Główny Inspektorat
Sanitarny

Ospa wietrzna i półpasiec są chorobami występującymi na całym świecie, powodowanymi przez ten sam wirus Varicella-zoster virus. Ospa wietrzna występuje zwykle u dzieci.

Na ogół stwierdza się u nich łagodne objawy kliniczne takie jak brak łaknienia, ból głowy, osłabienie, niewysoką gorączkę. Wysypka pojawia się stopniowo i przechodzi od fazy rumieniowych plam, przez fazę grudek do pęcherzyków. Kolejno powstają krostki, zasychające w strupki. Po ich odpadnięciu powstają krótko utrzymujące się blizny i przebarwienia. Wysypka występuje na całym ciele, choć początkowo pojawia się na głowie i tułowiu. Wysypce towarzyszy silny świąd. Dodatkowo może też wystąpić powiększenie węzłów chłonnych potylicznych i karkowych. Przebieg ospy wietrznej najczęściej łagodny u dzieci – u młodzieży i dorosłych może charakteryzować się znacznym nasileniem objawów. Ryzyko wystąpienia powikłań po zachorowaniu (np. wtórne zakażenia bakteryjne skóry, bakteryjne zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie serca itp.) wzrasta wraz z wiekiem.

Na skutek uaktywnienia się wirusów, które pozostają po przechorowaniu w zwojach nerwowych, mogą pojawić się objawy półpaśca. Po kilku dniach bólu i tkliwości skóry unerwionej przez zajęte nerwy następuje w tym miejscu rumieniowo-plamista wysypka. Następnie pojawiają się skupiska grudek, które przekształcają się w pęcherzyki, a potem w krosty. Po pęknięciu wykwitów powstają nadżerki i owrzodzenia, które pokrywają się strupami.

Wirus wywołujący ospę wietrzną i półpaśca szerzy się drogą kropelkową, przez kontakt bezpośredni i pośrednio przez kontakt z przedmiotami świeżo zanieczyszczonymi wydzieliną z pęcherzyków od chorej osoby. Ospa wietrzna charakteryzuje się wysoką zaraźliwością. Większość ludzi choruje w dzieciństwie, a ponieważ zachorowanie pozostawia trwałą odporność, dorośli są odporni na tę chorobę i powtórne zachorowania na ospę należą do rzadkości.

W Polsce, zgodnie z aktualnie obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest obowiązkowe dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie (m. in. dzieci i młodzież do ukończenia 19 roku życia: z upośledzeniem odporności wrodzonym lub nabytym o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, przed planowanym leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią, oraz dzieci i młodzież do ukończenia 19 roku życia, które nie chorowały na ospę wietrzną z otoczenia tych osób określonych). Zaleca się je natomiast wybranym grupom (osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione w ramach szczepień obowiązkowych albo zalecanych, w szczególności kobietom planującym zajście w ciążę, uczniom i studentom szkół i uczelni medycznych, pracownikom ochrony zdrowia). Szczepienie przeciwko półpaścowi jest zalecane osobom dorosłym, które przebyły pierwotne zakażenie wirusem ospy wietrznej oraz w szczególności: z wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności, z przewlekłymi chorobami serca, wątroby, płuc, nerek, chorobami autoimmunizacyjnymi, cukrzycą, depresją oraz po ukończeniu 50. roku życia.