Polska w Kenii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Afryka Wschodnia, nad jeziorem Wiktoria. Brak dostępu do morza.
Sąsiedzi: Kenia, Tanzania, Rwanda, Demokratyczna Republika Konga i Sudan Południowy
Liczba ludności: 49,6 mln (dane Worldometer 15.04.2024)
Powierzchnia: 241 038 km²
Stolica: Kampala (ok. 2 mln mieszkańców)
Języki urzędowe: angielski, swahili
Niepodległość: 9 października 1962 r. od Wielkiej Brytanii

Warunki klimatyczne

W Ugandzie dominuje klimat równikowy, na północnym-wchodzie – półpustynny. Występują dwie pory deszczowe, zwykle w okresie marzec-maj oraz wrzesień-listopad.

Główne bogactwa naturalne

Główne zasoby naturalne Ugandy to kobalt, złoto, miedź, ruda żelaza, wolfram, cyna, diamenty, sól i wermikulit. Uganda posiada także jeszcze nieeksploatowane złoża ropy naftowej – w 2023 r. uruchomiono pierwszy program wiertniczy, początek wydobycia planowany jest na rok 2025. Zasoby ugandyjskich złóż ropy są szacowane na 1,4 mld baryłek.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą jest szyling ugandyjski (UGX). Kurs w kwietniu 2024 r.: 1 PLN - 947 UGX, 1 EUR - 4 049 UGX, 1 USD - 3 800 UGX. Powszechnie akceptowane są dolary amerykańskie, przede wszystkim w miejscach uczęszczanych przez turystów. Kantory znajdują się w m.in. w Kampali, w innych większych miastach oraz w lepszych hotelach. 

Religia

W Ugandzie dominuje chrześcijaństwo – protestantyzm (głównie anglikanie i zielonoświątkowcy, wyznawany przez ok. 45% społeczeństwa) oraz katolicyzm (ok. 40%) . Wyznawcy islamu stanowią ok. 13% społeczeństwa.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1 stycznia – Nowy Rok​​​​​​
• 26 stycznia – Dzień Wyzwolenia „Narodowego Ruchu Oporu”
• 16 lutego – Dzień Arcybiskupa Janani Luwum
• 8 marca – Dzień Kobiet​​​​​​
• Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny (w zależności od kalendarza na dany rok)
• 1 maja – Święto Pracy
• Idd-ul-Fitr (w zależności od kalendarza na dany rok)
• 3 czerwca – Święto Męczenników (Uganda Martyrs’ Day)
• 9 czerwca – Dzień Bohaterów Narodowych​​​​​​
• Idd-ul Azha (w zależności od kalendarza na dany rok)
• 9 października – Święto Niepodległości​​​​​​
• 25-26 grudnia – Boże Narodzenie

Infrastruktura transportowa

Przez Ugandę przebiegają dwa międzynarodowe szlaki handlowe, z Kampali do Mombasy i z Kampali przez Kigali do Dar es Salaam. Umożliwiają one lepszą integrację gospodarczą Ugandy z Afryką Wschodnią, a ponadto dają dostęp do morza. Nie licząc głównych dróg, infrastruktura drogowa w Ugandzie jest w kiepskim stanie technicznym. Najlepiej utrzymane są drogi międzynarodowe lub prowadzące do dużych miast. 

W Ugandzie działa kolej wąskotorowa z Kampali do Malaby na granicy z Kenią, która w najbliższych latach ma zostać zastąpiona przez kolej normalnotorową. Docelowo, po modernizacji odcinka po stronie kenijskiej, Kampala uzyska połączenie kolejowe z portem w Mombasie. Bardzo dobrze rozwinięty jest też transport drogą wodną, z uwagi na dostęp do jeziora Wiktoria, jeziora Alberta oraz rzeki Nil.

W sierpniu 2019 r. wznowiono działalność narodowego przewoźnika lotniczego Uganda Airlines, który obsługuje trasy regionalne i międzynarodowe. W kraju znajduje się ok. 50 portów lotniczych, z czego tylko 6 ma utwardzane pasy startowe. Największe lotnisko, obsługujące połączenia międzynarodowe, to Entebbe International Airport, ok. 35 km od Kampal, z którą jest połączone drogą ekspresową.

Obowiązek wizowy

Od obywateli polskich wymagana jest wiza pobytowa. Wiza jednorazowa, ważna trzy miesiące, kosztuje 50 USD + 3% opłaty serwisowej. Wniosek wizowy składa się online przez stronę https://visas.immigration.go.ug/. Na stronie znajdują się także informacje nt. wymaganych dokumentów. Decyzja wizowa wysyłana jest mailowo na wskazany we wniosku adres. Należy ją wydrukować w celu okazania przy wjeździe do kraju. Paszport w chwili wjazdu do Ugandy powinien być ważny jeszcze co najmniej 6 miesięcy. Podczas wjazdu do Ugandy wymagane jest potwierdzenie szczepienia na żółtą febrę.

Możliwe jest również otrzymanie jednokrotnej wizy do Ugandy, Kenii i Rwandy (East African Community Visa). Jej koszt to 100 dolarów. W tym celu należy skontaktować się z Ambasadą Ugandy w Berlinie, obsługującą także Polskę.

Ustrój polityczny

Uganda jest republiką prezydencką. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Nieprzerwanie od 1986 r. autorytarne rządy w Ugandzie sprawuje Yoweri Museveni. Ostatnie wybory powszechne w 2016 r. i 2021 r. nie spełniały standardów demokratycznych. W 2021 r. administracja rządowa dopuściła się wielu nadużyć, takich jak bezpodstawne zatrzymania, konfiskaty mienia, tortury, a na kilka dni przed wyborami zablokowano internet. W antyrządowych demonstracjach zginęło kilkadziesiąt osób.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe, złożone z 557 przedstawicieli. 499 z nich, w tym 146 kobiet, wybieranych jest w wyborach powszechnych, 30 parlamentarzystów nominowanych jest przez grupy interesów (10 – wojsko, 5 – niepełnosprawnych, 5 – młodzież, 5 – seniorów, 5 – związki zawodowe), a 28 członków mianuje prezydent ex-officio.

Władza wykonawcza

Prezydent powołuje premiera (od 2021 r. jest nim Robinah Nabbanja) i rząd, w skład którego wchodzi również wiceprezydent. Członkiem rządu może zostać członek Zgromadzenia Narodowego lub osoba mająca bierne prawo wyborcze do Zgromadzenia. W praktyce faktyczną władzę sprawuje prezydent, który wskazuje poszczególnych ministrów. Premier jedynie asystuje prezydentowi i sprawuje funkcje pomocnicze.

Struktura administracji gospodarczej

Sprawy gospodarcze państwa należą do kompetencji Ministerstwa Handlu, Przemysłu i Spółdzielczości (Ministry of Trade, Industry and Cooperatives) oraz Ministerstwa Finansów, Planowania i Rozwoju Gospodarczego (Ministry of Finance, Planning and Economic Development). Ministerstwo Handlu ma za zadanie formułować, wspierać i zapewniać realizację programów, które promują rozwój turystyki, handlu oraz dalszą industrializację kraju. W strukturze resortu funkcjonuje siedem departamentów, w tym m.in. ds. handlu międzynarodowego, rynku lokalnego, spółdzielczości, przemysłu i technologii oraz finansów i administracji. Ministerstwu Handlu podlegają także instytucje o profilu gospodarczym: Uganda Commodity Exchange, Management Training and Advisory Centre, Uganda Industrial Research Institute, Uganda National Bureau of Standards, Uganda Export Promotion Board oraz Uganda Development Corporation. W Ministerstwie Finansów, Planowania i Rozwoju Gospodarczego działają komórki zajmujące się strategią dla gospodarki, inwestycjami, prywatyzacją oraz małą i średnią przedsiębiorczością.

Inne ministerstwa zajmujące się sprawami gospodarczymi to: Ministerstwo Rolnictwa, Przemysłu Zwierzęcego i Rybołówstwa (Ministry for Agriculture, Animal Industry and Fisheries) Ministerstwo Energetyki i Zasobów Mineralnych (Ministry of Energy and Mineral Development), Ministerstwo Robót Publicznych i Transportu (Ministry of Works and Transport) oraz Ministerstwo Turystyki, Dzikiej Przyrody i Zabytków (Ministry of Tourism, Wildlife and Antiquities).

Organizacjami wspierającymi zagranicznych inwestorów, pomocnymi w procesie weryfikacji lokalnych kontrahentów, są przede wszystkim Uganda Investment Authority (UIA), Private Sector Foundation Uganda (PSFU) oraz współpracująca z Delegaturą Unii Europejskiej w Kampali platforma Sustainable Business for Uganda Platfrom (SB4U) – dane kontaktowe niże w sekcji „Przydatne linki i kontakty”.

Sądownictwo gospodarcze

W strukturę sądownictwa w Ugandzie wchodzą: Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny oraz tzw. sądy podległe (subordinate courts), zajmujące się sporami z różnych dziedzin, w tym także sporami handlowymi czy ziemskimi. Konstytucja przewiduje ponadto możliwość rozstrzygania sporów w sposób polubowny i pokojowy (tzw. alternative dispute resolution).

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Uganda należy do państw o niskim dochodzie (Low-Income Countries, LIC). PKB na jednego mieszkańca wynosi ok. 964 USD. Problemem jest brak wystarczających inwestycji w sektor zdrowia, edukacji (wspierane przede wszystkim przez zagranicznych donorów) czy w nowe technologie. Rozwój hamuje także powszechna korupcja, słabo rozwinięta infrastruktura energetyczna (w 2023 r. 43% Ugandyjczyków nie miało dostępu do elektryczności), problem z dostępem do czystej wody oraz kiepski stan dróg na prowincji (tylko 4% dróg w Ugandzie ma utwardzoną nawierzchnię). Filarem gospodarki wciąż pozostaje tradycyjne rolnictwo zatrudniające ok. 70% siły roboczej. Na znaczeniu zyskuje turystyka, zatrudniająca obecnie ok. 700 tys. osób i generująca prawie 5% PKB. Uganda jest bogata w zasoby naturalne, a położenie geograficzne w sercu Afryki Subsaharyjskiej stanowi dobrą bazę, aby kraj mógł stać się regionalnym centrum handlu i inwestycji, przy założeniu modernizacji przepisów prawnych w zakresie dostępu do rynku i uszczelnienia wymiaru sprawiedliwości.

Główne sektory gospodarki

Według Ugandyjskiego Biura Statystycznego, w 2022 r. do głównych sektorów gospodarki należały: usługi (41,6%), przemysł (26,8%) oraz rolnictwo (24,1%), w tym głównie rybołówstwo, hodowla zwierząt, uprawy, produkcja nabiału. Rośnie znaczenie budownictwa, handlu hurtowego i detalicznego, telekomunikacji oraz turystyki. Sektor przemysłowy także się rozwija, jednak jest w dużym stopniu uzależniony od importowanych surowców, w tym ropy naftowej i ciężkiego sprzętu.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Najważniejszymi partnerami eksportowymi Ugandy w 2022 r. były: ZEA (30,5%), Indie (11,6%), Hong Kong (8,79%), Kenia (7,83%) i Włochy (6,66%). Eksportowane jest przede wszystkim złoto (48,1%), kawa (18,9%) i inne produkty rolnicze: ryby, cukier, kakao, mleko, wanilia, nasiona oleiste, herbata i kwiaty cięte.

W 2022 r. Uganda importowała przede wszystkim z Chin (23,1%), Kenii (14,5%), Indii (12,7%),  ZEA (6,54%), Tanzanii (5,65%) i Japonii (4,21%). Importowane są głównie maszyny, farmaceutyki, pojazdy, metale, plastik i wyroby plastikowe oraz zboża.

Inwestycje zagraniczne

Uganda z roku na rok przyciąga coraz więcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych i zajmuje pod tym względem pierwsze miejsce wśród państw Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC). Przepływy BIZ do Ugandy wyniosły 1,52 mld USD w 2022 r., w porównaniu do 1,1 mld USD w 2021 r. Najważniejsi inwestorzy w 2022 r. pochodzili z Holandii (38%), Wielkiej Brytanii (37%) i Mauritiusu (7%). Najpopularniejsze sektory to górnictwo, transport, finanse, przetwórstwo i IT. Najważniejszymi inwestorami w sektorze wydobycia ropy naftowej jest francuskie Total Energie oraz China National Offshore Oil Corporation. 

W raporcie Banku Światowego Doing Business 2020 Uganda zajęła 116. miejsce, lepsze o 11. pozycji w porównaniu do roku poprzedniego. Ten skok kraj zawdzięcza przede wszystkim przyjęciu nowych, bardziej przyjaznych dla inwestorów przepisów w zakresie regulacji usług finansowych i ubezpieczeń. Do inwestycji nadal zniechęcają jednak: korupcja, biurokracja, nieskuteczny wymiar sprawiedliwości oraz wysoki koszt nabycia licencji na prowadzenie działalności gospodarczej.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Uganda należy do ONZ, AfDB, Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (OACPS), Unii Afrykańskiej, COMESA, Wspólnoty Narodów, Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC), EADB, Grupy 77, IGAD, IBRD, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, IDB, OIC, WTO i innych. Z gospodarczego punktu widzenia najważniejsza jest przynależność do EAC, w ramach której łączy ją unia celna z wszystkimi 5 sąsiadami oraz dodatkowo z Burundi i Somalią. EAC zapewnia także ułatwienia w przepływie osób, towarów i usług, a także jurysdykcję wspólnego sądu (East African Court of Justice) między państwami członkowskimi wspólnoty.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Jako członek Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (East African Community, EAC) Uganda brała udział w pracach nad Umową o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agrement, EPA) z UE, jednak ostatecznie, wspólnie z Tanzanią i Burundi, nie zgodziła się na jej zawarcie. Obecnie trwają rozmowy ws. osobnej umowy EPA między UE i Ugandą.

Niezależnie od powyższego, kraje Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (w tym Uganda) należą do ugrupowania OACPS – Organisation of African, Caribbean and Pacific States. Tym samym kraj ten jest objęty postanowieniami umowy o partnerstwie między UE i jej państwami członkowskimi a OACPS z 2023 r. (tzw. umowa z Samoa).

Unia Europejska jest jednym z głównych partnerów rozwojowych Ugandy. Poprzez programy pomocowe UE i jej państwa członkowskie, w tym także Polska, wspierają  projekty infrastrukturalne, w tym dotyczące poprawy sieci dróg, zwiększenia wydajności rolnictwa, promowania demokracji i dobrego zarządzania oraz działania na rzecz pokoju i stabilności w kraju. W perspektywie budżetowej 2021-27 UE przeznaczyła 375 mln na projekty rozwojowe na rzecz Ugandy w ramach Instrumentu Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej – Globalny Wymiar Europy (NDICI-GE).

UE jest dla Kampali także istotnym partnerem handlowym. Uganda eksportuje do Europy głównie żywność (przede wszystkim kawę) i kwiaty, a importuje maszyny, samochody i chemikalia. Od 2020 r. w Kampali organizowane jest coroczne Forum Biznesowe Uganda-UE.

Gospodarcze umowy dwustronne

W stosunkach dwustronnych z Polską nie obowiązują żadne umowy o charakterze gospodarczym.

Dwustronna wymiana handlowa

W 2023 r. wartość eksportu z Polski do Ugandy wyniosła 19,5 mln USD (w 2022 r. – 22,5 mln euro), importowaliśmy natomiast towary za łączną kwotę 17,7 mln USD (w 2022 r. – 9,6 mln euro). Powyższe klasyfikuje Ugandę na 130. miejscu w rankingu głównych rynków eksportowych i 139. miejscu głównych rynków importowych naszego kraju. W 2022 r. z Ugandy importowaliśmy głównie kawę (73,6%), ryby, herbatę i tytoń, a eksportowaliśmy używaną odzież (52,4%), papier (19,9%), maszyny i produkty pochodzenia roślinnego.

Wzajemne inwestycje

W latach 2013-2023 Polska przekazała ponad 8 mln PLN na działania rozwojowe i humanitarne na rzecz Ugandy, w takich obszarach jak edukacja (w tym stypendia dla studentów z Ugandy), zdrowie, bezpieczeństwo żywnościowe czy dostęp do czystej wody.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Cudzoziemiec może założyć w Ugandzie firmę bez konieczności posiadania udziałowców będących obywatelami Ugandy. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy firma chce posiadać na własność grunty rolne – w takim przypadku co najmniej 51% udziałów w spółce musi należeć do Ugandyjczyków. Cła na towary importowane do Ugandy spoza obszaru Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC) określają przepisy celne EAC.

Dostęp do rynku pracy

Wniosek o pozwolenie na pracę w Ugandzie jest w rzeczywistości wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy. Wniosek składany jest do odpowiedniej Ambasady Ugandy w państwie, w którym aplikant rezyduje – w przypadku Polski właściwa jest Ambasada Ugandy w Berlinie. Można uzyskać pozwolenie na prace w następujących kategoriach:

A: Pracownicy rządowi i dyplomatyczni, a także wykonawcy rządowi;

B: Inwestorzy w ugandyjski przemysł rolniczy;

C: Inwestorzy w przemyśle wydobywczym;

D: Prowadzący działalność gospodarczą i handlu w Ugandzie;

E: Producenci, którzy planują zainwestować w firmę produkcyjną lub założyć firmę w Ugandzie;

F: Specjaliści, którzy podróżują do Ugandy w celu wykonywania swojego zawodu;

G: Misjonarze, wolontariusze i pracownicy organizacji pozarządowych.

Więcej informacji o typach i zasadach ubiegania się o pozwolenie na pracę, a także stawki poszczególnych pozwoleń, można znaleźć na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ugandy: https://www.immigration.go.ug/services/work-permit

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Na podstawie Konstytucji Ugandy z 1995 r. nieruchomość gruntową mogą nabyć na własność jedynie obywatele Ugandy. Cudzoziemcy mogą jednak grunty długoterminowo dzierżawić, a nieruchomości wynajmować od obywateli Ugandy. Ani indywidualni inwestorzy, ani korporacje, nie mogą nabywać w Ugandzie gruntów rolnych bez współudziałowca Ugandyjczyka.

System zamówień publicznych

W 2003 r. przyjęto ustawę dotyczącą prawa zamówień publicznych (Public Procurement and Disposal of Public Assets Act 1 of 2003), która weszła w życie w dn. 21 lutego 2003 r. Na jej podstawie uruchomiono organ kontroli i monitoringu – Public Procurement and Disposal of Public Assets Authority. Ustawa obejmuje wszelkie zasady funkcjonowania systemu zamówień publicznych, w tym wprowadza kodeks postępowania, jak również sankcje karne i dyscyplinarne za jego naruszenie. Uzupełnieniem ustawy są akty wykonawcze i decyzje.

Więcej informacji na stronie PPDA: https://www.ppda.go.ug/.

Podstawowym językiem biznesu w Ugandzie jest angielski. Inne od europejskiego (bardziej luźne) jest także pojmowanie czasu, co dotyczy nie tylko częstych spóźnień na spotkania biznesowe, ale także wolniejszego niż w Europie prowadzenia negocjacji, które opierają się przede wszystkim na dobrym kontakcie osobistym. W dobrym tonie, przed przejściem do konkretów, jest niezobowiązująca rozmowa o rodzinie, sporcie czy pogodzie. Kluczowa dla powodzenia biznesu w Ugandzie jest współpraca z zaufanym lokalnym partnerem lub przedstawicielem. Z uwagi na powszechność oszustw należy zachować szczególną ostrożność w kontakcie z niesprawdzonymi kontrahentami, szczególnie w sytuacji, gdy oni pierwsi podejmują kontakt. W związku z tym, że Uganda jest de facto państwem autorytarnym, dużo zależy od kontaktów na szczeblu administracyjnym i rządowym.

Należy pamiętać, że w Ugandzie zakazany i bardzo negatywnie odbierany jest homoseksualizm oraz działania uznane za promowanie homoseksualizmu. Od 2023 roku na mocy dyskryminującej ustawy (Anti-Homosexuality Act, 2023) homoseksualistom w Ugandzie grozi więzienie, a nawet kara śmierci. W ramach sprzeciwu wobec ustawy USA wykluczyły Ugandę z porozumienia AGOA przewidującego ułatwienia w eksporcie towarów z Afryki Subsaharyjskiej, a Bank Światowy zastopował nowe projekty rozwojowe na rzecz Ugandy.

Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH w Nairobi (obsługujące także Ugandę)
Kierownik biura, Pan Łukasz Słoniowski, luszak.sloniowski@paih.gov.pl, +254 114 941 487, +48 502 666 027
Pan Daniel Abere: daniel.abere@paih.gov.pl, +254 700 127 979
E-mail: nairobi@paih.gov.pl  

Ministry of Finance, Planning and Economic Development
Adres: Plot 2-8 Apollo Kaggwa Road, P.O.Box 8147, Kampala, Uganda
Telefon: (+256) 0414 235054, (+256) 0414707000
E-mail: finance@finance.go.ug
Strona internetowa: www.finance.go.ug

Ministry of Trade, Industry and Cooperatives
Adres: Plot 6/8, Parliamentary Avenue, Kampala, Uganda
Telefon: +256 312 324 000
E-mail: mintrade@mtic.go.ug
Strona internetowa: www.mtic.go.ug  

Uganda National Chamber of Commerce and Industry (UNCCI)
Adres: Plot 21, Tufnell Drive, Kamwokya. P.0.Box 3809 Kampala, Uganda
Telefon: +256 753 503 035
E-mail: info@chamberuganda.go.ug
Strona internetowa: www.chamberuganda.go.ug

Uganda Investment Authority (UIA)
Adres: 1 Baskerville Ave, Kampala, Uganda
Telefon: +256 41 4301000
E-mail: info@ugandainvest.go.ug

Private Sector Foundation Uganda (PSFU)
Adres: Plot 43 Nakasero Road Kampala, Box 7683 Uganda
Telefon: +256312263850
E-mail: psfu@psfu.org.ug
Strona internetowa: www.psfuganda.org

Sustainable Business for Uganda Platfrom (SB4U)
Adres: 1st Floor, Padre Pio House Plot 32, Lumumba Avenue, Kampala, Uganda
Telefon: +256 393 254 212
Strona Internetowa: www.sb4uplatform.com

Konsulat Honorowy RP w Kampali
Konsul Honorowy Eprahim Kamuntu (obecnie sprawujący funkcję Ministra Sprawiedliwości)
Adres: Las Vegas Garden Hotel, Hamis Kiggundu Road, Bunga/Kawuku, P. O. Box 7103, Kampala, Uganda
Telefon: +256 772 774 876; +256 414 341 018
E-mail: ekamuntu17@gmail.com

Ambasada Republiki Ugandy w Berlinie
Ambasador: Pan Marcel Robert Tibaleka
Adres: Axel-Springer-Strasse 54a, 10117 Berlin, Niemcy
Telefon: +49 30 - 20 60 990
E-mail: office@ugandaembassyberlin.de
Strona internetowa: https://berlin.mofa.go.ug/