Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku

Akcja „Burza” – to operacja polityczno-wojskowa przeprowadzona podczas II wojny światowej, skierowana przeciw dwóm okupantom Polski tego czasu: zbliżającym się ze wschodu Sowietom oraz – ponoszącym klęskę i cofającym się pod ich nawałą – Niemcom. Akcja, której punktem kulminacyjnym było Powstanie Warszawskie 1 sierpnia 1944 roku, rozpoczęła się na miesiąc wcześniej i objęła Okręgi AK Wilno i Nowogródek, w Okręgu Białostockim podjęto ją w połowie miesiąca. 1 lipca więc, to symboliczna data corocznych obchodów.

– Każdego 1 lipca oddajemy hołd bohaterskiej postawie Polaków, którzy w największym zrywie niepodległościowym Polskiego Państwa Podziemnego stawiali opór podwójnej okupacji: niemieckiej i sowieckiej, walcząc o wolność i niepodległość Polski – podkreślał wojewoda. 

Polski sprzeciw

Podejmując akcję „Burza”, Polacy chcieli dać opór wpływom radzieckim i potwierdzić, że wyzwolone spod okupacji niemieckiej tereny, należą do narodu polskiego oraz jedynego kontynuatora władzy na tym terytorium sprzed 1939 roku – rządu RP na uchodźstwie w Londynie.

Akcja objęła cały kraj. Na Białostocczyźnie przeprowadzono ogółem ponad 200 różnego rodzaju działań bojowych z udziałem blisko 7 tys. żołnierzy. Dowodził im Komendant Okręgu Białystok AK – ppłk Władysław Liniarski „Mścisław”.

Sowiecki odwet

Sowieci chętnie przyjmowali pomoc żołnierzy AK w walkach z Niemcami, ale tuż po pomyślnym zakończeniu działań – rozbrajali polskie oddziały, dokonywali aresztowań żołnierzy, a często też ich rozstrzeliwali.

Szacuje się, że w akcji „Burza” wzięło udział ponad 100 tys. wojskowych. Ok. 20-30 tys. zostało – w większości bezpowrotnie – wywiezionych w głąb ZSRR, ok. 50 tys. uwięziło NKWD – głównie za odmowę wstąpienia do armii Berlinga. Reperkusje odczuła także ludność cywilna.

Rozkaz o zakończeniu akcji „Burza” wydał 26 października 1944 roku komendant główny AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”.