Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

Świerzbowiec ludzki  jest pasożytniczą chorobą wywoływaną przez kosmopolityczne roztocze z gatunku Sarcoptes scabiei varietas hominis. Świerzbowiec ludzki bytuje i żeruje w zewnętrznej warstwie ludzkiej skóry. Jego cykl rozwojowy (jajo → larwa → protonimfa → tritonimfa → formy dorosłe (samice i samce) trwa od dwóch do czterech tygodni i odbywa się tylko na żywicielu.
U 2/3 pacjentów transmisja zarażenia odbywa się podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą osoby zarażonej, trwającego kilkanaście minut. Najczęściej świerzbowce rozprzestrzeniają się w czasie kontaktów seksualnych i w czasie spania w jednym łóżku.

Rzadziej (u około 1/3 pacjentów) do zarażenia może dojść za pośrednictwem przedmiotów przez ich długotrwały kontakt ze skórą zarażoną (pożyczone ubrania, spanie w łóżku, w którym wcześniej przebywała osoba chora na świerzb, wycieranie się jednym ręcznikiem itp.)
 
Powoduje powstanie zmian skórnych, którym towarzyszy uporczywy świąd, nasilający się zwłaszcza w nocy pod wpływem rozgrzania ciała podczas snu.  Inne objawy pojawiają się w przypadku pierwszego zarażenia  po upływie 2 – 8 tygodni od inwazji. Choroba szerzy się przede wszystkim w skupiskach ludzkich (np. w żłobkach, przedszkolach, internatach, domach dziecka, domach opieki społecznej, szpitalach).

Do zarażenia świerzbowcem dochodzi na drodze bezpośredniego kontaktu ze skórą człowieka zakażonego świerzbowcem, w tym również poprzez kontakty seksualne. Do zarażenia pośredniego przez przedmioty dochodzi bardzo rzadko i jedynie po bezpośrednim kontakcie z przedmiotami osoby zakażonej.

Podstawowym warunkiem zapobiegania zakażeniom świerzbowcem jest przestrzeganie higieny osobistej tj.:

• częste mycie rąk,
• kąpiele całego ciała,
• zmiana bielizny pościelowej i osobistej,
• używanie wyłącznie własnych przyborów toaletowych, bielizny, ręczników.

Leczeniem świerzbu zajmuje  się lekarz rodzinny, a w trudniejszych przypadkach – dermatolog.  W leczeniu świerzbu stosuje się preparaty przeciwświerzbowcowe do wsmarowywania w skórę ciała. Ponadto lekarz może zalecić przyjmowanie leków doustnych.
Należy pamiętać o zmianie bielizny, pościeli, ręczników, ubrań również po zakończeniu leczenia. Ww. rzeczy powinny być prane w wysokiej temperaturze a następnie prasowane.

Podstawą leczenia świerzbu jest równoczesna terapia lecznicza  wszystkich osób z najbliższego otoczenia chorego, niezależnie od występowania objawów choroby, a także pozbycie się pasożytów z otoczenia i przedmiotów codziennego użytku.

W tym celu należy:

• dotychczas używaną bieliznę, pościel, ręczniki i ubrania używane w ostatnim tygodniu w temperaturze ok. 90 st. i wyprasować gorącym żelazkiem,
• wyprać w wysokiej temperaturze koce i narzuty,
• dywany i meble tapicerowane odkurzyć, najlepiej z użyciem specjalnych środków piorących przeciw pasożytom,
• przedmioty nie podlegające praniu zamknąć w szczelnym worku foliowym na 7 dni w temperaturze pokojowej (lub zamrozić na 12 godzin w temp. -20 st.),
• po zastosowanej terapii konieczna jest zmiana ubrania, bielizny, pościeli, ręczników.

Jeśli objawy sugerują zarażenie świerzbowcem u osoby przebywającej w szpitalu lub w innym miejscu zbiorowego pobytu, kluczową rolę odgrywa:

• szybka diagnostyka,
• zastosowanie skutecznego leczenia,
• co najmniej 24 (lepiej 48) – godzinna izolacja kontaktowa chorego,
• ścisłe przestrzeganie higieny rąk personelu i bielizny szpitalnej,
• dezynfekcja sprzętów,
• dezynfekcja i dezynsekcja pomieszczeń, w których przebywał zarażony (dezynsekcję pomieszczeń często metodą fumigacji wykonują wyspecjalizowane ekipy dezynsekcyjne)
• ponadto należy przeprowadzić wnikliwy wywiad epidemiologiczny, mający na celu ustalenie źródła zarażenia,
• objąć obserwacją i leczeniem wszystkie osoby z otoczenia chorego,
• jeśli w placówce jest co najmniej 2 pacjentów ze świerzbem należy powiadomić inspekcję sanitarną,