Minister kultury przypomniał, że łącznie w ramach FON zgromadzono około 1 mld ówczesnych złotych, z czego wartość wpłat i darowizn od obywateli wyniosła do maja 1939 roku około 37,7 mln złotych. Polacy, chcąc pomóc ojczyźnie, zapisywali na FON majątki, spadki, a nawet maszyny rolnicze czy zwierzęta gospodarskie.

W obliczu agresji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. niewykorzystane na dozbrojenie armii dary rzeczowe w złocie i srebrze wywieziono za granicę. W Ambasadzie Polskiej w Bukareszcie podzielono je na części ,,srebrną” i ,,złotą”. W grudniu 1976 r. tzw. ,,srebrny FON” trafił z powrotem do Polski. „Złoty FON” zniknął najprawdopodobniej w czeluściach WSI i służb specjalnych PRL-u” – przekazał szef resortu kultury.

Wicepremier Gliński przypomniał, że „srebrny FON” został złożony w Muzeum Narodowym w Poznaniu w 1978 r., jednak dopiero w tym roku – dzięki wspólnym działaniom Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy udziale Ministerstwa Finansów oraz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zbiorom Funduszu Obrony Narodowej – zapewniono zbiorom właściwą opiekę muzealną.

Tu należą się podziękowania dla muzealników z Muzeum Narodowego w Poznaniu, którzy przez te wszystkie lata opiekowali się zbiorem, który nie miał dostatecznej opieki ze strony państwa. Chyba nikt w Polsce nie wiedział, że srebrny FON znajduje się w naszym kraju – zauważył prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury wskazał, że obiekty ze srebrnego FON-u są wyjątkowym w historii Polski dowodem patriotyzmu Polaków.

Jestem przekonany, że ze względu na okoliczności, które towarzyszyły utworzeniu Funduszu Obrony Narodowej, dbałość o obiekty wchodzące w skład srebrnego FON leży w interesie społecznym, podobnie jak mówienie o tym bardzo ważnym w polskiej historii wydarzeniu, jakim było powstanie Fundusz Obrony Narodowej – podkreślił wicepremier Gliński.

Przekazał, że dzięki działaniom podjętym przez liczne instytucje kultury, a w szczególności muzea zaangażowane w projekt pn. „Nie zmarnujcie niepodległości”, wiedza o niezwykłym darze społeczeństwa dla ojczyzny będzie upowszechniana. „Jesteśmy to winni naszym przodkom, a także współczesnym i przyszłym pokoleniom” – podkreślił prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury poinformował, że srebra FON będą prezentowane na wystawach w 16 instytucjach muzealnych.

Chcemy, żeby w poszczególnych muzeach były prezentowane te części FON-u, które są związane z danym regionem, a więc na Zamku Królewskim mamy przede wszystkim varsaviana – srebrne dzieła warszawskich złotników, których kunszt zadziwia do dziś. Są to przedmioty codziennego użytku, także serwisy stołowe, które w wielu domach były najcenniejszym wyposażeniem. Ludzie oddawali państwu polskiemu na cele obrony wszystko co najcenniejsze – powiedział szef resortu kultury.

Wicepremier podkreślił, że ekspozycja pokazuje nie tylko artyzm dawnych rzemieślników, lecz także hojność, ofiarność i poświecenie mieszkańców stolicy dla będącej w potrzebie zagrożonej ojczyzny.

Jestem przekonany, że otwierane w wielu muzeach w całej Polsce prezentacje sreber Funduszu Obrony Narodowej spotkają się z zainteresowaniem publiczności i będą doskonałą lekcją historii i patriotyzmu. Zapraszamy wszystkich, którym nie jest obojętna przyszłość naszej ojczyzny, a także pamięć o tym, jak ta ojczyzna się kształtowała. W obliczu zagrożeń ze wschodu i rozbijania naszej wspólnoty narodowej od wewnątrz uczmy się patriotyzmu od naszych przodków, którzy nie wahali się oddawać dla ojczyzny najcenniejszych przedmiotów i pamiątek – zaapelował minister kultury i dziedzictwa narodowego.

O Funduszu Obrony Narodowej

Fundusz Obrony Narodowej został utworzony na mocy dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z 9 kwietnia 1936 r. w celu uzyskania dodatkowych środków na dozbrojenie armii w obliczu zagrożenia ze strony nazistowskich Niemiec. Polacy ofiarnie zasilili Fundusz, zarówno w postaci gotówkowej, jak i rzeczowej, m.in. kosztownościami.

W obliczu agresji Niemiec na Polskę niewykorzystane dary rzeczowe w złocie i srebrze wywieziono we wrześniu 1939 r. za granicę. W Ambasadzie Polskiej w Bukareszcie podzielono je na część ,,srebrną” i ,,złotą”. W grudniu 1976 r. tzw. ,,srebrny FON”, na który składają się artystyczne i użytkowe przedmioty ze srebra powstałe w okresie od około 2. połowy XVII wieku do ostatnich miesięcy przed wybuchem II wojny światowej, trafił z powrotem do Polski.

W ciągu następnych dwóch lat zbiór, stanowiący bezcenny dowód patriotyzmu i wielkiej ofiarności Polaków wobec zagrożenia państwa i odzyskanej w 1918 r. niepodległości, prezentowano w Muzeum Wojska Polskiego i Biurze Wystaw Artystycznych w Katowicach. Natomiast w 1978 r. złożono go w Muzeum Narodowym w Poznaniu.

W 2021 r. z inicjatywy wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego podjęto działania mające na celu zapewnienie pełnej opieki nad tą niezwykle cenną kolekcją przez placówkę muzealną. W efekcie 23 stycznia br., na mocy podpisanego aktu notarialnego, Skarb Państwa reprezentowany przez premiera Mateusza Morawieckiego, wicepremiera Piotra Glińskiego oraz wicepremiera Mariusza Błaszczaka przekazał ponad 18 tys. obiektów pochodzących z przedwojennego Funduszu Obrony Narodowej na własność Muzeum Narodowego w Poznaniu.

O projekcie „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej”

W ramach projektu „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej” w 16 muzeach odbędą się prezentacje obiektów z tego zbioru przygotowane przez Muzeum Narodowe w Poznaniu we współpracy z instytucją z regionu.

Celem projektu jest przede wszystkim przypomnienie idei Funduszu Obrony Narodowej i niezwykłej ofiarności polskiego społeczeństwa oraz upowszechnianie wiedzy na temat tego bezcennego daru w postaci wystaw w muzeach i instytucjach polityki pamięci w całym kraju, ale także przywołanie pamięci działań lokalnych społeczności i osób w bliższej i dalszej okolicy miejsca obecnego pokazu.

Częścią projektu jest również wydawnictwo albumowe opatrzone wstępem wicepremiera prof. Piotra Glińskiego. Album opowiada o historii FON, przedstawia charakterystyką zasobu i krótkie opisy najcenniejszych obiektów lub grup obiektów. W części ilustracyjnej czytelnicy znajdą zdjęcia archiwalne z przed 1939 r., zdjęcia z powrotu sreber w 1976 r. oraz przede wszystkim zdjęcia obiektów, w tym tych prezentowanych na poszczególnych pokazach.

Inauguracja projektu odbyła się 5 czerwca br. w Zamku Królewskim w Warszawie. Od 6 czerwca wystawy prezentujące srebra FON ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu będą dostępne w następujących instytucjach muzealnych:

• Zamek Królewski w Warszawie
• Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku,
• Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu,
• Muzeum Narodowe w Lublinie,
• Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej,
• Zamek Królewski na Wawelu,
• Instytut Północny im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie,
• Muzeum Podlaskie w Białymstoku,
• Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku,
• Muzeum Narodowe w Kielcach,
• Muzeum Sztuki w Łodzi,
• Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu,
• Muzeum Śląskie w Katowicach,
• Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” (Centrum Historii Zajezdnia) we Wrocławiu.

1 września br. zbiory zaprezentuje Muzeum Narodowe w Poznaniu.

Projekt został zrealizowany dzięki środkom pochodzącym z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.