W wydarzeniu wzięli udział m.in.: wiceminister spraw zagranicznych Szymon Sękowski vel Sęk, ambasador RP w Bernie Iwona Kozłowska, dyrektor Muzeum Polskiego w Rapperswilu Anna Buchmann, wiceminister spraw zagranicznych Szwajcarii Patric Franzen oraz zastępca dyrektora Instytutu Pileckiego Wojciech Kozłowski.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego przypomniał, że w 2020 roku obchodziliśmy jubileusz 150-lecia Muzeum Polskiego w Rapperswilu, jednej z najstarszych instytucji polonijnych w Europie, powołanej staraniem Władysława hrabiego Broel-Platera - powstańca listopadowego i działacza emigracyjnego, który tu właśnie znalazł swoje miejsce na ziemi i właśnie w tym miejscu realizował swoją misję działania na rzecz Ojczyzny.

Dziś jesteśmy świadkami wydarzenia, które w sposób symboliczny wieńczy dzieło hrabiego Platera i nadaje mu nowy instytucjonalny kształt pod opieką niepodległego państwa polskiego. Oto wieloletnie polsko-szwajcarskie wysiłki znalazły szczęśliwy finał w podpisanej kilka dni temu umowie zakupu kompleksu Schwanen, w którym Muzeum Polskie będzie kontynuować swoją działalność – pozostając w swojej kolebce, w Rapperswilu – powiedział prof. Piotr Gliński.

Wicepremier zwrócił uwagę, że wybór miejsca, w którym powstanie Muzeum Polskie, nie jest przypadkowy. Przypomniał, że to właśnie tutaj w 1870 roku dokonano uroczystego odczytania i podpisania aktu fundacyjnego Muzeum Polskiego, którego siedzibą na wiele lat stał się rapperswilski zamek. Ale wszystko zaczęło się tutaj w Schwanen. Tutaj powstało jako instytucja, jako organizacja polskiej pamięci, Muzeum Polskie w Rapperswilu. 

Szef resortu kultury podkreślił, że Hotel Schwanen w XIX wieku stanowił centrum życia towarzyskiego miasta, będąc przede wszystkim miejscem spotkań mieszkających w Szwajcarii Polaków. Organizowano tam liczne polskie uroczystości patriotyczne oraz odbywały się tam regularne spotkania ówczesnych władz Muzeum Polskiego.

Zakup kompleksu Schwanen jest wyrazem szczególnej odpowiedzialności państwa polskiego za znajdujące się poza granicami kraju polonika. Ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego, także tego za granicą, jest jednym z priorytetów naszego resortu, a zapewnienie godnych warunków przechowywania i eksponowania zbiorów do niego należących, jest nam szczególnie bliskie. Wierzę, że unikatowe zbiory Muzeum otrzymają w tym miejscu nowe życie, a nowoczesne zaplecze umożliwi realizację interdyscyplinarnych projektów: edukacyjnych, artystycznych czy muzealnych skierowanych do szerokiej publiczności, zapewniając ciągłość funkcjonowania historycznej instytucji – zapewnił wicepremier.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego zaznaczył, że nieprzerwanie od ponad 150 lat celem Muzeum Polskiego jest propagowanie wiedzy o historii i kulturze Rzeczypospolitej Polskiej, a także rozwijanie stosunków polsko-szwajcarskich oraz podtrzymywanie związków Polaków mieszkających w Szwajcarii z polskim dziedzictwem.

Wierzę, że list intencyjny, który dzisiaj podpiszemy wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu oraz Fundacją Kulturalną „Libertas”, będzie początkiem nowej historii Muzeum Polskiego w Rapperswilu, które od tej pory będzie mogło korzystać z systemowego wsparcia polskiego państwa reprezentowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – zapewnił szef MKiDN.

Wicepremier przekazał, że misję Muzeum Polskiego dopełnią działania Instytutu Pileckiego, który w Rapperswilu utworzy swój szwajcarski oddział, opowiadający historię grupy Aleksandra Ładosia. Przypomniał, że działający podczas II wojny światowej w Bernie polski dyplomata zajmował się organizacją i  produkcją nielegalnych paszportów krajów latynoamerykańskich, które uratowały przed Zagładą tysiące europejskich Żydów.

Tu może się znaleźć również opowieść o Rafale Lemkinie - polskim prawniku, który poświęcił całe życie stworzeniu definicji ludobójstwa, wreszcie szwajcarsko-polskim wątkom w działalności Henriego Dunanta – twórcy i założyciela Czerwonego Krzyża, laureata nagrody Nobla, oraz Polskiego Czerwonego Krzyża. Ważną częścią działalności instytutu będzie współpraca z archiwami szwajcarskimi i digitalizacja źródeł dotyczących Polski i Polaków. Podobnie jak jego odpowiednik w Berlinie, Instytut Pileckiego w Rapperswilu zainicjuje działalność edukacyjną i współpracę ze szkołami szwajcarskimi, odkrywając przed młodzieżą trudną historię Europy minionego wieku, z której skutkami mierzymy się do dzisiaj – podkreślił prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury wyraził nadzieję, że kompleks Schwanen ponownie stanie się centrum kulturalnego, intelektualnego i naukowego życia, poświęconego współpracy międzynarodowej oraz Polsce. Podkreślił, że działalność Muzeum Polskiego w Rapperswilu będzie stanowiła punkt centralny i dominujący, ale zostanie uzupełniona o spotkania intelektualistów, naukowców i dziennikarzy, międzynarodowe konferencje oraz debaty poświęcone najnowszej historii Europy i świata.

Dziękuję dyrekcji oraz pracownikom Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Towarzystwu Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu oraz Fundacji Kulturalnej „Libertas” a także Polonii szwajcarskiej za wieloletnią opiekę nad polskim dziedzictwem w Szwajcarii i gromadzenie pamiątek naszych rodaków. I dziękuję bardzo także za Państwa działanie na rzecz podtrzymania aktywności i kontynuacji działań Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Na ręce Pana Ministra Szymona Szynkowskiego vel Sęka oraz Pani Ambasador Iwony Kozłowskiej składam serdeczne podziękowania dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych i – szczególnie -  Ambasady Rzeczypospolitej w Bernie za ponadnormatywne zaangażowanie w rozmowy na temat dalszych losów Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Dziękuję Panu Premierowi Mateuszowi Morawieckiemu i polskiemu rządowi za wsparcie inicjatywy ratowania Muzeum Polskiego w Rapperswilu i zakupu Schwanen. Dziękuję wreszcie Instytutowi Pileckiego – nowemu właścicielowi i gospodarzowi tego wyjątkowego miejsca, dzięki którego determinacji, zwłaszcza determinacji pana dyrektora Wojciecha Kozłowskiego, możemy się tu dzisiaj spotkać. Na koniec chcę jeszcze podziękować moim współpracownikom z MKiDN, bo to często jest niewidoczna i niewdzięczna praca, ale my od lat mamy wybitnych specjalistów, ale także patriotów, którzy dbają w sposób systemowy o polskie dziedzictwo kulturowe za granicą. Wielkie podziękowanie dla tych urzędników, dla tych współpracowników – podkreślił prof. Piotr Gliński.

Na końcu, ale nie mniej ważne, podziękowania dla naszych partnerów szwajcarskich, gospodarzy tego miasta, tej gminy, którzy przez lata razem z Polakami dbali tutaj o polskie dziedzictwo. I także doprowadzili razem z nami tego szczęśliwego finału, tego zakrętu, jednego z wielu zakrętów na linii polskiej historii. Dziękuje także byłemu właścicielowi tego miejsca za dobrą współpracę przy tej transakcji. To wszystko dokonało się dla dobra Polski, dla dobra Rapperswilu, dla dobra Szwajcarii – podsumował wicepremier Piotr Gliński.

 

Kompleks Schwanen – Muzeum Polskie i nowy oddział Instytutu Pileckiego

Umowa zakupu kompleksu Schwanen umożliwia kontynuację działalności Muzeum Polskiego w Rapperswilu, które z końcem czerwca musiało opuścić mury raperswilskiego zamku. Wybór lokalizacji nie jest przypadkowy. To właśnie w Schwanen, znajdującym się nad Jeziorem Zurychskim, w bezpośredniej bliskości (ok. 150 m) rapperswilskiego zamku, w 1870 roku dokonano uroczystego odczytania i podpisania aktu fundacyjnego Muzeum Polskiego, którego siedzibą na wiele lat stał się rapperswilski zamek. Hotel był wówczas centrum życia towarzyskiego miasta oraz miejscem spotkań mieszkających w Szwajcarii Polaków. Tu organizowano liczne polskie uroczystości patriotyczne. Tu także odbywały się regularne spotkania ówczesnych władz Muzeum Polskiego. Miejsce to jest więc bezsprzecznie silnie związane z polską historią.

W Schwanen znajdzie się również szwajcarski oddział Instytutu Pileckiego, który będzie prowadził działalność podobną jak w oddziale berlińskim. Będzie tu prezentowana wystawa stała, ekspozycje czasowe, planowane są międzynarodowe konferencje i debaty poświęcone historii Polski oraz Europy Środkowowschodniej i Wschodniej, spotkania intelektualistów, naukowców i dziennikarzy, wspólne działania z ośrodkami naukowymi i kulturalnymi w Szwajcarii. Pierwszoplanową postacią prezentowaną w oddziale w Rapperswilu będzie patron Instytutu, Witold Pilecki, ale działalność instytutu będzie się też koncentrowała wokół popularyzacji dokonań grupy Aleksandra Ładosia, polskiego dyplomaty działającego podczas II wojny światowej w Bernie, Rafała Lemkina oraz Henri Dunanta – twórcy i założyciela Czerwonego Krzyża (Szwajcara, laureata Nagrody Nobla) w powiązaniu z działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża. Ważną częścią działalności instytutu będzie również  współpraca z archiwami szwajcarskimi i digitalizacja źródeł dotyczących Polski i Polaków. Instytut Pileckiego będzie popularyzował źródła poświęcone do historii Polski, zgromadzone w internetowym archiwum i przetłumaczone na język angielski. Podobnie jak jego odpowiednik w Berlinie, poprowadzi również działalność edukacyjna i współpracę ze szwajcarskimi szkołami.

Podczas piątkowej uroczystości podpisano także list intencyjny w sprawie zamiaru utworzenia nowej instytucji kultury przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego współprowadzonej przez Polską Fundację Kultury „Libertas” oraz Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Wspólnym celem sygnatariuszy - MKiDN, Polskiej Fundacji Kultury „Libertas” oraz Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu - jest kontynuowanie na terenie Szwajcarii działalności Muzeum Polskiego w Rapperswilu i zachowanie jego ponad 150-letniej tradycji oraz utrzymanie i zagwarantowanie integralności zbiorów dóbr kultury składających się na jego kolekcję, w tym zapewnienie publicznej dostępności do tych zbiorów.

O Muzeum Polskim w Rapperswilu

Misją historycznej instytucji powołanej w 1870 roku staraniem Władysława hrabiego Broel-Platera, mieszkającego w Rapperswilu powstańca listopadowego, zasłużonego działacza emigracyjnego, jest przedstawienie polskiej kultury, w szczególności jej znaczenia w kulturze zachodnioeuropejskiej ze szczególnym uwzględnieniem wolnościowych i chrześcijańskich ideałów oraz dokumentowanie związków polsko-szwajcarskich. Jednym z zadań Muzeum Polskiego w Rapperswilu było zabezpieczanie wartościowych dokumentów, pamiątek historycznych i dzieł sztuki znajdujących się poza granicami Polski oraz przedstawienie historii kraju. Kolejnym obszarem działań Muzeum jest prezentowanie zbiorów i archiwów oraz udostępnianie ich publiczności, także do badań naukowych (m.in. archiwum Józefa Mackiewicza).

W 2008 r. pojawiły się trudności z przedłużeniem dzierżawy zamku w Rapperswilu jako dotychczasowej, historycznej siedziby Muzeum. Perspektywa zagrożenia bytu Muzeum Polskiego na zamku raperswilskim wywołała wiele emocji, jednocząc środowiska działające na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju. Na przestrzeni kilkunastu lat rozważano wiele możliwych rozwiązań na dalsze funkcjonowanie tej instytucji. W obronę Muzeum Polskiego w Rapperswilu zaangażowali się m.in. liczni przedstawiciele szwajcarskiej Polonii, dyplomaci i politycy polscy, przede wszystkim Prezydent Andrzej Duda i Premier Mateusz Morawiecki, marszałek Stanisław Karczewski, przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wicepremier Piotr Gliński. Przełomowy okazał się rok 2021, w którym Rada Ministrów podjęła decyzję o zakupie przez Polskę kompleksu Schwanen na potrzeby Muzeum Polskiego w Rapperswil, a wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński wyznaczył Instytut Solidarności i Męstwa im. W. Pileckiego jako instytucję, która może zrealizować zakup zabytkowego kompleksu Schwanen z przeznaczeniem na działalność własną oraz siedzibę Muzeum po opuszczeniu rapperswilskiego zamku.

Działania Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa za Granicą Polonika na rzecz Muzeum w Raperswilu: 

2019 r.

Digitalizacja Archiwum Rodziny Sapiehów w Muzeum Polskim w Rapperswilu; beneficjent: Fundacja na rzecz Dziedzictwa Narodowego im. Józefa Piłsudskiego; kwota dofinansowania 19 300 PLN.

2020 r.

Inwentaryzacja i digitalizacja zbiorów w Muzeum Polskim w Rapperswilu; zakres prac: uzupełnienie inwentarza zbiorów oraz digitalizacja zespołu „Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii” (1946-1982); beneficjent: Fundacja na rzecz Dziedzictwa Narodowego im. Józefa Piłsudskiego; kwota dofinansowania 98 300 PLN.

2021 r.

Wsparcie inwentaryzacji zbiorów graficznych z kolekcji Muzeum Polskiego w Rapperswilu; beneficjent: Fundacja na rzecz Dziedzictwa Narodowego im. Józefa Piłsudskiego; kwota dofinansowania 15 000 PLN.

Wsparcie w ramach programu MKiDN „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”:

W 2021 r., ze środków z Programu MKiDN „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą (zarządzanego przez Instytut POLONIKA), zrealizowany został projekt pn. „Inwentaryzacja zbiorów w Muzeum Polskim w Rapperswilu”; kwota dofinansowania wyniosła 50 600 PLN.

 

Informacja o postaciach historycznie związanych z Muzeum Polskim w Rapperswilu dostępna jest tutaj.