Minister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślił, że Biblioteka Narodowa symbolizuje utrzymanie ciągłości polskiej tożsamości i polskiej kultury. Przypomniał dramatyczne momenty w historii tej instytucji.

Z jednej strony mieliśmy akt rabunku zasobów biblioteki po Powstaniu Kościuszkowskim, po którym tylko część z nich udało się odzyskać. (…) Zaś po Powstaniu Warszawskim okupant niemiecki celowo spalił Bibliotekę Ordynacji Krasińskich na Okólniku – powiedział wicepremier prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury podkreślił, że stała modernizacja Biblioteki Narodowej sprawiła, że jest to obecnie instytucja nowoczesna, która potrafi sprostać wszelkim wyzwaniom współczesności.

Dzisiaj wieńczymy wielki projekt modernizacji siedmiu czytelni Biblioteki Narodowej, a więc tych głównych miejsc łączności między zasobami a publicznością. To powierzchnia 13,5 tys. metrów kwadratowych, na której modernizację przeznaczonych zostało 41,5 mln zł, z czego około połowa to środki europejskie – wskazał minister kultury i dziedzictwa narodowego. 

Wicepremier zaznaczył, że realizacja projektu była możliwa m.in. dzięki zwiększeniu budżetu centralnego przeznaczonego na kulturę, który w ciągu ostatnich 6 lat wzrósł o prawie 70 procent. Zwrócił też uwagę, że Biblioteka Narodowa pełni bardzo ważną rolę w Narodowym Programie Rozwoju Czytelnictwa.

Dzięki zaangażowaniu biblioteki udało się prawie dwukrotnie zwiększyć budżet w nowej edycji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Łącznie ze środkami samorządowymi program obejmuje już 1 mld 100 mln zł. W Polsce pod auspicjami Biblioteki Narodowej, a także dzięki rozwojowi programu, powstało około 200 nowych bibliotek – podsumował prof. Piotr Gliński.

Szef MKiDN zapewnił, że finalizowany dzisiaj projekt, który łączy się z 275. rocznicą otwarcia Biblioteki Narodowej, z pewnością przyczyni się do jeszcze większego rozwoju polskiej kultury i czytelnictwa.

Podczas uroczystości minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński odczytał również list Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego, w którym szef rządu przypomniał, że założona w 1747 roku przez braci Załuskich biblioteka po śmierci fundatorów została oddana przez państwo w zarząd Komisji Edukacji Narodowej, a następnie zyskała miano Biblioteki Rzeczypospolitej Załuskich.

Największy publiczny księgozbiór w Europie stanowił kolekcję bezcenną w każdym sensie – kulturowym, materialnym, narodowym – podkreślił w liście premier Morawiecki. - Archiwizując i udostępniając zbiory piśmiennicze, ikonograficzne, kartograficzne, muzyczne, audiowizualne i elektroniczne, kontynuują Państwo tę misję. Jednocześnie prowadząc działalność na wielu polach – by wymienić tylko działalność naukową, konserwatorską czy wydawniczą. To cicha służba, ale też służba niezwykłej wagi, której znaczenie należy cenić szczególnie – zaznaczył.

Premier Morawiecki zwrócił uwagę, że otwarcie nowych czytelni to doskonały sposób uczczenia 275. rocznicy powstania instytucji, której jednym z podstawowych celów jest udostępnianie gromadzonych zbiorów. Wyraził nadzieję, że narodzą się tam wspaniałe koncepcje, a w konsekwencji kolejne dzieła, które ostatecznie zasilą depozyt polskiego dorobku intelektualnego.

O projekcie„Modernizacja czytelni i przestrzeni publicznych Biblioteki Narodowej”

Projekt był współfinansowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa .Całkowity koszt projektu wyniósł ponad 41 mln zł, w tym dofinansowanie ze środków UE – ponad 22 mln zł. Wkład krajowy zapewniło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Prace remontowe rozpoczęły się 9 sierpnia 2018 r. Zmodernizowana przestrzeń została zaprojektowana bez barier architektonicznych, aby każdymógł z niej swobodnie korzystać, bez względu na stopień niepełnosprawności. Modernistyczne wnętrza wizualnie uatrakcyjniły szlachetne materiały: miedź, stal, drewno i kamień. W centralnej części budynku umieszczono ladę główną, dzięki której w jednym miejscu można uzyskać potrzebne informacje, odebrać kartę czytelnika oraz wypożyczyć i zwrócićksiążki.

Przestrzeń otwartą tworzą czytelnie bez barier o łącznej powierzchni 13 506,47 m². W znajdującej się przy wejściu Czytelni Prasybędzie można przeglądaćnajnowsze numery gazet i czasopism, korzystać z Internetu oraz zasobów cyfrowych BN. Z Czytelni Dolnej pod świetlikiem, do której prowadzą spiralne schody z windą wewnątrz, będą korzystać osoby ceniące światło słoneczne. Czytelnia Nowości zagwarantuje codziennie aktualizowane ostatnie publikacje. Obok, w Czytelni Encyklopedii i Słowników, będzie można skorzystać z dawnych wydawnictw encyklopedycznych i słownikowych. Największą z czytelni jest Czytelnia Górna z niemal kompletnymizbioramiz historii i literatury pięknej, z której można przejść doCzytelni Załuskich – nazwanej na cześć założycieli Biblioteki – z największą w Polsce kolekcją zbiorów bibliologicznych. Rękopisy, starodruki i cymelia wraz z dawnymi katalogami bibliotek z całego światabędą udostępniane w jedynej czytelni zamkniętej - Czytelni Zasobu Wieczystego. Dla użytkowników do dyspozycji pozostaną również Czytelnia Kartograficzna, Czytelnia Muzyczna oraz Czytelnia Nagrań Dźwiękowych i Audiowizualnych.

Po modernizacji czytelnie są trzykrotnie większe i obecnie dysponują prawie 400 miejscami siedzącymi. W nowoczesnych i funkcjonalnych przestrzeniach Biblioteka Narodowa będzie udostępniała 10 mln woluminów ze swoich magazynów oraz 3,5 miliona obiektów cyfrowych z polona.pl. W czytelniach stanie czterokrotnie więcej książek z wolnym dostępem dla czytelników. Zapewnione zostały również czytelnie mniejsze, specjalistyczne, przeznaczone dla zespołów badawczych. Całość dopełniają cztery wewnętrzne ogrody, każdy o odmiennej stylistyce ze specjalnie dobraną roślinnością zmieniającą się wraz z porami roku.

Otwarcie Biblioteki dla czytelników nastąpi 24 lutego 2022 roku – w dniu, w którym obchodzona jest rocznica jej reaktywowania w 1928 roku przez ówczesnego prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

Historia Biblioteki Narodowej

Zapowiedziana w „Programma literarium” z 1732 roku pierwsza w Polsce i jedna z pierwszych bibliotek narodowych w Europie została otwarta dla czytelników w Warszawie w 1747 roku. Była jedną z największych bibliotek publicznie dostępnych w tamtym czasie. Ufundowali ją bracia Józef i Andrzej Załuscy. Po ich śmierci Biblioteka Narodowa przeszła pod opiekę państwa jako Biblioteka Rzeczypospolitej. W 1780 roku Sejm przyznał jej prawootrzymywania egzemplarza obowiązkowego każdej publikacji z terenu Polski.

Biblioteka Narodowa była dwukrotnie likwidowana i w znacznym stopniu niszczona. Po utracie niepodległości w 1795 roku jej zbiory zostały wywiezione na rozkaz carycy Rosji Katarzyny II do Petersburga, gdzie stały się kolekcją założycielską biblioteki carskiej. Zwrócona w części na podstawie traktatu ryskiego w 1921 rok była najcenniejszą kolekcją reaktywowanej w drugiej Rzeczypospolitej Biblioteki Narodowej aż do jej spalenia przez Niemców po powstaniu warszawskim w 1944 roku.

Gmach Biblioteki Narodowej przy al. Niepodległości 213 został zaprojektowany w latach 60. XX wieku przez architekta Stanisława Fijałkowskiego. Fundamenty kompleksu budynków (w tym przestrzeni czytelni, pomieszczeń administracyjnych i magazynu) stanęły w kwietniu 1976 roku. W 1995 roku oddano do użytku Czytelnię Ogólną. Później przeprowadzane były prace obejmujące termomodernizację i modernizację energetyczną gmachu, wdrożenie infrastruktury Internetu, zmiany funkcjonalne i estetyczne oraz zagospodarowanie terenów zielonych.