Wprowadzenie do Załącznika I lub II niesie za sobą obowiązek uzyskania zezwolenia eksportowego/świadectwa reeksportu na wywóz z Unii Europejskiej, czy też zezwolenia importowego na wwóz do UE. Dotyczy to wszystkich okazów: żywych, martwych, części i pochodnych, chyba że gatunek opatrzono przypisem ograniczającym typy okazów objęte przepisami. Włączenie do Zał. I znalazło odzwierciedlenie w umieszczeniu gatunku w Aneksie A przepisów UE w zakresie CITES, co poza uzyskiwaniem dokumentów eksportowych/importowych (na wywóz/wwóz z/do Unii Europejskiej) niesie za sobą obowiązek uzyskania świadectwa zwalniającego z zakazów dot. podejmowania działań komercyjnych, gdy takie działania mają być prowadzone na rynku Unii Europejskiej. Natomiast odpowiednikiem Załącznika II CITES jest Aneks B przepisów UE – podejmując działania komercyjne z udziałem gatunków w nim wymienionych, należy posiadać odpowiednie dokumenty legalności pochodzenia.

Zmienione przepisy CITES weszły w życie 26 listopada 2019 r., a 14 grudnia 2019 r. znalazły odzwierciedlenie w zmienionych przepisach UE w zakresie ochrony gatunków w drodze regulacji handlu (rozporządzenie (UE) 2019/2117 z dnia 29 listopada 2019 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi).

Żywe ssaki, ptaki, gady i płazy, po ich umieszczeniu w Aneksach A lub B, podlegają ponadto  obowiązkowi rejestracji, zgodnie z art. 64 ustawy o ochronie przyrody.

Po ostatniej Konferencji Stron do załączników I i II CITES (Aneksów A i B przepisów UE) zostały włączone przede wszystkim następujące gatunki obecne na rynku zoologicznym:

Włączenie do Zał. I (Aneksu A przepisów UE):

• agamy z rodzaju Ceratophora: C. erdeleni, C. karu, C. tennentii;
• agamy z rodzaju Cophotis: C. ceylanica, C. dumbara;
• gekon z gatunku Gonatodes daudini.

Włączenie do Zał. II (Aneksu B przepisów UE):

• bażant królewski (Syrmaticus reevesii);
• agama z gatunku Lyriocephalus scutatus (z zerową kwotą eksportową na cele komercyjne);
• agamy z rodzaju Ceratophora: C. aspera, C. stoddartii (z zerową kwotą eksportową na cele komercyjne);
• gekony lamparcie z rodzaju Goniurosaurus (tylko gatunki z Chin i Wietnamu);
• gekon toke (Gekko gecko);
• gekon z gatunku Paroedura androyensis;
• legwany z rodzaju Ctenosaura;
• salamandry z rodzaju Echinotriton: E. chinhaiensis i E. maxiquadratus;
• wszystkie salamandry z rodzaju Paramesotriton;
• wszystkie salamandry z rodzaju Tylototriton;
• wszystkie pająki z rodzaju Poecilotheria.

W przypadku gatunków nowoobjętych przepisami pojawia się problem dokumentowania legalności pochodzenia, na potrzeby np.: sprzedaży okazów z Aneksu B, starania się o wydanie świadectwa zwalniającego z zakazu prowadzenia działań komercyjnych dla okazów z Aneksu A, starania się o wywóz okazów z Aneksu A lub B, lub o rejestrację w starostwie zwierząt z Aneksów A lub B. Tzw. przedkonwencyjność (czyli fakt pochodzenia/sprowadzenia okazów jeszcze zanim przepisy miały do nich zastosowanie) jest jednym z typów legalnego pochodzenia, na równi z legalnym importem czy pochodzeniem z legalnej hodowli/uprawy. Należy jednak w sposób przekonujący udowodnić fakt posiadania okazów jeszcze zanim gatunek został objęty przepisami. Należy to zrobić przedstawiając dokumenty, świadczące o tym, że do wejścia w posiadanie okazów nowoobjętych przepisami gatunków doszło jeszcze przed wejściem w życie przepisów: np. oświadczenie sprzedawcy/hodowcy, paragon, faktura[1], dokumenty dot. daty pozyskania, sprowadzenia, urodzenia itp.

W kontekście objęcia nowych gatunków Aneksem A lub B należy mieć świadomość, że podstawowym dokumentem świadczącym o pochodzeniu z polskiej hodowli jest orzeczenie powiatowego lekarza weterynarii (towarzyszyć mu powinny dokumenty świadczące o pochodzeniu rodziców).  Takie dokumenty legalnego pochodzenia z polskiej hodowli są potrzebne:

• do rejestracji w starostwie (dotyczy ssaków, ptaków, gadów i płazów);
• jako dokumenty legalności pochodzenia, przekazywane nabywcy okazów z Aneksu B;
• jako dokumenty legalności pochodzenia na potrzeby uzyskania świadectwa zwalniającego z zakazów dot. podejmowania działań komercyjnych wobec okazów z Aneksu A.

Warto przy tej okazji uzyskać informacje od powiatowego lekarza weterynarii w jaki sposób będzie potwierdzał on uzyskiwanie przychówku, w szczególności w niektórych przypadkach urząd ten może potrzebować powziąć wiedzę o rozmnożeniu odpowiednio wcześniej przed urodzeniem/wykluciem osobników potomnych oraz posiadać informacje o legalności pochodzenia osobników rodzicielskich.

W przypadku okazów, które po wejściu w życie zaktualizowanych przepisów UE podlegają obowiązkowi rejestracji (żywe ssaki, ptaki, gady i płazy z Zał. I i II CITES i Aneksów A i B przepisów UE w zakresie CITES), należy niezwłocznie zgłosić je do właściwego starostwa (wg ustawy o ochronie przyrody posiadacz takich okazów ma na to 14 dni).

W roku 2019 i 2020 Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Klimatu i Środowiska przyjmował zgłoszenia posiadania okazów przedkonwencyjnych (przede wszystkim pająków z rodzaju Poecilotheria).

Zgłaszane dane zawierały, w miarę ich dostępności, następujące elementy:

• rodzaj okazu: np. żywe zwierzę, drewno danego gatunku, przedmiot z danym elementem z chronionego gatunku itd.;
• liczba / ilość (liczba w przypadku żywych zwierząt; masa/objętość w przypadku drewna, liczba – w przypadku przedmiotów, z podaniem które elementy zostały wykonane z chronionego gatunku);
• naukowa (łacińska) nazwa gatunku CITES – z zastrzeżeniem tego, że jeśli w chwili obecnej jest nieznana (problem ten pojawia się np. w przypadku drewna funkcjonującego na rynku z użyciem nazwy rodzajowej, potocznej lub handlowej), należy określić drewno w inny sposób, na tyle dokładny na ile to możliwe, choć warto później wystarać się o identyfikację gatunku ponieważ ma to decydujące znaczenie dla określenia czy gatunek w ogóle jest objęty przepisami CITES a jeśli tak: od kiedy i jakimi wymogami;
• kraj pochodzenia i/lub importu oraz wszelkie inne informacje o pochodzeniu, np. zakup w kraju, w Niemczech/Belgii itp., jeśli wiadomo: od jakiej firmy/osoby; przybliżona data nabycia, a jeśli nieznana: rok czy przedział czasu; kraj pochodzenia zwierzęcia/drewna;
• inne istotne informacje (np. zdjęcie, płeć/oznakowanie/(przybliżona) data urodzenia w przypadku żywych zwierząt).

W przypadku okazów z Aneksu B, obowiązkiem sprzedawcy jest dokumentowanie legalności pochodzenia sprzedawanych okazów. Również w przypadku okazów przedkonwencyjnych nabywca powinien otrzymać od sprzedawcy dokumenty, które potwierdzałyby legalne pochodzenie – o dokumentach tych była mowa wcześniej, również i w tym przypadku, przy braku innych dowodów pochodzenia przedkonwencyjnego, funkcję taką może pełnić wykaz okazów przedkonwencyjnych zgłoszony do Ministerstwa Klimatu i Środowiska, z oznaczeniem okazu który podlega transakcji.

Od początku roku 2021 zgłoszenia takie nie będą już przyjmowane przez Ministerstwo, co nie wyklucza dowodzenia przedkonwencyjności innymi sposobami (np. oświadczenie o posiadaniu okazów już w 2019 r. wsparte np. dokumentacją fotograficzną sprzed 2020 r., innymi dokumentami mogącymi przynajmniej uprawdopodobnić posiadanie lub rozmnożenie okazów przed 2020 r. itd.)

W przypadku okazów przenoszonych z Zał. II do I (w efekcie: również z Aneksu B do A przepisów UE) – np. żółw gwiaździsty, nie ma potrzeby zgłaszania okazów, ponieważ okazy takie i tak powinny posiadać dokumenty legalności pochodzenia (np. świadczące o pochodzeniu z hodowli). Okazy takie powinny być zarejestrowane, zmiana statusu gatunku nie generuje więc nowych obowiązków w tym zakresie. Należy jedynie mieć świadomość zaostrzenia przepisów, i podejmując działania komercyjne wobec okazów zamiast przekazywać nabywcy dokumenty legalności pochodzenia, wystąpić wcześniej z takimi dokumentami o wydanie świadectw zwalniających z zakazów podejmowania działań komercyjnych, tak jak ma to miejsce w przypadku innych gatunków z Aneksu A.

Po ostatniej Konferencji Stron dotyczy to przede wszystkim następujących gatunków przeniesionych z Zał. II do I (Aneksu A przepisów UE):

• żółwie skrytoszyjne z gatunku Cuora bourreti;
• żółwie skrytoszyjne z gatunku Cuora picturata;
• żółwie skrytoszyjne z gatunku Mauremys annamensis;
• żółw gwiaździsty (Geochelone elegans);
• żółw Torniera, żółw szczelinowy (Malacochersus tornieri);

Zaostrzenia w zakresie wymogów odnośnie drewna są szczególnie istotne w następującym zakresie: do zał. II zostały włączone wszystkie cedrele (rodzaj Cedrela) a także Pterocarpus tinctorius. Już wcześniej objęte przepisami CITES były jednak wybrane gatunki cedreli (Zał. III (Aneks C przepisów UE); Aneks D przepisów UE). W przypadku afromozji (Pericopsis elata) nie zmieniono przyporządkowania gatunkowego (Zał. II CITES, Aneks B przepisów UE), jednak rozszerzono przypis do gatunku, tak by obejmował on nie tylko nieobrobione drewno (jak dotychczas), ale także okleiny, deski, sklejki, drewno przetworzone zgodnie z kodem celnym HS 44.09.

Instrumenty muzyczne, w tym części instrumentów (brak limitu wagowego) oraz gotowe przedmioty (limit wagowy: 10 kg na transport) wytworzone z palisandrów (rodzaj Dalbergia, z wyjątkiem Dalbergia nigra) i bubingi (rodzaj Guibortia) zostały wyłączone z przepisów CITES. Oznacza to:

• brak konieczności uzyskiwania zezwoleń na wywóz z krajów pochodzenia od 26 listopada 2019 r.;
• od wejścia w życie zaktualizowanych Aneksów UE w zakresie CITES dodatkowo nie ma potrzeby uzyskiwania na ich wwóz zezwoleń importowych CITES.

Najważniejsze zmiany po ostatniej Konferencji Stron nie związane z rynkiem zoologicznym i z drewnem:

• włączenie żyrafy do Zał. II CITES – trofea, pamiątki z Afryki z udziałem kości i skór żyraf wymagają odpowiednich zezwoleń CITES na wywóz i wwóz;
• gatunki morskie eksploatowane komercyjnie, włączenie do Zał. II: ostronos atlantycki (Isurus oxyrinchus) i ostronos długopłetwowy (Isurus paucus); płaszczki z rodzaju Glaucostegus i rodziny Rhinidae; strzykwy z rodzaju Holothuria – wymagane odpowiednie zezwolenia CITES na wywóz i wwóz okazów;
• motyle: pazie z gatunków Achillides chikae hermeli i Parides burchellanus włączone do Zał. I – brak możliwości komercyjnego handlu międzynarodowego okazami pochodzącymi ze środowiska;
• koronnik czarny (Balearica pavonina), przeniesienie z Zał. II do I – brak możliwości międzynarodowego handlu komercyjnego okazami pochodzącymi ze środowiska.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu e-mailowego: cites-ma@mos.gov.pl lub telefonicznego (wtorki i czwartki, g. 9-13, 22 36 92 259, 22 36 92 407, 22 36 92 018).

Kliknij, aby przejść do podsumowania zmian w Załącznikach CITES

Kliknij, aby przejść do wyszukiwarki gatunków CITES