Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką
23.03.2022
24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką – święto ustanowione w 2017 r. z inicjatywy Prezydenta RP. Tego dnia 78 lat temu niemieccy żandarmi rozstrzelali rodzinę Ulmów z Markowej – Józefa i jego żonę Wiktorię, będącą w zaawansowanej ciąży, oraz sześcioro dzieci – za udzielenie schronienia dwóm żydowskim rodzinom. Przesłaniem obchodów Dnia Pamięci jest upamiętnienie Polaków, którzy wykazali się ogromnym heroizmem w czasach, kiedy za udzielenie pomocy Żydom groziła kara śmierci.
W tym roku główne uroczystości, organizowane przez Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej, odbędą się 24 marca w Głogowie Małopolskim, Markowej i Rzeszowie. Okolicznościowe wydarzenia przypominające postaci polskich bohaterów zorganizowały także instytucje kultury prowadzone lub współprowadzone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Pamięci Narodowej.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej w Markowej
Obchody Dnia Pamięci rozpoczną się 24 marca w Głogowie Małopolskim, gdzie na godz. 10.00 zaplanowana została uroczystość otwarcia Parku im. Aleksandra Ładosia, podczas której nastąpi odsłonięcie obelisku i muralu Grupy Ładosia.
O godz. 13.00 pod pomnikiem rodziny Ulmów w Sadzie Pamięci w Markowej oraz o godz. 16.30 na grobach rodzin z Markowej ratujących Żydów na cmentarzu parafialnym zostaną zapalone znicze i złożone kwiaty.
W Filharmonii Podkarpackiej im. A. Malawskiego w Rzeszowie o godz. 19.00 rozpocznie się koncert „Psalmy Pokoju i Pojednania”, poświęcony polskim Sprawiedliwym wśród Narodów Świata zorganizowany w ramach Festiwalu Psalmów Dawidowych “Honorując Sprawiedliwych i Ocalonych”.
Szczegółowy program obchodów jest dostępny na stronie: https://muzeumulmow.pl/pl/aktualnosci/obchody-narodowego-dnia-pamieci-polakow-ratujacych-zydow-pod-okupacja-niemiecka/
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
W Muzeum odbędzie się premiera widowiska upamiętniającego Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką pt. „Sprawiedliwi” (24 marca, godz. 18.00) przygotowanego przez Instytut Pamięci Narodowej. Wydarzenie przybliży historie rodaków, którzy narażali swoje życie, chcąc pomóc szczególnie prześladowanym podczas II wojny światowej Żydom.
Dramaturgia widowiska oparta jest o wiersze poetów, takich jak m. in.: Konstanty Ildefons Gałczyński, Antoni Słonimski, Leopold Staff, czy Julian Tuwim. Do wszystkich utworów poetyckich została napisana muzyka na kwartet wokalny oraz zespół instrumentalny w składzie skrzypce, akordeon, klarnet i kontrabas, stanowiąc nawiązanie do przedwojennych tradycji muzycznych. Podczas widowiska będzie można usłyszeć nowe aranżacje piosenek oraz specjalnie na tę okazję skomponowaną muzykę. Całość spajać będzie głos lektora opowiadającego o wydarzeniach z tamtego okresu. Wstęp na premierę widowiska jest wolny. Wejściówki można odebrać w kasach muzeum.
Muzeum II Wojny Światowej przygotowało również bezpłatne spacery muzealne, podczas których przedstawione zostaną fragmenty wystawy i eksponaty związane z niesieniem pomocy przez Polaków eksterminowanej przez Niemców ludności żydowskiej. Omówiona zostanie zarówno pomoc instytucjonalna m.in. Rada Pomocy Żydom, jak i indywidualna - sylwetki osób: Zofia Kossak, Irena Sendler, Jan Karski, Henryk Słabik, siostry Podgórskie, Aleksander Kamiński czy rodzina Ulmów.
W sobotę (26 marca) propozycja zwiedzania kierowana jest do osób indywidualnych powyżej 16. roku życia [ok. 60 osób]. Spacery będą realizowane kilkakrotnie w ciągu dnia, a każdy z nich potrwa ok. 75 min. Formularz zgłoszeniowy jest dostępny na stronie: https://muzeum1939.pl/24-marca-narodowy-dzien-pamieci-polakow-ratujacych-zydow-pod-okupacja-niemiecka/aktualnosci/5211.html
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Muzeum przygotowuje opracowania historyczne dotyczące Polaków, którzy zostali zamordowani za udzielanie pomocy Żydom. Przybliżone zostaną sylwetki osób (ratujących i ukrywających się) oraz kontekst okupacji niemieckiej i nieludzkiego prawodawstwa, w jakim przyszło im żyć.
W związku z dwiema marcowymi datami, które rozszerzają pojęcie „Sprawiedliwego” w rozumieniu Instytutu Yad Vashem, obchodzonego 6 marca Europejskiego Dnia Sprawiedliwych oraz 24 marca –Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, placówka zorganizuje również dyskusję pt. „Kim byli Sprawiedliwi?”.
Instytut Pileckiego
24 marca Instytut Pileckiego w ramach programu „Zawołani po imieniu” odsłoni pamiątkową tablicę w Brzozie Królewskiej (powiat jarosławski), honorującą Katarzynę i Sebastiana Kazaków. Oboje zostali zamordowani przez niemieckich żandarmów za pomoc niesioną Żydom. W 2008 r. Instytut Yad Vashem przyznał im tytuł „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”. W 2010 r. zarówno oni, jak i ich córki - Agnieszka i Józefa, zostali odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Muzeum Dom Rodziny Pileckich oraz Muzeum Getta Warszawskiego
Placówki angażują się w obchody Dnia Pamięci organizowane w Ostrowi Mazowieckiej m.in. przez złożenie kwiatów przy tablicach upamiętniających Jadwigę Długoborską i Lucynę Radziejowską, które niosły pomoc Żydom (24 marca, godz. 12.30).
W Szkole Podstawowej nr 1 w Ostrowi Mazowieckiej tego dnia zorganizowany zostanie natomiast panel edukacyjny „Polacy ratujący Żydów. Odkrywamy historie” (godz. 13.30), poświęcony społeczności żydowskiej w Ostrowi Mazowieckiej oraz historiom Polaków ratujących Żydów.
Muzeum Treblinka
Pamięć Polaków Ratujących Żydów zostanie uczczona 24 marca poprzez zapalenie znicza – światła pamięci przed upamiętnieniem Jana Maletki na terenie dawnej stacji kolejowej w miejscowości Treblinka.
Od 24 marca, przez siedem kolejnych dni, na profilu Facebook Muzeum Treblinka (https://www.facebook.com/MuzeumTreblinka) będą też zamieszczane biogramy „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata” z okolic Treblinki.
Instytut Pamięci Narodowej
Instytut Pamięci Narodowej zaprasza na dyskusję o książce pt. „Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939–1945” (tom 5: Dystrykt Galicja Generalnego Gubernatorstwa i Wołyń), która odbędzie się 23 marca 2022 o godz. 17.00 w Centralnym Przystanku Historia w Warszawie. Szczegółowe informacje są dostępne na stronie: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/161530,Dyskusja-o-ksiazce-Relacje-o-pomocy-udzielanej-Zydom-przez-Polakow-w-latach-1939.html
W ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką IPN zaprezentuje również wspomnienia Ocalonej Chavy Nissimov oraz Sprawiedliwych: Tadeusza Stankiewicza i Stanisławy Roztropowicz-Szkubel. Więcej informacji: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/161777,Ocaleni-i-Sprawiedliwi-swiadectwa-Niezwyciezonych-Cykl-trzech-fragmentow-notacji.html
Odział IPN w Gdańsku
26 marca, godz. 18.00, Kwidzyn – prezentacja przygotowanego przez Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN widowiska „Sprawiedliwi” upamiętniającego Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Oddział IPN w Katowicach
24 marca, godz. 11.00, Jastrzębie-Zdrój – odsłonięcie tablicy upamiętniającej Marię i Franciszka Parzychów.
Oddział IPN w Krakowie
24 marca, godz. 12.00, Miechów – upamiętnienie rodziny Baranków, zamordowanych przez Niemców za ukrywanie Żydów.
28 marca, godz. 18.00, Kraków – spotkanie Krakowskiej Loży Historii Współczesnej pt. „Kościół, Żydzi, jezuici. Wokół pomocy Żydom w czasie II wojny światowej”.
Delegatura IPN w Kielcach
24 marca, godz. 12.00, Skwer Stefana Żeromskiego w Kielcach – otwarcie wystawy „Siostry, […] matkami żydowskich dzieci. Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi wobec Zagłady Żydów w czasie II wojny Światowej”.
Oddział IPN w Poznaniu
24 marca, Wijewo – odsłonięcie tablicy upamiętniającej Marię Wojciech – „Sprawiedliwą wśród Narodów Świata”.
25 marca, godz. 18.00, Piła – prezentacja przygotowanego przez Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN widowiska „Sprawiedliwi” upamiętniającego Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Lekcje online „Zoo stało się schronieniem dla ludzi”. Poznaj wyjątkową historię ratowania życia ludzkiego.
Oddział IPN w Rzeszowie
Do 18 kwietnia – prezentowana jest wystawa „Polacy ratujący Żydów podczas II wojny światowej”.
Oddział IPN w Szczecinie
24 marca, godz. 17.30 – dyskusja o najnowszej książce Pawła Knapa „Jak Ci się uda uratować, pamiętaj. Relacje »Sprawiedliwych« i o »Sprawiedliwych« z województwa zachodniopomorskiego”.