgów wyborczych, 47 kobiet wybieranych z poszczególnych obwodów, 12 członków pochodzi z nominacji partii politycznych. Marszałek Zgromadzenia Narodowego jest wybierany przez deputowanych spoza swego grona parlamentarzystów. Senat składa się z 67 członków: 47 wybieranych bezpośrednio w obwodach, 16 kobiet nominowanych przez partie polityczne, 2 przedstawicieli młodzieży, 2 przedstawicieli osób niepełnosprawnych. Marszałek wybierany podobnie jak marszałek Zgromadzenia Narodowego. Kadencja parlamentu wynosi pięć lat.

Władza wykonawcza

Władza wykonawcza jest w posiadaniu prezydenta, który jest wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat. Prezydent jest zazwyczaj wspierany przez mianowanego wiceprezydenta i rząd, składający się z kilkunastu ministrów (tzw. cabinet secretaries). Od 12 września 2022 r. funkcję prezydenta sprawuje William Ruto.

Struktura administracji gospodarczej

Sprawy gospodarcze należą przede wszystkim do kompetencji Ministerstwa Handlu, Inwestycji i Przemysłu (Ministry of Trade, Investments and Industry). Zgodnie z obecnym składem rządu z 2022 r., inne resorty zaangażowane we współpracę gospodarczą to m.in. Ministerstwo Turystyki, Dzikiej Przyrody  i Dziedzictwa (Ministry of Tourism, Wildlife and Heritage), Ministerstwo Gruntów, Robót Publicznych, Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast i (Ministry of Lands, Public Works, Housing, and Urban Development), Ministerstwo Wody i Usług Sanitarnych (Ministry of Water and Sanitation), Ministerstwo Energii i Ropy Naftowej (Ministry of Energy and Petroleum), Ministerstwo Informacji, Komunikacji i Gospodarki Cyfrowej (Ministry of Information, Communications and The Digital Economy), Ministerstwo Rolnictwa i Hodowli (Ministry of Agriculture and Livestock Development), Ministerstwo Górnictwa i Gospodarki Morskiej (Ministry of Mining, Blue Economy, and Maritime Affairs),  Ministerstwo Rozwoju Kooperatyw i Małych i Średnich Przedsiębiorstw (Ministry of Co-operatives and Micro, Small and Medium Enterprises (MSME) Development), Ministerstwo Środowiska i Leśnictwa (Ministry of Environment and Forestry), Ministerstwo Dróg i Transportu (Ministry of Roads and Transport) czy Ministerstwo Pracy i Opieki Socjalnej (Ministry of Labour and Social Protection).

Pozostałe instytucje i organizacje wspierające współpracę gospodarczą i handel międzynarodowy to: Kenya Institute of Business Training (KIBT), Kenya National Chamber of Commerce and Industry (KNCCI), Export Processing Zones Authority (EPZA), Special Economic Zones Authority (SEZ), Kenya Investment Authority (KenInvest), Kenya Export Promotion and Branding Agency (KEPBA), Kenya National Trading Corporation (KNTC), Kenya Wine Agencies Limited (KWAL) oraz Industrial and Commercial Development Corporation (ICDC). Za standaryzację i normy importowe odpowiada Kenya Bureau of Standards (KEBS).

Sądownictwo gospodarcze

Sprawami gospodarczymi zajmują się sądy krajowe. Na podstawie Konstytucji z 2010 r. sądownictwo w Kenii składa się z Sądu Najwyższego, Sądu Apelacyjnego, Sądu Wyższej Instancji oraz sądów niższej instancji w tym sądów rejonowych, sądów Kadhis (orzekających w oparciu o prawo muzułmańskie) oraz sądów wojskowych. W ramach sądów rejonowych działają wydziały handlowe (Milimani Commercial Courts). Na podstawie ustawy z 2011 r. (The Industrial Court Act No. 20 of 2011) powstały sądy pracy,  które orzekają w dwóch instancjach w zakresie prawa pracy, związków zawodowych, itp. Sprawy gospodarcze prowadzone są przez wyspecjalizowane kancelarie adwokackie.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Kenia jest największą gospodarką Afryki Wschodniej, regionalnym węzłem handlowym i transportowym. Jest również jednym z najbardziej uprzemysłowionych krajów regionu. Około 12,5% powierzchni Kenii zajmują rezerwaty i parki narodowe. Turystyka to jedna z najważniejszych gałęzi gospodarki, która według szacunków Ministerstwa Turystyki i Dzikiej Przyrody w 2023 odpowiadała za ponad 10% PKB, co przewyższało wyniki sprzed pandemii COVID-19.

Ok. 75% mieszkańców utrzymuje się jednak z rolnictwa, które odpowiada za 1/5 kenijskiego PKB. Około 40% populacji jest zatrudnionych w rolnictwie, a na terenach wiejskich ponad 70%. Główne uprawy spożywcze w Kenii to kukurydza, pszenica, ryż, ziemniaki i fasola. Kukurydza i wyrabiane z niej ugali (rodzaj polenty) jest podstawowym pożywieniem Kenijczyków i jest uprawiana w 90 procentach gospodarstw. W ramach strategii mającej na celu zmniejszenie uzależnienia od kukurydzy rząd Kenii rozpoczął działania na rzecz dywersyfikacji i rozwój upraw sorgo, prosa, manioku i ziemniaków. Głównymi rolniczymi towarami eksportowymi kraju, generującymi największe przychody, są herbata, kawa, kwiaty cięte i warzywa. Produkcja rolna obejmuje także uprawę agawy sizalowej, trzciny cukrowej, ananasów, awokado, bananów, palmy kokosowej, orzeszków ziemnych i bawełny. Wciąż ważną rolę szczególnie na prowincji odgrywa hodowla zwierząt na mięso, skóry, mleko i jaja.. Degradacja terenów leśnych zmniejszyła produkcję w leśnictwie. Rybołówstwo ma lokalne znaczenie i z uwagi na zanieczyszczenie wód, przełowienie i używanie niedozwolonych technik posiada niewykorzystany w pełni potencjał, przede wszystkim nad jeziorem Turkana i jeziorem Wiktorii.

Duży wpływ na finanse kraju mają także transfery gotówki przesyłane przez Kenijczyków pracujących w Stanach Zjednoczonych (ponad 50%), Europie i Azji, które według danych Banku Światowego odpowiadają za ok. 3,5% PKB Kenii.

Kenia jest najważniejszym krajem regionu w sektorze finansowym i bankowym, choć na jej rozwój i konkurencyjność niekorzystnie wpływa korupcja, a także wciąż niewystarczające inwestycje w infrastrukturę.

W Nairobi znajduje się jedna z największych giełd papierów wartościowych w Afryce. System bankowy nadzoruje Centralny Bank Kenii (Central Bank of Kenya). W kraju działa kilkadziesiąt banków komercyjnych, z czego dwa należące do międzynarodowych korporacji (Barclays i Citibank).

Najważniejszymi priorytetami dla obecnej administracji są założenia tzw. Big Four Agenda, tj. planu rozwoju kraju, opracowanego jeszcze podczas prezydentury Uhuru Kenyatty. Głównymi celami planu są: zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, wprowadzenie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz zwiększenie ilości tanich mieszkań w kraju.

Dług publiczny Kenii ma tendencję wzrostową i w 2023 r. wyniósł 70,2%. Kenia pozostaje nadal znaczącym biorcą zagranicznej pomocy rozwojowej, która w 2021 stanowiła niecałe 3% DNB. Kenia jest też krajem priorytetowym „Polskiej pomocy”.

Pandemia koronawirusa spowodowała znaczne pogorszenie prognoz wzrostu gospodarczego, znacząco zwiększyła zadłużenie kraju i doprowadziła do kryzysu ekonomicznego. Z powodu epidemii ucierpiał przede wszystkim eksport kwiatów ciętych do Europy, a także turystyka i powiązane usługi. Wzrost kenijskiego PKB, przed pandemią utrzymujący się na poziomie ok. 5%, w 2020 r. spadł do 0,3%.

Główne sektory gospodarki

Kenijska gospodarka jest silnie zależna od rolnictwa i turystyki. Największy udział w PKB kraju ma sektor usług (55%),zdominowany właśnie przez turystykę i powiązane sektory, następnie rolnictwo (21%) i przemysł (18%). Inne istotne sektory dla gospodarki Kenii to leśnictwo, rybołówstwo, górnictwo, produkcja przemysłowa, energetyka, telekomunikacja i usługi finansowe. Działalność przemysłowa skupiona jest wokół trzech największych miast kraju: Nairobi, Mombasy i Kisumu i dot. przede wszystkim przemysłu spożywczego.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Wartość eksportu towarów z Kenii w 2022 roku wyniosła 13,85 mld USD. Eksport towarów wzrósł w 2022 roku o 2,03 mld USD (wartość eksportu towarów z Kenii wyniosła w 2021 roku 11,82 mld USD ). Ponad 50% kenijskiego eksportu przypada na produkty rolnicze. Eksportuje się głównie herbatę (18,9% eksportu), kwiaty cięte (9,6%), kawę (4,65), tytan (3,95%), owoce tropikalne (3,09%). Wiodącym kierunkiem eksportowym są kraje afrykańskie, w tym przede wszystkim Uganda (9,22%), Rwanda (5,97%), Tanzania (5,7%) i Egipt (3,26%), a także Stany Zjednoczone (9,83%), Pakistan (7,36%), Niderlandy (6,84%), Wielka Brytania (5,54%), ZEA (4,01%) oraz Chiny (3,26%).

Wartość importu towarów do Kenii w 2022 roku wyniosła 25,5 mld USD. Import towarów zwiększył się o 2,4 mld USD (wartość importu towarów do Kenii wyniosła w 2021 roku 23,1 mld USD). Główne kategorie produktów importowanych to: surowce mineralne, maszyny i metale.  Produkty, którym przypada największy procent importu, to: rafinowana ropa naftowa (14,7%), olej palmowy (5,46%), lekarstwa (2,4%), samochody (2,37%), żelazo (2,2%) i pszenica (2,11%). Głównymi partnerami Kenii są w tym zakresie Chiny (24,9%), Indie (10,5%), Zjednoczone Emiraty Arabskie (7,78%), Arabia Saudyjska (4,73%), Malezja (4,53%) i Japonia (4,28 %).

Inwestycje zagraniczne

Rząd Kenii zachęca do inwestycji w kraju. Sprowadzenie zagranicznych inwestorów to część planu poprawy sytuacji gospodarczej i osiągnięcia, w dłuższej perspektywie, poziomu średnich dochodów, zgodnie z założeniami programu Kenya Vision 2030. Instytucjami wspierającymi inwestycje zagraniczne w Kenii są m.in. Kenijski Urząd ds. Inwestycji (Kenya Investment Authority – KenInvest) oraz Urząd ds. Specjalnych Stref Ekonomicznych (Special Economic Zones Authority – SEZ). Strategię rządu Kenii ws. inwestycji zagranicznych określa dokument „Strategic Plan: 2023 – 2027. Spearheading Equitable Investment-Led Transformation”.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Kenia bierze aktywny udział w międzynarodowych organizacjach handlowych. Najważniejsze z nich to Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej (COMESA), Wspólnota Wschodnioafrykańska (EAC), a także Światowa Organizacja Handlu (WTO). Kenia sygnowała w marcu 2018 r. i następnie ratyfikowała Umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu (AfCFTA), która ma zunifikować, rozszerzyć i pogłębić istniejące wcześniej porozumienia gospodarcze na kontynencie afrykańskim.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Kenia jest członkiem Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (East African Community, EAC). W 2014 r. zakończyły się negocjacje pomiędzy UE i krajami EAC w sprawie Umowy o Partnerstwie Gospodarczym (Economic Partnership Agreement, EPA). W związku z nieratyfikowaniem umowy przez wszystkie państwa EAC nie weszła ona w życie, a Kenia rozpoczęła negocjacje własnej umowy EPA z UE, które zakończyły się podpisaniem umowy w 2023. Umowa została ratyfikowana przez Parlament Europejski i oczekuje się, że wejdzie w życie w połowie 2024 r. po ratyfikacji przez parlament Kenii. Umowa zakłada zniesienie ceł dla produktów kenijskich oraz stopniowe zniesienie większości ceł (ok. 80%) na produkty unijne.

Niezależnie od powyższego, kraje Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (w tym Kenia) należą do ugrupowania OACPS - Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Tym samym kraj ten jest objęty postanowieniami podpisanej w 2023 r. Umowy o Partnerstwie między UE i jej państwami członkowskimi a OACPS (tzw. Samoa Agreement), stanowiącej przedłużenie umowy z Cotonou.

W ramach Instrumentu Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej – Globalny Wymiar Europy (NDICI – Global Europe) UE przyjęła Wieloletni Plan Indykatywny (MIP) na lata 2021-27 dla Kenii, który zakłada realizację projektów rozwojowych o łącznej wartości 324 mln euro w latach 2021-24.

Gospodarcze umowy dwustronne

• Umowa między Rządem PRL a Rządem Kenii o współpracy naukowej i technicznej, podpisana 20 kwietnia 1964 r.
• Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Kenii o komunikacji lotniczej między oraz poza ich odnośne terytoria, podpisana 28 kwietnia 1988 r.
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Kenii o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej z dnia 22 września 2015 r. – umowa ta dotyczy udzielenia Kenii kredytu w wysokości 100 mln USD na sfinansowanie projektów w dziedzinie modernizacji rolnictwa. Ponadto zapisy zawartej między stronami umowy przewidują, iż co najmniej 60% produktów i usług zakupionych z wykorzystaniem środków z kredytu będzie pochodzić bezpośrednio z Polski.  Do tej pory zrealizowano dostawy o wartości ok. 1/5 kredytu. Trwają prace nad aneksem do umowy umożliwiającym wykorzystanie pozostałej kwoty.
• Memorandum o Porozumieniu między Ministerstwem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Skarbu i Planowania Gospodarczego Republiki Kenii w sprawie realizacji współpracy w ramach Programu Solidarności Podatkowej, podpisane 5 lutego 2024 r.
• Memorandum o Porozumieniu między Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Hodowli Zwierząt Republiki Kenii o współpracy w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, podpisane 5 lutego 2024 r.

Dwustronna wymiana handlowa

Dane dot. wymiany handlowej Polski z Kenią za 2022 r. (w porównaniu do 2021 r.): eksport – 81,8mln USD (35,5 mln USD), import – 46,2 mln USD (34,7mln USD), saldo – 435,6 mln USD (0,8 mln USD).

Należy zauważyć, że polsko-kenijskie relacje gospodarcze są niewielkiej skali. Kenia jest 115. partnerem Polski pod względem importu oraz 96. pod względem eksportu.

Kenia dostarcza do Polski głównie płody rolne, w tym m.in. kawę, herbatę, kwiaty cięte, owoce, warzywa, przyprawy i tytoń. Polskie firmy sprzedają do Kenii przede wszystkim pszenicę, maszyny, urządzenia elektryczne, odzież w tym odzież używaną oraz wyroby papiernicze. Polskie firmy zauważają coraz większe możliwości w sektorach rolno-spożywczym, budowlanym, medycznym oraz IT.

Wzajemne inwestycje

Kenia jest jednym z priorytetowych państw polskiej współpracy rozwojowej. Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP za pośrednictwem polskich organizacji pozarządowych (m.in. PCPM, PAH, Fundacja HAART czy Salezjański Wolontariat Misyjny) oraz Ambasady RP w Nairobi od lat realizuje w Kenii projekty pomocowe z zakresu poprawy dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej, ratownictwa i służb pożarniczych, rozwoju przedsiębiorczości, dostępu do wody czy ochrony środowiska.  Od 2015 r. trwa wdrażanie Umowy o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej, na mocy której dostarczono do Kenii chłodziarki do mleka o łącznej wartości ponad 20 mln. W 2023 r. Polska zgłosiła do UE propozycję flagowego projektu w ramach strategii „Global Gateway” dot. systemu biogazowni na obszarach wiejskich. Projekt został zatwierdzony przez Radę UE i trwają prace nad jego uruchomieniem. Trwają również prace nad włączeniem Kenii do projektu Banku Gospodarstwa Krajowego dot. rozwoju cyfryzacji w Afryce Subsaharyjskiej, który otrzymał gwarancje finansowe z Komisji Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFSD+).

Współpraca regionalna

Integracja regionalna, szczególnie w ramach Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC), stanowi istotny czynnik wzrostu dla gospodarki Kenii. Symbolicznie jest to podkreślane poprzez obecność flagi i hymnu EAC podczas uroczystości oficjalnych i państwowych. Po wstąpieniu Somalii do EAC w 2023 r. czterech z pięciu sąsiadów Kenii należy do Wspólnoty. Większość lub znaczna część eksportu pozbawionych dostępu do morza obszarów EAC (Ugandy, Sudanu Płd., Rwandy, Burundi oraz wschodnich regionów Demokratycznej Rep. Kongo) przechodzi przez terytorium Kenii i największy w regionie port w Mombasie. Stanowi to impuls dla rozwoju infrastruktury w kraju. Obecnie trwają prace nad finansowaną przez Chiny modernizacją wybudowanej jeszcze w czasach kolonialnych linii kolejowej z Mombasy do granicy z Ugandą. Zakończone już prace nad odcinku z Mombasy przez Nairobi do Naivashy, a w najbliższych latach ma być otwarty odcinek do Kisumu – największego kenijskiego portu nad Jeziorem Wiktoria.

Trwają także prace nad rozbudową dwóch korytarzy transportowych obejmujące rozwój infrastruktury drogowej, ropociągów, a także portów w Mombasie, Lamu i Kisumu: Korytarza Północnego, łączącego Mombasę z Nairobi, Kisumu i granicą z Ugandą, oraz korytarza transportowego Lamu – Sudan Południowy – Etiopia (LAPSSET), z portu w Lamu do granic z Etiopią i Sudanem Płd. Prace nad rozbudową Korytarza Północnego są częściowo prowadzone przez UE w ramach strategii „Global Gateway” (finansowanie grantowe o wartości 30 mln euro).

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

W opublikowanym przez Bank Światowy zestawieniu Doing Business 2020 Kenia pod względem warunków sprzyjających do prowadzenia działalności gospodarczej zajmuje 56 miejsce wśród 190 państw ujętych w rankingu, z wynikiem 73,2 (dla odniesienia: Polska zajęła 40. miejsce z wynikiem 76,4, a pierwsza w rankingu Nowa Zelandia uzyskała wynik 86,8). W porównaniu z edycją tego rankingu z 2018 r., pozycja Kenii uległa poprawie o 24 pozycje, przy czym obserwuje się duże dysproporcje między poszczególnymi kategoriami ocenianymi przez Bank Światowy. W ocenie banku Kenia zajmuje wysokie miejsca w kategoriach „Ochrona mniejszościowych inwestorów” (1. miejsce) oraz „Uzyskanie kredytu” (4.), ale bardzo niskie w kategoriach „Zarejestrowanie własności” (134.), „Założenie firmy” (129.), „Handel transgraniczny” (117.), „Uzyskanie pozwolenia na budowę” (105.) czy „Egzekwowanie umów” (89.)

W odniesieniu do kategorii handlu transgranicznego, Kenia spadła o 11 pozycji w porównaniu z rankingiem z 2018 r.  Obowiązujące procedury importowe w  Kenii wymagają sporządzenia 10 dokumentów. Całkowity niezbędny czas na procedury importowe w Kenii (dokumentacja i odprawa na granicy) to średnio 254 godziny. Koszty związane z procedurami importowymi to średnio 948 USD. Obowiązujące procedury eksportowe w Kenii wymagają sporządzenia 9 dokumentów. Całkowity niezbędny czas na procedury eksportowe w Kenii (dokumentacja i odprawa na granicy) to 35 godzin. Koszty związane z procedurami eksportowymi wynoszą ok. 334 USD.

Kenia posiada wiele zalet, w tym m.in. strategiczne położenie nad Oceanem Indyjskim, dobre wyniki gospodarcze we wszystkich sektorach, silną demografię z wykształcającą się nową klasą średnią. Do mocnych stron rynku kenijskiego należy także unia celna w ramach EAC, chłonność miejscowych rynków wewnętrznych, dynamiczny rozwój sektora telekomunikacji i IT, szybki rozwój infrastruktury drogowej i miejskiej, rozwój sektora energetycznego, małe ryzyko niestabilności politycznej, turystyczna atrakcyjność regionu, duża dostępność siły roboczej oraz niskie koszty pracy (minimalne wynagrodzenie wynosi w przeliczeniu ok. 217 USD, a średnie wynagrodzenie wyniosło w 2021 r. 634 USD) Należy jednak podkreślić, że mimo dość dobrze funkcjonującego systemu edukacji oraz powszechnej znajomości języka angielskiego, znalezienie wysoko wykwalifikowanych pracowników jest zazwyczaj dużym wzywaniem.

Słabe strony rynku kenijskiego to m.in. brak stabilnej prognozy wzrostu PKB w następnych latach, zwiększony fiskalizm państwa wraz z coraz większym długiem publicznym, brak wystarczających inwestycji w edukację i opiekę zdrowotną, stosunkowo wysokie ceny energii oraz ryzyko znacznego wzrostu inflacji. Na konkurencyjność Kenii negatywnie wpływa ponadto wysoki poziom korupcji, także w systemie sądowniczym. W zestawieniu Transparency International badającym poziom korupcji na świecie Kenia zajmuje 126 miejsce z wynikiem 30/100 (dla porównania: Polska zajmuje 47. miejsce z wynikiem 54, a pierwsza w rankingu Dania zdobyła 90 punktów). W 2024 r. Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (Financial Action Task Force – FATF) umieściła Kenię na tzw. szarej liście krajów wykazujących uchybienia w krajowym systemie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu.

Dostęp do rynku pracy

O zezwolenie na pracę aplikuje przyszły pracodawca mający siedzibę w Kenii, a przyznawane jest ono przez Departament Stanu ds. imigracji i spraw obywatelskich (Stete Department for Immigration and Citizen Services) podlegający kenijskiemu MSWiA. W związku z dużym bezrobociem istnieją regulacje dotyczące pierwszeństwa zatrudniania obywateli Kenii. Z tego też względu pracodawca, który chce zatrudnić obcokrajowca, powinien wykazać niemożliwość znalezienia odpowiednio wykwalifikowanej osoby na rynku wewnętrznym. O pozwolenie na pracę mogą się ubiegać jedynie cudzoziemcy należący do jednej z dziewięciu kategorii wyszczególnionych na stronie immigration.go.ke. Wśród nich znajdują się osoby posiadające wysokie kwalifikacje zawodowe, osoby zatrudniane przez władze państwowe lub organizacje międzynarodowe oraz osoby, które zamierzają prowadzić działalność w sektorach: rolnym, górnictwie, handlu lub przetwórstwie, po otrzymaniu odpowiednich zezwoleń i licencji i przedstawieniu odpowiedniego kapitału początkowego. Pozytywnie rozpatrywane są podania o pozwolenie na pracę dla osób, które mogą przyczynić się do wzbogacenia gospodarki Kenii. Z wyjątkiem uchodźców i osób prowadzących działalność charytatywną i religijną, koszt pozwolenia na pracę jest wysoki i wynosi rocznie od  100.000 KES (ok. 768 USD) do 200.000 KES.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

W Kenii zarówno obywatele, jak i cudzoziemcy, mają prawo nabyć komercyjną lub mieszkaniową nieruchomość położoną zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich, bez jakichkolwiek ograniczeń. Prawo to nie dotyczy gruntów rolnych, których ani obcokrajowcy, ani też prywatne firmy, których udziałowcami są nie tylko kenijscy obywatele, nie mogą kupić na własność. Wyjątkiem jest sytuacja, w której taka transakcja zostanie zwolniona z przepisów ustawy o ochronie gruntów (Land Control  Act) przez prezydenta na podstawie odpowiedniej decyzji. W ramach nowej konstytucji Kenii z 2010 r. osoby, które nie są obywatelami Kenii, jak również spółki, których udziałowcami są nie tylko obywatele Kenii, mogą stać się właścicielami gruntów jedynie na podstawie dzierżawy na okres nieprzekraczający 99 lat.

Powierzchnia komercyjnych przestrzeni biurowych w Nairobi wynosi obecnie ok 3,5 mln m². Wynajem nowych biur w Nairobi pozostaje stosunkowo stabilny, a miasto nadal jest jedną z ulubionych lokalizacji korporacji międzynarodowych planujących otworzyć placówki regionalne w Afryce Wschodniej. Systematycznie rośnie też w Kenii ilość powierzchni handlowej, co wykorzystują handlowcy spoza kraju – na kenijski rynek weszła m.in. francuska sieć supermarketów Carrefour.

System zamówień publicznych

Kwestie zamówień publicznych reguluje ustawa Public Procurement and Asset Disposal Act z 2015, znowelizowana w 2022 r. Organem nadrzędnym jest Public Procurement Regulation Authority (PPRA). Do PPRA należy kontrola i monitoring przestrzegania prawa o zamówieniach publicznych. Szczegóły dotyczące zamówień publicznych, jak również wszelkie akty prawne są dostępne na stronie urzędu: http://ppra.go.ke/.

Podstawowym językiem biznesu w Kenii jest angielski, którym Kenijczycy zajmujący wyższe stanowiska posługują się w sposób biegły. Inne od europejskiego (bardziej luźne) jest pojmowanie czasu, co dotyczy nie tylko częstych spóźnień na spotkania biznesowe, ale także wolniejszego niż w Europie prowadzenia negocjacji, które opierają się przede wszystkim na dobrym kontakcie osobistym i wysłuchaniu wszystkich stron. W dobrym tonie, przed przejściem do konkretów, jest niezobowiązująca rozmowa o rodzinie, sporcie czy pogodzie. Kenijczycy przywiązują także dużą wagę do odpowiednich tytułów oraz zwrotów grzecznościowych zarówno w rozmowie, jak i w komunikacji pisemnej. Zwrot „Your Excellency” jest powszechnie używany nie tylko w odniesieniu do głowy państwa i ambasadorów, ale także ministrów (Cabinet Secretary), wiceministrów (Principal Secretary) czy gubernatorów hrabstw. Źle odbierane zbyt szybkie skracanie dystansu, podnoszenie głosu, przerywanie rozmówcy, okazywanie irytacji lub zniecierpliwienia, a także zbyt otwarta krytyka, szczególnie w odniesieniu do osoby wyżej postawionej lub niedawno poznanej. Utrudnione, choć nie niemożliwe, jest budowanie relacji handlowych zdalnie. Kenijczycy, nawet piastujący wyższe stanowiska, powszechnie używają komunikatora WhatsApp. Kluczowe dla prowadzenia działalności gospodarczej w Kenii jest znalezienie zaufanych lokalnych partnerów i przedstawicieli, dobrze zorientowanych w lokalnym rynku i realiach.

Choć kenijskie elity w dużej mierze przejęły zachodni styl życia, Kenia dalej jest krajem bardzo zróżnicowanym etnicznie, językowo, regionalnie i religijnie. W Kenii istnieją 44 oficjalnie uznane plemiona i grupy etniczne. Przywiązanie do lokalnych tradycji jest bardzo ważne dla tożsamości Kenijczyków. Tematem tabu są kwestie konfliktów między poszczególnymi grupami etnicznymi. Choć większość Kenijczyków to chrześcijanie, należy mieć na względzie, że szczególnie w dużych miastach i na wybrzeżu wyższe stanowiska często piastują przedstawiciele mniejszości muzułmańskiej i hinduskiej.

Ministry of Investment, Trade and Industry
Adres: Social Security House, Block A, 23rd floor, P.O. Box 30418-00100, Nairobi, Kenia
Telefon: +254 20-2731531
Email: ps@industrialization.go.ke, cs@miti.go.ke

Kenya Investment Authority (KenInvest)
Adres: UAP Old Mutual Tower, 15th floor, Upper Hill Road, P.O. Box 55704 - 00200 City Square, Nairobi, Kenia
Telefon: +254 (730) 104 200; +254 (730) 104 210
Fax: +254 (20) 22243862
E-mail:  inquire@invest.go.ke
Strona internetowa: www.invest.go.ke

Special Economic Zones Authority (SEZA)
Adres: Old Mutual Tower, 8th  Floor, Upper Hill Road, Nairobi
Telefon: +254 (20) 786-3971
E-mail: info@sezauthority.go.ke
Strona internetowa: www.sezauthority.go.ke

Public Procurement Regulation Authority (PPRA)
Adres: KISM Towers, 6th Floor, Ngong Road P.O Box 58535- 00200, Nairobi, Kenia
Telefon: +254 020 3244000
E-mail: info@ppra.go.ke
Strona internetowa: www.ppra.go.ke  

Kenya National Chamber of Commerce and Industry (KNCCI)
Adres: Ground Floor, Heritan House, Woodlands Road, Off Argwings Kodhek, Nairobi, Kenia
Telefon: +254 111 050 600
E-mail: info@kenyachamber.or.ke
Strona internetowa: www.kenyachamber.or.ke

Kenya Bureau of Standards (KEBS)
Adres: Popo Road, Off Mombasa Road, P.O. Box 54974 – 00200, Nairobi, Kenia
Telefon: + 254 (20) 694 8000
E-mail: info@kebs.org
Strona internetowa: kebs.org

Kenya Association of Manufacturers (KAM)
Adres: 15 Mwanzi Road opp West Gate Mall, Westlands, Nairobi, Kenia
Telefon komórkowy: +254 (0) 722201368, 734646004/5
Telefon: +254 (0) 722201368, +254 (020) 2324817
E-mail: info@kam.co.ke
Strona internetowa: kam.co.ke

Kenya Private Sector Alliance (KEPSA)
Adres: 7th Floor, South Tower, Two Rivers, Limuru Rd, Nairobi, Kenia
Telefon: +254 720 340949, +254 735 999979
E-mail: info@kepsa.or.ke
Strona internetowa: www.kepsa.or.ke

Competition Authority of Kenya (CAK)
Adres: CBK Pension Towers, 15th Floor, Harambee Avenue, P.O. Box 36265-00200, Nairobi, Kenia
Telefon: (+254) 202628233
E-mail: complain@cak.go.ke
Strona internetowa: www.cak.go.ke

Konsulat Honorowy RP w Mombasie
Konsul honorowy: Pan Skipper Jones (języki: polski, angielski, suahili)
Adres: Le Marakech Apartments, Links Road Nyali, P.O.Box 43154-80100, Mombasa, Kenia
Telefon: +254 722 766 291
E-mail: ojskipper1@gmail.com    

Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH
Kierownik biura, Pan Łukasz Słoniowski, luszak.sloniowski@paih.gov.pl, +254 114 941 487, +48 502 666 027
Pan Daniel Abere: daniel.abere@paih.gov.pl, +254 700 127 979
E-mail: nairobi@paih.gov.pl  
Strona internetowa: https://www.paih.gov.pl/rynki_zagraniczne/kenia/

Ambasada Kenii w Berlinie, akredytowana także na Polskę
Ambasador: Pani Stella Okaya Morina
Adres:  Markgrafenstr. 63, 10969 Berlin, Niemcy
Telefon: +49 30 2592660
E-mail:  office@kenyaembassyberlin.de
Strona internetowa: www.kenyaembassyberlin.de