Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Olsztynie

Śpiący uczniowie

Trudno się dziwić uczniom/studentom przebywającym w zamkniętych i niewietrzonych klasach, że po dwóch kwadransach zasypiają i tracą koncentrację.

Człowiek do oddychania potrzebuje około 20 m³ świeżego powietrza na godzinę, a wydycha powietrze, w którym stężenie dwutlenku węgla wynosi ok. 3 – 4%. Jeśli pomieszczenie jest słabo wentylowane i jednocześnie przebywa w nim wiele osób, stężenie CO₂ w powietrzu rośnie.

Kiedy uczniowie/studenci wdychają takie powietrze, zawarty w nim dwutlenek węgla rozpuszcza się w ich krwi i reagując z wodą tworzy kwas węglowy, który następnie rozkłada się na jony wodorowy i wodorowęglanowy. Wzrost ilości jonów wodorowych prowadzi z kolei do zakwaszania się krwi i zaburzenia równowagi elektrolitów, a w rezultacie do pogorszenia samopoczucia i spadku wydajności intelektualnej.

 

Wietrzenie sal lekcyjnych jest jednym z elementów higieny procesów nauczania poprawiającym jego skuteczność. Jeśli więc nauczyciel w trakcie lekcji zauważy symptomy zmęczenia u uczniów, powinien zrobić krótką przerwę na otwarcie okien na oścież i poprosić uczniów o zrobienie kilku ćwiczeń ruchowych.

 

 

Jakość powietrza a myślenie

Podczas 8-godzinnego dnia pracy za próg bezpieczeństwa przyjmuje się stężenie CO₂ równe 5000 ppm (cząsteczek CO₂ na milion cząsteczek powietrza). Jest to jednak granica bezpieczeństwa, a nie komfortu i wpływu na zdrowie. Przyjmuje się, że powietrze o bardzo dobrej jakości powinno zawierać nie więcej niż 600 ppm, a minimum higieniczne to 1000 ppm. Poza tą granicą uznaje się jakość powietrza za niewłaściwą i mającą niekorzystny wpływ
na pracę umysłową człowieka. Organizm ludzki emituje do otoczenia nie tylko dwutlenek węgla, ale również inne substancje czynne zapachowo i to właśnie ta mieszanina w połączeniu z wilgocią, powodują u użytkowników silne odczucie zużytego powietrza oraz utraty koncentracji i dyskomfortu.

 

Powietrze a alergie

Pomieszczenia edukacyjne należy wietrzyć również ze względu na ograniczenie wzrostu wilgotności powietrza, która sprzyja rozwojowi roztoczy i pleśni, stanowiących jedne z ważniejszych alergenów, które powodują zaostrzenie astmy i pozostałych chorób alergicznych, obniżenie temperatury powietrza w pomieszczeniach, jak również zmniejszenie stężenia lotnych związków organicznych emitowanych przez materiały budowlane i wykończeniowe oraz elementy wyposażenia pomieszczeń.

 

 

Częstotliwość wietrzenia

W większości klas za wymianę powietrza odpowiada najczęściej jednak kratka wentylacyjna, zaś w części polskich szkół (zwłaszcza tych starych) jedynym dostępnym środkiem umożliwiającym polepszeniem parametrów powietrza jest otwieranie okien. Wentylowanie tego typu odbywać się powinno:

• na wszystkich przerwach po godzinnych zajęciach lekcyjnych przez ok. 10 min,
• w połowie zajęć dwugodzinnych przez ok. 3–5 min,
• rano przed rozpoczęciem zajęć przez ok. 5 min.

 

 

Zdrowie i komfort pracy nauczycieli

Niewłaściwa jakość powietrza w budynkach szkolnych może być przyczyną problemów zdrowotnych również nauczycieli, a także wpływać na komfort ich pracy. Prawdopodobnymi skutkami są też:

• zmniejszona wydajność pracy nauczycieli i pedagogów,
• mniejsza aktywność w pracy z powodu dyskomfortu, chorób i absencji,
• występowanie napiętych stosunków między nauczycielami, uczniami, rodzicami i administracją szkolną.

 

Oddziaływanie dwutlenku węgla na organizm

W Polsce ok. 1% dzieci w wieku szkolnym, czyli ok. 60 000 osób, zapada na przewlekłe choroby układu oddechowego, w tym na dychawicę oskrzelową [Jędrzejewska-Ścibak T.: Jakość powietrza w budynkach szkolnych w Polsce – wymagania prawne oraz zakres odpowiedzialności za ich realizację. Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce 2001. Warszawa, PW 2002]. Te liczby wskazują na konieczność zapewnienia w pomieszczeniach edukacyjnych prawidłowej jakości powietrza, sprzyjającej lepszemu samopoczuciu i zdrowiu uczniów oraz zwiększeniu aktywności w przyswajaniu wiedzy.

 

Oddziaływanie CO₂ w pomieszczeniach zamkniętych na zdrowie człowieka

 

Stężenie CO2 (ppm)	Wpływ na organizm człowieka
1000	Minimum higieniczne
pow. 5 000	Poczucie zmęczenia i dyskomfortu
pow. 15 000	Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej krwi i oddychania
pow. 30 000	Zawroty i ból głowy, mdłości
Pow. 50 000	Utrudnione oddychania, zaburzenie widzenia
Pow. 100 000	Utrata przytomności, śmierć

 

Zespół chorego budynku

Jak podaje Centralny Instytut Ochrony Pracy w opracowaniu „Kształtowanie jakości powietrza w pomieszczeniach szkolnych”, narażenie na czynniki szkodliwe i uciążliwe
w pomieszczeniach szkół może prowadzić do powstania tzw. „zespołu chorego budynku” (SBS).

Zespół chorego budynku objawia się:

• zmęczeniem,
• uczuciem duszności,
• bólami i zawrotami głowy,
• drażliwością,
• obniżoną koncentracją uwagi,
• zaburzeniami pamięci,
• podrażnieniem błon śluzowych oczu i górnych dróg oddechowych,
• częstszym występowaniem nieżytów dróg oddechowych, niekiedy z objawami zbliżonymi do astmy oskrzelowej, oraz zmianami skórnymi.

 

Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że najczęściej przyczyną SBS są lotne związki organiczne oraz pyły i aerozole, głównie bioaerozole – zawieszone w powietrzu grzyby mikroskopijne i bakterie. Przyczyną wymienionych dolegliwości są także niewłaściwe parametry powietrza, a więc nieprawidłowa temperatura, wilgotność i prędkość powietrza, a także stężenia dwutlenku węgla, które mogą być powodowane m.in. nieskutecznym działaniem systemów wentylacji/klimatyzacji lub brakiem takich systemów, co jest częstym zjawiskiem w polskich szkołach.