Główny Inspektorat
Sanitarny

Mikroorganizmy i organizmy genetycznie modyfikowane jako szkodliwe czynniki biologiczne występujące w miejscu pracy.

Podstawy prawne zamkniętego użycia GMO/GMM

Podstawowym aktem prawnym normującym sprawy organizmów genetycznie zmodyfikowanych w Polsce jest ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz.546).

Zamknięte użycie GMM – rozumie się przez to poddawanie mikroorganizmów modyfikacji genetycznej lub prowadzenie hodowli komórkowej GMM, ich magazynowanie, transport
w obrębie zakładu inżynierii genetycznej, niszczenie, usuwanie lub wykorzystywanie w jakikolwiek inny sposób, podczas których są stosowane zabezpieczenia w celu skutecznego ograniczenia kontaktu GMM z ludźmi lub środowiskiem oraz zapewnienia wysokiego poziomu ich ochrony;

Zamknięte użycie GMO – rozumie się przez to poddawanie organizmów modyfikacji genetycznej lub hodowanie kultur GMO, ich magazynowanie, transport w obrębie zakładu inżynierii genetycznej, niszczenie, usuwanie lub wykorzystywanie w jakikolwiek inny sposób, podczas których są stosowane zabezpieczenia w celu skutecznego ograniczenia kontaktu GMO z ludźmi lub środowiskiem oraz zapewnienia wysokiego poziomu ich ochrony.

Organem administracji rządowej właściwym do spraw GMM i GMO w Polsce jest minister właściwy do spraw środowiska. Minister właściwy do spraw środowiska jest właściwy m.in. w sprawach:

1. wydawania zgody na:
   • zamknięte użycie GMM,
   • zamknięte użycie GMO,
   • zamierzone uwolnienie GMO do środowiska,
2. wydawania zezwolenia na:
   • prowadzenie zakładu inżynierii genetycznej,
   • wprowadzenie do obrotu produktu GMO.

Ustawa określa zasady:

• zamkniętego użycia mikroorganizmów genetycznie zmodyfikowanych,
• zamkniętego użycia organizmów genetycznie zmodyfikowanych,
• zamierzonego uwalniania organizmów genetycznie zmodyfikowanych do środowiska.
• wprowadzania do obrotu produktów genetycznie zmodyfikowanych.

Mikroorganizm genetycznie zmodyfikowany (GMM) to mikroorganizm, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, w szczególności przy zastosowaniu technik:

• rekombinacji kwasów nukleinowych obejmujących formowanie nowych kombinacji materiału genetycznego przez włączenie cząsteczek kwasu nukleinowego otrzymanego w dowolny sposób poza mikroorganizmem do wirusa, plazmidu bakterii lub wektora oraz ich przenoszenie do biorcy, w którym nie występują w warunkach naturalnych, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania,
• bezpośredniego włączenia materiału genetycznego przygotowanego poza mikroorganizmem, w tym mikroiniekcji, makroiniekcji lub mikrokapsułkowania,
• łączenia komórek lub technik hybrydyzacji, w wyniku których drogą fuzji dwóch lub większej liczby komórek tworzy się żywe komórki o nowej kombinacji dziedzicznego materiału genetycznego.

Organizm genetycznie zmodyfikowany (GMO) to organizm inny niż ludzki, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, w szczególności przy zastosowaniu technik:

• rekombinacji kwasów nukleinowych obejmujących formowanie nowych kombinacji materiału genetycznego przez włączenie cząsteczek kwasu nukleinowego otrzymanego
  w dowolny sposób poza organizmem do wirusa, plazmidu bakterii lub wektora oraz ich przenoszenie do biorcy, w którym nie występują w warunkach naturalnych, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania,
• bezpośredniego włączenia materiału dziedzicznego przygotowanego poza organizmem,w tym mikroiniekcji, makroiniekcji lub mikrokapsułkowania,
• łączenia komórek, w tym fuzji protoplastów, lub technik hybrydyzacji, w wyniku których drogą fuzji dwóch lub większej liczby komórek tworzy się żywe komórki o nowej kombinacji dziedzicznego materiału genetycznego.

Zakład inżynierii genetycznej to pomieszczenia, budynki, laboratoria lub ich zespoły, przystosowane i przeznaczone do dokonywania zamkniętego użycia GMM lub zamkniętego użycia GMO;

Kontrole w zakresie zamkniętego użycia GMM i GMO

Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2023 r. . poz.338 ) do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. (Dz. U. z 2022 r. poz.546) o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych– w zakresie warunków dotyczących higieny pracy w zakładach inżynierii genetycznej.

Organem odpowiedzialnym za zamknięte użycie GMO jest Minister Środowiska.