Główny Inspektorat
Sanitarny

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności opublikował 28 marca 2023 r. opinię naukową dotyczącą zagrożeń dla zdrowia ludzkiego związanych z obecnością N-nitrozoamin w żywności.

N-nitrozoaminy (N-NA) są pochodnymi II-rzędowych dialkilo-, diarylo- lub alkiloaryloamin lub II-rzędowych amin cyklicznych. Długoterminowa ekspozycja na te związki może zwiększyć ryzyko zachorowania na nowotwory. N-nitrozoaminy poza działaniem rakotwórczym i mutagennym wykazują także właściwości genotoksyczne i embriotoksyczne. Związki te powstają podczas procesów przetwarzania żywności. Wykryto je w wędlinach, przetworzonych rybach, kakao, piwie i innych napojach alkoholowych. Nitrozoaminy mogą być również obecne w innych produktach żywnościowych, takich jak warzywa, zboża, mleko i produkty mleczne, żywność fermentowana lub marynowana.

EFSA został poproszony o wydanie opinii naukowej na temat zagrożeń dla zdrowia publicznego związanych z obecnością N-nitrozoamin w żywności. Ogółem przebadano 32 związki z tej grupy pod kątem ich obecności w produktach żywnościowych. Ostateczna ocena ryzyka została ograniczona do 10 wybranych rakotwórczych N-nitrozoamin (TCNAs), które identyfikowano w żywności: N-nitrozodimetyloaminy (NDMA), N-nitrozometyloetyloaminy (NMEA), N-nitrozodietyloaminy (NDEA), N-nitrozodipropyloaminy (NDPA), N-nitrozodibutyloaminy (NDBA), N-nitrozometyloaniliny (NMA), N-nitrozosarkozyny (NSAR), N-nitrozomorfoliny (NMOR), N-nitrozopiperydyny (NPIP) i N-nitrozopirolidyny (NPYR).

W opinii dokonano oceny toksyczności N-NA dla zwierząt i ludzi (ich działania rakotwórczego, genotoksycznego), oszacowano narażenie populacji Unii Europejskiej na N-NA pobrane z dietą oraz oceniono zagrożenia dla zdrowia ludzkiego wynikające z tego narażenia. Udokumentowano też ilościowe i jakościowe różnice gatunkowe i tkankowe w procesach metabolizmu N-NA.

Narażenie na rakotwórcze TCNAs występujące w żywności wynosiło od 0 do 208,9 ng/kg masy ciała dziennie we wszystkich analizach, grupach wiekowych i zastosowanych scenariuszach (z pominięciem oraz włączeniem gotowanego, nieprzetworzonego mięsa i ryb). Mięso i produkty mięsne to główna kategoria żywności prowadząca do narażenia na działanie tych związków.

Panel EFSA ds. zanieczyszczeń w łańcuchu żywnościowym (CONTAM) stwierdził, że we wszystkich grupach wiekowych margines narażenia (MOE) na wybrane rakotwórcze nitrozoaminy (TCNAs) w diecie wynosi mniej niż 10 000. Oznacza to potencjalne zagrożenie dla zdrowia.

Urząd zaleca uzupełnienie wszelkich luk w wiedzy na temat narażenia ludzi na N-NA, pełne scharakteryzowanie ścieżek aktywacji metabolicznej i adduktów DNA powstających w tkankach ludzkich i zwierzęcych, określenie potencjału mutagennego niektórych N-NA obecnych w żywności, przeprowadzenie badań epidemiologicznych dotyczących związku pomiędzy N-NA a nowotworami (uwzględniając czynniki takie jak: stosowanie leków, narażenie zawodowe, palenie), zebranie danych dotyczących N-nitrozoamin w przetworzonej żywności innej niż przetworzone mięso (np. warzywa, zboża, produkty mleczne, żywność fermentowana, marynowane konserwy, produkty gotowane na różne sposoby, z dodatkiem
i bez dodatku azotanów i azotynów).

Szczegółowe informacje