Informacje o instrumentach służących finansowaniu środków poprawy efektywności energetycznej oraz sposobie ich pozyskiwania.

Znowelizowana w 2021 ustawa o efektywności energetycznej wprowadza krajowy cel oszczędności energii finalnej do uzyskania do końca 2030 roku w wysokości 5580 tys. toe, który jest realizowany od 1 stycznia 2021 do 31 grudnia 2030 r. Cel wyznaczony na 2030 rok będzie realizowany poprzez system świadectw efektywności energetycznej oraz tzw. środki alternatywne.

Środki alternatywne zostały zdefiniowane w ustawie jako programy i instrumenty służące poprawie efektywności energetycznej, finansowane m. in. z budżetu państwa, z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, budżetu UE oraz środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ale innych niż te wynikające z opłaty zastępczej) oraz środków 16-stu  wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Wykaz środków alternatywnych został opublikowany w obwieszczeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 17 grudnia 2021 r. w sprawie wykazu programów i instrumentów finansowych dotyczących przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego (M.P. 2021 poz. 1190). Obwieszczenie to będzie okresowo nowelizowane.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

Działania i projekty związane z poprawą efektywności energetycznej mogą być finasowanie z: 

• Programów priorytetowych NFOŚiGW;
• Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 (środki już zostały zagospodarowane, pozostały nabory na konkursy nie związane z efektywnością energetyczną – harmonogram naboru dostępny jest na stronie POIiŚ;
• Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF) 2014 - 2021.

Szczegóły związane z terminami naborów oraz informacją o sposobie aplikowania o środki finansowe są zamieszczone na stronie NFOŚIGW.

Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK)

Środki krajowe z Funduszu Termomodernizacji i Remontów, który jest instrumentem wspierającym inwestycje termomodernizacyjne i remontowe oraz przedsięwzięcia niskoemisyjne realizowane przez gminy potocznie zwanym programem Stop smog.

BGK jest instytucją zaangażowaną w dystrybucję środków z programów UE. 

Środki z UE – Fundusz InvestEU, jako jeden z filarów Programu InvestEU, jest kolejnym instrumentem wspierającym zarówno publiczne, jak i prywatne podmioty w realizacji inwestycji wpisujących się w co najmniej 1 z 4 segmentów: zrównoważona infrastruktura; badania naukowe, innowacje i cyfryzacja; MŚP i inwestycje społeczne i umiejętności. Program InvestEU jest następcą Planu Inwestycyjnego dla Europy, funkcjonującego w latach 2015-2020. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej pełni funkcję koordynacyjno-informacyjną w zakresie dostępnych instrumentów w Programie InvestEU.
Wsparcie w ramach Funduszu InvestEU jest dystrybuowane przez Grupę EBI (75% gwarancji UE) oraz krajowe banki rozwojowe (25% gwarancji UE). Więcej informacji można uzyskać:
• na stronie internetowej MFiPR
• na stronie Europejskiego Banku Inwestycyjnego
• na stronie Komisji Europejskiej

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej 

Środki UE - minister ds. rozwoju odpowiada za wdrażanie Funduszy Europejskich w Polsce. Dokładne informacje odnośnie dostępnych funduszy oraz wytycznych innych dokumentów i terminów są zawarte:

• na stronie internetowej resortu funduszy i polityki regionalnej
• na specjalnie dedykowanym portalu www.funduszeeuropejskie.gov.pl

Dodatkowo stworzony został Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów UE (KPK) -  ułatwia dostęp do preferencyjnego finansowania w ramach wsparcia UE dla polskich przedsiębiorców i instytucji finansowych.  KPK prowadzi działania informacyjne i promocyjne oraz doradztwo. KPK wspiera wdrażanie wszystkich programów UE, które obejmują instrumenty finansowe dla przedsiębiorców, w tym instrumenty wspierane w ramach Planu Inwestycyjnego.

Usługi KPK są bezpłatnie świadczone na terenie całego kraju.

KPK funkcjonuje w strukturze Związku Banków Polskich na podstawie specjalnej umowy partnerskiej. Działa na podstawie uchwały polskiego rządu i podlega nadzorowi ze strony Ministra właściwego do spraw gospodarki.

Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej obsługuje wszystkie programy UE, w których uwzględnione zostały instrumenty finansowe dla przedsiębiorców. 

Więcej na temat KPK można znaleźć pod adresem: www.InstrumentyFinansoweUE.gov.pl

Perspektywa finansowa na lata 2021 - 2027 obejmuje m.in. :

Programy Operacyjne 2021-2027 - na poziomie krajowym program pt. Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) oraz FENG - Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki  (link do strony).

Na poziomie regionalnym - Fundusze Europejskie dla danego województwa.

Krajowy Plan Odbudowy

Komisja Europejska wprowadziła Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności (Recovery and Resilience Facility - RFF), aby otrzymać środki finansowe z RRF Polska musi przygotować Krajowy Plan Odbudowy (KPO), który zostanie przyjęty przez Radę UE. Wsparcie dla Polski w ramach KPO wynosi 23,9 mld euro w formie grantów i 34,2 mld euro w formie pożyczek. Krajowy Plan Odbudowy koncentruje się na pięciu obszarach:
1. Odporność i konkurencyjność gospodarki,
2. Zielona energia i zmniejszenie energochłonności,
3. Transformacja cyfrowa,
4. Dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia,
5. Zielona, inteligentna mobilność.
Więcej informacji na temat KPO odwiedź stronę: https://www.gov.pl/web/planodbudowy

Fundusz Modernizacyjny

Fundusz Modernizacyjny będzie działał w latach 2021-2030 i zasilony zostanie środkami ze sprzedaży 2% ogólnej puli uprawnień do emisji CO2 w ramach unijnego systemu handlu emisjami. Środki Funduszu Modernizacyjnego zostaną rozdysponowane na 10 krajów członkowskich, z czego Polsce przypada 43,41% dostępnej puli środków. Ich wartość w zależności od ich cen rynkowych, szacowana jest na ok. 18 mld zł. Wsparciem zostaną objęte inwestycje w odnawialne źródła energii, magazynowanie energii, modernizację sieci energetycznych, modernizację krajowego systemu energetycznego oraz przedsięwzięcia poprawy efektywności energetycznej.
Więcej na stronie poświęconej Funduszowi Modernizacyjnemu: https://www.gov.pl/web/funduszmodernizacyjny

Fundusz Sprawiedliwej Transformacji

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji jest kluczowym instrumentem wspierania obszarów dotkniętych skutkami transformacji energetycznej. Ma on na celu złagodzić skutki transformacji poprzez finansowanie dywersyfikacji i modernizacji lokalnej gospodarki. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji ma wesprzeć inwestycje w dziedzinach takich jak łączność cyfrowa, czyste technologie energetyczne, redukcja emisji, regeneracja terenów przemysłowych, przekwalifikowanie pracowników i pomoc techniczna. Całkowity budżet Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na lata 2021- 2027 wynosi 17,5 mld euro, z czego do Polski ma trafić ponad 4,4 mld euro. Beneficjentami Funduszu mają zostać województwa: śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie, małopolskie, łódzkie i lubelskie. Warunkiem ubiegania się o środki z FST jest przygotowanie regionalnych planów sprawiedliwej transformacji. Te plany mają pokazywać kierunki, na co te środki mają być przekazywane, jak regiony widzą swoją transformację energetyczną i jak powinniśmy likwidować jej negatywne skutki. Regiony są w trakcie przygotowania regionalnych planów transformacji.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej  t.j. Dz. U. z 2021, poz. 2166