Komunikat w związku z grypą u ludzi wywołaną przez wirusy ptasiej grypy
Co to jest „ptasia grypa”
- Ptasia grypa jest powszechnym terminem używanym w odniesieniu do wielu rodzajów wirusów grypy, które zwykle zarażają wyłącznie ptaki, w tym drób, lub inne zwierzęta, z możliwością zakażenia także człowieka,
- grypa u ptaków jest dość powszechna. Większość szczepów ptasiej grypy jest stosunkowo nieszkodliwa dla swoich naturalnych ptasich żywicieli i nie zaraża ludzi, wirusy te nazywane są nisko zjadliwymi wirusami ptasiej grypy (LPAIV),
- jednak wirusy ptasiej grypy, które są mało zjadliwe dla ptactwa, mogą przenosić się na ludzi, powodując poważną chorobę. Jednym z takich przykładów jest ptasia grypa A(H7N9), zidentyfikowana w 2013 r. w Chinach, która przebiega bezobjawowo lub wykazuje jedynie łagodne objawy u ptaków, natomiast przeniesienie na człowieka powoduje ciężką chorobę, czasami ze skutkiem śmiertelnym,
- LPAIV może także mutować do wysoce zjadliwego wirusa ptasiej grypy (HPAIV), który jest niezwykle zakaźną chorobą ogólnoustrojową, która powoduje wysoką śmiertelność u ptactwa,
- HPAIV powodują wybuchy epidemii w fermach drobiu z wysokimi wskaźnikami zachorowalności i śmiertelności u chorego drobiu. Przykładami takich ptasiej grypy są A(H5N8), A(H7N7). Co ważne, termin "wysoce chorobotwórczy" nie jest związany z chorobą u ludzi. Niektóre z tych ptasich wirusów nie powodują choroby u ludzi lub są znane z tego, że powodują jedynie łagodną chorobę. Wiadomo jednak, że niektóre z nich powodują poważne choroby u ludzi, na przykład A(H5N1) lub A(H5N6).
Dlaczego obawiamy się wybuchów ptasiej grypy
Wirusy ptasiej grypy stanowią dwa rodzaje zagrożeń dla ludzi:
- ryzyko, że wirus ptasiej grypy może przenieść się z ptaków na ludzi i spowodować ciężką chorobę u ludzi. Ryzyko przeniesienia jest wyższe na obszarach, gdzie ludzie i ptaki domowe przebywają blisko siebie lub w zawodach narażonych na kontakt z zarażonymi ptakami, np. podczas operacji uboju, lekarze weterynarii,
- wirusy grypy ewoluują i mogą zwiększać ryzyko przeniesienia na człowieka poprzez nabywanie mutacji w genomie (lub poprzez wymianę segmentów genomu między różnymi podtypami wirusów również z różnych gatunków (reasortacja)), które sprzyjają adaptacji do ssaków,
- istnieją zatem dwie formy ryzyka dla zdrowia ludzi spowodowane przez wirusy ptasiej grypy: infekcja rodzimą postacią wirusa ptasiej grypy oraz możliwość pojawienia się nowych szczepów pandemicznych bezpośrednio z wirusów ptasich lub z ich rekombinacji z ludźmi lub innymi wirusami zwierzęcymi.
Jak rozprzestrzenia się ptasia grypa
- Wirusy ptasiej grypy mogą być przenoszone bezpośrednio z dzikiego ptactwa na drób domowy lub pośrednio, np. przez skażony materiał. Wirus przenosi się bezpośrednio z ptaka na ptaka drogą powietrzną lub pośrednio, poprzez zanieczyszczenie materiału, piór lub paszy kałem. Duże ilości wirusa są wydzielane w ptasich odchodach. Zanieczyszczony sprzęt, pojazdy, pasza, klatki lub odzież – zwłaszcza buty – mogą przenosić wirusa między gospodarstwami. Stwierdzono także możliwość rozprzestrzeniania się skażonych cząstek pyłu za pośrednictwem wiatru z jednej farmy na drugą, w bliskiej odległości,
- wirus może być również przenoszony mechanicznie przez inne zwierzęta, takie jak gryzonie. W Azji tak zwane „mokre” targi lub targi żywych ptaków, na których sprzedaje się żywe ptaki, mogą być kolejnym źródłem rozprzestrzeniania się i mieszania różnych wirusów między gatunkami ptaków,
- ludzie zakażają się przez bliski kontakt z zarażonymi ptakami, ich płynami ustrojowymi. Ptaki wydalają wirus grypy z kałem i dlatego kontakt z ptasimi odchodami jest również możliwą drogą transmisji.
Jak ciężka jest choroba u ludzi wywoływana przez wirusy ptasiej grypy
- Większość wirusów ptasiej grypy nie powoduje chorób u ludzi lub powoduje jedynie łagodne choroby, takie jak gorączka lub zapalenie spojówek,
- wiadomo, że kilka wirusów ptasiej grypy powoduje ciężką chorobę ze śmiertelnością u ludzi, w szczególności: A(H5N1), A(H5N6) i A(H7N9) ze śmiertelnością do 50%,
- sporadyczne przypadki zarażenia ludzi innymi wirusami ptasiej grypy, takimi jak: A(H6N1), A(H7N2), A(H7N3), A(H7N4), A(H7N7), A(H9N2), A(H10N7) lub A(H10N8).
Sytuacja epidemiologiczna wirusów ptasiej grypy
A(H5N1) – pojawił się w 1996 r., w południowych Chinach i Hongkongu. HPAIV. Transmisja z ptaków na ludzi jest rzadka i nie zaobserwowano trwałej transmisji z człowieka na człowieka, jednak może powodować poważne choroby u ludzi.
- Obecnie odnotowywane są sporadyczne przypadki zachorowań u ludzi z powodu zakażenia grypy ptaków A(H5N1), do których dochodzi najczęściej w wyniku bliskiego kontaktu ludzi z chorym i martwym drobiem. Zachorowania występują w Azji i Afryce,
- od 2003 r. do 2022 r. na całym świecie zgłoszono 866 przypadków zakażeń A(H5N1) u ludzi, w tym 456 zgonów w 21 krajach, w tym 1 w Hiszpanii (wrzesień 2022 r.), 1 w USA (kwiecień 2022 r.) i 1 w Wielkiej Brytanii (grudzień 2021 r.), przypadki były bezobjawowe lub miały bardzo łagodne objawy i wszyscy mieli kontakt z zarażonymi ptakami potwierdzonymi ptasią grypą A(H5N1).
A(H5N6) – od 2014 r. do 2022 r. ogółem globalnie odnotowano 81 przypadków infekcji u ludzi, w tym 33 zgony. Większość tych przypadków zgłoszono w Chinach.
A(H5N8) – pierwsze 7 przypadków zakażenia u ludzi odnotowano wśród pracownik fermy drobiu w Rosji w 2021 r. Wszystkie przypadki były asymptomatyczne, nie odnotowano także dalszej transmisji pomiędzy ludźmi.
A(H7N9) – zidentyfikowany w 2013 r. w Chinach, pierwotnie LPAIV zmutował do HPAIV. Może powodować ciężką chorobę u ludzi. Od 2013 r. do 2020 r. ogółem na świecie odnotowano 1568 przypadków u ludzi, w tym 615 zgonów, głównie w Chinach, Hong Kong, Tajwan.
A(H9N2) – od 1998 r. łącznie globalnie odnotowano 114 przypadków wśród ludzi, w tym 2 zgony. Zachorowania dotyczą Chin (101), Egiptu (4), Bangladeszu (3),Kambodży (2), Omanu (1), Pakistanu (1), Indii (1) i Senegalu (1). Większość przypadków dotyczyła dzieci z łagodną postacią choroby, które miały kontakt z dzikim ptactwem/drobiem.
A(H10N3) – do 2022 r. globalnie zidentyfikowano 2 przypadki zakażenia tym wirusem ludzi, w Chinach.
AH1N1, AH1N2 – Przypadki grypy świń A(H1N1) u ludzi
- AH1N1 do 2022 r. łącznie 6 przypadków zakażenia człowieka, oficjalnie zgłoszone przez Chiny,
- AH1N2 - W 2021 r. 12 przypadków zakażenia u ludzi: w Austrii (2), Kanadzie (2), Chinach (1), Francji (2) i USA (5).
- sporadyczne przypadki zarażenia ludzi wirusem grypy pochodzenia świńskiego nie są nieoczekiwane w sytuacji występowania narażenia na bezpośredni kontakt z świniami które mogą wykazywać objawy ze strony układu oddechowego lub surowymi produktami wieprzowymi.
Ocena ryzyka ECDC
- Ryzyko zakażenia człowieka wirusami grypy ptaków nadal określane jest jako niskie i występuje przede wszystkim w krajach, w których stwierdza się utrzymujące się krążenie wirusa w populacji drobiu/dzikiego ptactwa,
- przypadki zachorowań u ludzi są sporadyczne i wynikają z bliskiego bezpośredniego kontaktu z ptakami. Większość przypadków notowano na terenach wiejskich,
- ryzyko rozprzestrzeniania się choroby u ludzi w następstwie przywleczenia zachorowań na teren Europy uznawane jest za bardzo niskie. Transmisja wirusa ptasiej grypy pomiędzy ludźmi w chwili obecnej nie występuje lub jest ograniczona.
Zalecenia dla osób podróżujących w rejony, gdzie potwierdzono przypadki zachorowań na grypę ptaków u ludzi
W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia zaleca się:
- przestrzeganie zasad higieny osobistej, szczególnie mycie rąk przed spożywaniem pokarmów, po wyjściu z toalety, po kichaniu itp.,
- unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi,
- przestrzeganie higieny kaszlu i kichania, w tym, w czasie kaszlu lub kichania zakrycie ust i nosa chusteczką oraz natychmiastowe wyrzucenie zużytej chusteczki bezpośrednio po użyciu (gdy nie jest to możliwe należy kasłać lub kichać w zgięcie łokcia)
- unikanie kontaktu ze zwierzętami, w tym z martwymi i potencjalnie zarażonymi dzikimi ptakami lub drobiem,
- unikanie wizyt na targach żywych ptaków i podobnych miejscach o dużej koncentracji ptaków, zwłaszcza na obszarach dotkniętych chorobą,
- spożywanie tylko żywności poddanej właściwej obróbce termicznej (gotowanej, pieczonej, duszonej, dobrze wysmażonej),
- stosowanie się do zaleceń miejscowych służb sanitarnych oraz lekarzy,
- w przypadku narażenia zawodowego należy stosować środki ochrony osobistej, aby zminimalizować bezpośrednie narażenie.
Informacji w związku z przypadkami grypy ptaków u ludzi należy szukać na stronach internetowych:
- Światowej Organizacji Zdrowia,
- Europejskiego Centrum do Spraw Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC),
- Centers for Disease Control and Prevention USA (CDC USA).
Informacje dotyczące bezpieczeństwa w czasie podróży znajdują się na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych "Odyseusz" oraz "Informacja dla podróżujących" a także w aplikacji MSZ na smartfony "Polak za granicą".
Informacja opracowana na podstawie aktualnych serwisów WHO i ECDC z 2022 i 2023 r.