Komunikat Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ministerstwa Kultury Ukrainy dotyczący wyników działalności Polsko-Ukraińskiej Grupy Roboczej ds. godnych pochówków w 2025 roku

16.12.2025

Rozmowy premiera RP Donalda Tuska z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zeleńskim otworzyły w 2024 roku drogę do podjęcia po wieloletniej przerwie sprawy godnego pochówku Polaków i Ukraińców – ofiar wojen i represji, w tym zbrodni popełnionych podczas konfliktu polsko-ukraińskiego z lat 1943-1947.
26 listopada 2024 roku we wspólnym oświadczeniu w Warszawie potwierdzili te ustalenia ministrowie spraw zagranicznych Polski i Ukrainy Radosław Sikorski i Andrij Sybiha. Na tej podstawie, mając także na względzie memorandum z 2022 roku o współpracy w obszarze pamięci narodowej pomiędzy ministerstwami kultury obu państw, ministrowie kultury Polski i Ukrainy Hanna Wróblewska oraz Mykoła Toczycki rozpoczęli ścisłą współpracę. Jest ona kontynuowana przez ich następczynie: Martę Cienkowską i Tetianę Bereżną. W listopadzie 2024 roku ministrowie kultury obu państw podjęli decyzję o utworzeniu wspólnej Grupy Roboczej ds. godnych pochówków pod przewodnictwem Pawła Kowala, a po stronie ukraińskiej: Andrija Nadżosa (zastąpionego w listopadzie 2025 roku przez Iwana Werbyckiego), którzy zwołali pierwsze posiedzenie grupy.
Pierwsze posiedzenie Grupy Roboczej odbyło się 15 grudnia 2024 roku we Lwowie. Ustalono, że głównym zadaniem tej Grupy będzie omówienie i doprowadzenie do pozytywnego rozpatrzenia dotychczasowych wniosków o poszukiwania i ekshumacje złożonych przez obydwie strony do końca 2024 roku. Strony zobowiązały się, że będą dążyć do ustalenia jasnych zasad rozpatrywania tego rodzaju wniosków w przyszłości w oparciu o przejrzystą procedurę administracyjną bez konieczności prowadzenia dodatkowych negocjacji.
W tym celu strony potwierdziły, że rozumieją, iż prawo do godnej pamięci po zmarłych, których szczątków poszukujemy na terenie naszych krajów, obejmuje następujące cztery elementy: prawo do poszukiwań szczątków ludzkich, prawo do ekshumacji odnalezionych szczątków ludzkich, prawo do pochówku w grobie wedle właściwej tradycji, prawo bliskich do modlitwy i zadumy w miejscu pochówku. Strony zgodziły się, że przestrzeganie tego prawa ma charakter humanitarny i powinno być realizowane w kontekście obecnego tak mocno w tradycji naszych obu narodów szacunku dla pamięci po zmarłych.
W trakcie prac Grupy Roboczej stronom udało się osiągnąć znaczący postęp. Podczas pięciu posiedzeń, które odbyły się w 2025 roku (25 stycznia we Lwowie, 30 marca w Warszawie, 24 października we Lwowie, 14 listopada w Mościskach oraz 16 grudnia w Warszawie) strony monitorowały stan prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych w 2025 roku oraz potwierdziły konieczność stopniowej realizacji wszystkich złożonych przez podmioty z obu państw wniosków dotyczących prowadzenia prac poszukiwawczo-ekshumacyjnych, z uwzględnieniem dostępnych zasobów oraz sytuacji bezpieczeństwa wynikającej z agresji Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie.
Strony wymieniły się również informacjami na temat wzajemnych ocen procedury udzielania zezwoleń na prowadzenie prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych, zgodnie z ustawodawstwem Ukrainy i Rzeczypospolitej Polskiej, a także przedstawiły listę miejsc, w odniesieniu do których każda ze stron zgłasza zainteresowanie prowadzeniem takich prac ze szczególnym uwzględnieniem wniosków złożonych do grudnia 2024 roku, czyli rozpoczęcia prac Grupy Roboczej. Strona polska przekazała podczas spotkania w Mościskach, w dniu 14 listopada 2025 roku, „pro memoria w sprawie uproszczenia procedur”, które zaproponowano w celu wprowadzenia zmian w ustawodawstwie Ukrainy dla realizacji prawa do godnej pamięci po zmarłych. Strona ukraińska podczas spotkania w Warszawie w dniu 16 grudnia 2025 roku przekazała propozycje dotyczące przeprowadzenia prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych na terytorium Ukrainy w warunkach obowiązywania reżimu prawnego stanu wojennego, a także dotyczące prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych ma terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
W ciągu 2025 roku, w ramach wspólnych ukraińsko-polskich badań na terytorium Ukrainy, przeprowadzone zostały prace ekshumacyjne na terenie dawnej wsi Puźniki (obwód tarnopolski) oraz dawnej wsi Stare Zboiska (obecnie w granicach Lwowa). Na podstawie ich wyników ekshumowane ciała zostały uroczyście pochowane w dniu 6 września i 14 listopada, z udziałem rodzin ofiar, duchowieństwa i przedstawicieli władz oraz organizacji społecznych obu państw. Jeszcze w 2025 roku planowany jest rekonesans badawczy we wsi Ugły (obwód rówieński, Ukraina) w celu przygotowania pełnowymiarowych prac poszukiwawczych w 2026 roku. Ukraińska ekspedycja z udziałem strony polskiej przeprowadziła prace poszukiwawcze we wsi Jureczkowa (województwo podkarpackie).
Działania w dotychczasowym formacie Grupy Roboczej będą kontynuowane w 2026 roku. Będą one oparte o procedury funkcjonujące w obu państwach. Na terytorium Ukrainy przewidziana jest kontynuacja prac na terenie dawnej wsi Puźniki i we Lwowie (na terenie dawnej wsi Hołosko) oraz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w Jureczkowej. Na 2026 rok zaplanowano również poszukiwania i ekshumacje po stronie ukraińskiej: w Ugłach oraz na terenie dawnych wsi: Huta Pieniacka oraz Ostrówki. Odpowiednie zgody w tej sprawie zostały potwierdzone. W Polsce analogiczne prace zaplanowane są w Sahryniu i Łaskowie. Strony podkreślają, że w oparciu o odpowiednie procedury prawne i administracyjne spodziewają się też kontynuacji prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych na podstawie kolejnych wniosków, złożonych w 2025 roku i tych które będą złożone w przyszłości, przez podmioty zarówno z Polski, jak i z Ukrainy, zwłaszcza z Instytutu Pamięci Narodowej, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, a także innych organizacji zarówno polskich jak i ukraińskich.
Podkreślamy ogromne zaangażowanie grupy ekspertów w proces negocjacji, a także licznych osób tudzież instytucji w prace poszukiwawcze, ekshumacyjne i organizację pogrzebów w warunkach wojny i związanych z nią niebezpieczeństw. Bardzo im dziękujemy za ten wkład pracy.
Jesteśmy przekonani, że wspólna pamięć oraz gotowość do porozumienia zbliżają nasze narody w imię wspólnych wartości opartych na chrześcijańskiej tradycji, poszanowaniu praw człowieka, dobrym sąsiedztwie w Europie oraz sprzeciwie wobec rosyjskiego imperializmu.