Znalezienie wspólnego mianownika dla wartości dziedzictwa w skali świata jest największym sukcesem UNESCO. Konwencja i Lista są symbolami międzynarodowej solidarności na rzecz zachowania wspólnego dorobku, mają fundamentalne znaczenie dla zrozumienia pojęcia dziedzictwa, dla propagowania dobrych praktyk jego ochrony i globalnej edukacji społeczeństw – podkreślił wicepremier Gliński.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę, że dziś wpis na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jest nie tylko powodem do dumy, ale także wyznacznikiem tożsamości w 150 krajach świata, które mogą poszczycić się co najmniej jednym takim wpisem. Przypomniał, że Polska była jednym z pierwszych krajów, które ratyfikowały Konwencję o ochronie światowego dziedzictwa UNESCO, a do jej sformułowania przyczynili się m.in. wybitni polscy eksperci – profesorowie Jan Zachwatowicz i Krzysztof Kazimierz Pawłowski.

Dzisiejsza konferencja, podsumowująca europejskie osiągnięcia Konwencji, nie przypadkiem odbywa się w Krakowie, który w 1978 roku był jedynym europejskim miastem wśród 12 pierwszych wpisów na Listę światowego dziedzictwa. Dziś na Liście figuruje 17 polskich miejsc światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Niektóre z nich wniosły nową jakość i poszerzyły rozumienie dziedzictwa o aspekty pamięci, tożsamości i duchowości. Aspekty, które – czego nikt już nie kwestionuje – muszą podlegać ochronie ze strony rządów państwowych, i być otaczane opieką przez gremia międzynarodowe – powiedział prof. Piotr Gliński.

Prof. Gliński zwrócił również  uwagę na fakt, że po wpisaniu na Listę światowego dziedzictwa Krakowa i Wieliczki Polska zgłosiła do niej także Auschwitz i odbudowaną Warszawę, które miały być przesłaniem do całej ludzkości, aby barbarzyństwo z czasów II wojny światowej, obejmujące nie tylko eksterminację ludzi, ale także ich kulturę i dziedzictwo, już nigdy się nie powtórzyło.

Niestety, szaleństwo tamtej wojny powraca na naszych oczach w postaci agresji Rosji na Ukrainę. Dopisuje ona niechciany, niepożądany i niezwykle tragiczny rozdział do rozważań na temat pięćdziesięciolecia Konwencji w Europie. Rozdział ten, otwarty tragedią, wyzwolił jednak bezprecedensowe pokłady spontanicznej dobroci i odruchowej pomocy dla sąsiada w potrzebie, pomocy, w którą zaangażowani są właściwie wszyscy uczestnicy dzisiejszego spotkania, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i instytucjonalnym – podkreślił minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Prof. Piotr Gliński zaznaczył, że Rosja łamie wszystkie konwencje dotyczące prowadzenia działań wojennych, a poprzez niszczenie dziedzictwa kultury na Ukrainie dąży do unicestwienia tego narodu i osłabienia jego ducha. Podkreślił, że Ukraina walczy nie tylko o swoją wolność, ale także wolność całego cywilizowanego świata, dlatego obowiązkiem międzynarodowej społeczności jest zapewnienie jej stałej pomocy.

Społeczność międzynarodowa, także UNESCO, musi zaangażować się w opracowanie krótko- i długoterminowych polityk, które ograniczą skutki tej wojny, także w wymiarze kultury i ochrony dziedzictwa. Musi pokazać, że wartości, które pół wieku temu legły u podstaw Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, są niezmiennie trwałe i aktualne, że nie ma wśród państw cywilizowanych zgody na ich łamanie. W tej sprawie musimy być zdecydowani, zgodni i jednomyślni. Tylko w ten sposób możemy się przeciwstawić bezmyślnej, tępej agresji. Tylko w ten sposób możemy rzeczywiści chronić nasze – ludzkości – dziedzictwo – zaapelował wicepremier.

Konferencja „50 lat Konwencji Światowego Dziedzictwa UNESCO. Osiągnięcia i wyzwania w Europie”

Przewodnim tematem dwudniowego wydarzenia, zorganizowanego przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, były „osiągnięcia i wyzwania w Europie”, czyli podsumowanie dotychczasowych doświadczeń Europy w obszarze światowego dziedzictwa UNESCO, ocena obecnego stanu i zastanowienie się nad dalszym rozwojem oraz udoskonalaniem realizowanych przedsięwzięć.

Wydarzenie zainaugurowała sesja specjalna poświęcona zagrożonemu dziedzictwu kulturowemu Ukrainy. Objęła ona działalność Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, aktualny stan i wyzwania prac konserwatorskich w ukraińskich miastach wpisanych (nominowanych) na Listę światowego dziedzictwa, wsparcie ukraińskich wysiłków na rzecz przyszłej odbudowy zabytków, a także wyzwania dotyczące najbliższej sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Pozostałe sześć sesji obejmowało rozważania na temat dorobku i doświadczeń Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa w Europie, problematyki europejskich miast wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa oraz oceny ich obecnej sytuacji i perspektyw rozwoju, wykorzystania doświadczeń w krajowych systemach ochrony dziedzictwa, a także współpracy wyszehradzkiej jako przykładu regionalnej troski.

Znaczenie ruchu światowego dziedzictwa UNESCO znacznie wykracza poza zabytki i miejsca wpisane na Listę, dlatego ogromne znaczenie ma doskonalenie metod analizy i form ochrony dóbr oraz szerokie rozpowszechnianie tych wzorców. Dotyczy to oceny wartości dziedzictwa, analizy autentyzmu i integralności oraz wielu rozwiązań w zarządzaniu dziedzictwem, m.in. monitorowania zagrożeń czy współpracy z interesariuszami. Lista światowego dziedzictwa UNESCO ważna jest również dla propagowania idei ochrony dziedzictwa. Wpis na nią jest postrzegany jako przedmiot dumy, ważny element tożsamości i znaczący czynnik gospodarczy. Dzięki temu zabytki i miejsca stały się celem odwiedzin milionów turystów, a ochrona dziedzictwa - oczywistym elementem strategii działania zarówno centralnych, jak i lokalnych władz.

---

Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego

W 2022 roku przypada 50. rocznica uchwalenia przez Zgromadzenie Generalne UNESCO Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa kultury i natury. Projekt okazał się największym sukcesem Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury w wymiarze globalnym. Kraje europejskie były wśród pierwszych, które ratyfikowały konwencję, a wśród 12 wpisów inicjujących w 1978 roku Listę UNESCO znalazły się 3 z Europy, w tym Kraków. Obecnie, wśród ponad 1 100 miejsc światowego dziedzictwa, prawie 40% stanowią najcenniejsze europejskie dobra kultury, a około 1 000 kolejnych znajduje się na tzw. Liście informacyjnej.